SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 724
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 715 ) बालिन् (पुं०) [बाल-इनि] एक बानर का नाम-दे० / बास्त (वि०) (स्त्री०-स्ती) [बस्त+अण्] बकरे से __ 'बालि'। उत्पन्न या प्राप्त-मनु० 2 / 41 / बालिनी (बालिन् +ङीप] अश्विनी नक्षत्र / बाहः [=बाहुः पृषो० वह + णिच् +अच्, बवयोरभेदः] बालिमन् (पुं०) [बाल+इमनिच्] बचपन, बाल्यावस्था, 1. भुजा 2. घोड़ा। लड़कपन / बाहा [दे० बाह] भुजा,-मां प्रत्यालिङ्गेतोगताभिः शाखाबालिश (वि.) [बाडि श्यति, बाडि+शो+ड डलयोरभेदः] / बाहाभिः—श० 3 / सम०–बाहवि (अव्य०) 1. बच्चों जैसा, अबोध, मूर्ख 2. बच्चा 3. मूर्ख, हस्ताहस्ति, भुजा से भुजा-तु० बाह-बाहवि / / अनजान मनु० 3 / 176 4. लापरवाह, --शः 1. मूर्ख, | बाहीकाः (ब०व०) [वह+ईकण् ववयोरभेदः] पंजाब के बुद्ध 2. बच्चा, बालक, - शम् तकिया। अधिवासी,-क: 1. पंजाबी 2. बैल / बालिश्यम् [बालिश+या] 1. लड़कपन, बचपन बाहुः [बाध् +कु, धस्य हः] 1. भुजा-शान्तमिदमाश्रमपदं 2. बचकानापन, मूर्खता, बेवकूफ़ी। स्फुरति च बाहः कुतः फलमिहास्य-श० 1116, इसी बाली बालि-+की एक प्रकार की कान की बाली। प्रकार 'महाबाहुः, आदि 2. कलई 3. पशु का अगला बालोशः (पुं०) मूत्रावरोध / पैर 4. द्वार की चौखट का बाजू 5. (ज्या० में) बालुः, बालुकम् [बल+उण, बालु+कन्] एक प्रकार का समकोण त्रिभुज का आधार,-ह (द्वि०व०) आर्द्रा गंध द्रव्य / नक्षत्र / सम०-उत्क्षेपम् (अव्य०) भुजाओं को ऊपर बालुका दे० 'बालुका'। उठा करबाहूत्क्षेपं क्रन्दितुं च प्रवृत्ता-श० 5 / 30, बालुको, बालुडो, बालुङ्गो बिल+उका+डीप] एक -कुण्ठ कुब्ज (वि०) लुंजा, जिसका हाथ विकृत हो प्रकार की ककड़ी। गया हो,–कुन्थः (पक्षी का) बाजू, डैना,-चापः बालकः (बल+ऊका] एक प्रकार का बिष / पौरुष की माप, अर्थात् दोनों हाथों को फैलाकर मापी बालेय (वि०) (स्त्री०-यी) [बलि--ढ] 1. बलि | हुई दूरी,--जः क्षत्रिय वर्ण का व्यक्ति--तु० बाहू देने के लिए उपयुक्त 2. मद्र, मुलायम 3. बलि की राजन्यः कृतः-ऋग्० 10 / 90 / 12, मनु० 1131, संतान,—यः गधा। 2. तोता,-ज्या (गणि. में) चाप के सिरों को बाल्यम् [बाल+ष्यन]1. लड़कपन, बचपन-बाल्यात्परा- मिलाने वाली सीधी रेखा,---त्रः,---म्-त्राणम् मिव वशां मदनोध्युवास रघु० 5 / 63, कु. 129 भुजाओं की रक्षा करने वाला कवचविशेष, - दण्डः 2. (चन्द्रमा के) बढ़ने की अवधि--कु० 7 / 35 | 1. डंडे की भांति लंबी भुजा 2. भुजा या मुक्के से 3. समझ की अपरिपक्वता, मूर्खता, अबोधता। दण्डित करना,--पाशः 1. मल्लयुद्ध में एक घेरा बाल्हकाः, बाल्हिकाः, बाल्हीकाः (पुं० ब०व०) [बल्हिदेशे बनाना जैसा कि आलिंगन के समय किया जाता है, भवाः - बल्हि+बुञ, बल्हि +ठ, पृषो० पक्षे .....प्रहरणम् घूसों की लड़ाई, मल्लयुद्ध,-बलम् भुजा दीर्घत्वम् बल्हि के अधिवासी,..क: 1. बाल्हीकों का की ताक़त मांसपेशियों की शक्ति,- भूषणम्,-भूषा राजा 2. बलख का घोड़ा,--कम् 1. केसर, जाफरान, भुजा में पहना जाने वाला आभूषण, बाजूबंद, अंगद, 2. हींग। -भैदिन् (पुं०) विष्णु का विशेषण,-मूलम् 1. कांख, बाल्हिः (पुं०) एक देश का नाम / सम-ज (वि.) 2. कंधे और बाहू का जोड़,-युद्धम् हाथापाई, बलख देश में पला, बल्ख देश की नसल / मल्लयुद्ध, धूंसों की लड़ाई,---योधः-योधिन् (पुं०) बाल्पः--ष्पम् बाध्-पृषो० सत्वं पत्वं वा] 1. आँसू, अश्रु- मुष्टि योद्धा, चूंसेबाज,-लता भुजा की भांति बेल, कंठः स्तम्भित बाष्पवृत्तिकलुषः-श० 4 / 5 2. भाप, अन्तरम् स्तन, वक्षःस्थल,-वीर्यम् भुजाओं की शक्ति, प्रवाष्प, कुहरा 3. लोहा / सम-अम्बु (नपुं०) आँसू, - व्यायाम कसरत,-शालिन् (पुं०) 1. शिव का --उद्धवः आंसुओं का आना,-कण्ठ (वि.) जिसका विशेषण 2. भीम का विशेषण, शिखरम् भुजा का गला भर आया हो, गद्गद् कंठ वाला,--दुर्दिनम् ऊपरी भाग, कंधा,-संभवः क्षत्रिय जाति का पुरुष, आँसूओं की बाढ़,-पूरः आँसुओं का फूट पड़ना, सहस्रभूत (पुं०) कार्तवीर्य राजा का विशेषण आँसुओं की बाढ़,-वारंवारं तिरयति दृशोरुद्गमं ('सहस्रार्जुन') भी इसका नामान्तर है। बाष्पपूरः -मा० 1135, -- मोक्षः, ---मोचनम् आँसू बाहुकः [ बाहु+के+क] 1. बन्दर 2. कर्कोटक के द्वारा बहाना,-बिन्दुः (पुं) आँसू की बूंद, संदिग्ध (वि०) | बौना बना दिये जाने पर नल का बदला हुआ नाम / जो आँसुओं के कारण अस्पष्ट हों। बाहुगुण्यम् [ बहुगुण-+-व्यञ ] अनेक सद्गुण और श्रेष्ठबाष्यायते (ना० घा० आ०) आँसू बहाना, रोना-तत्कि- ताओं का स्वामित्व। मिति बाष्पायितं भगवत्या-मा०६, विक्रम० 5 / 9 / / बाहदन्तकम् बहदन्तक+अण] नैतिक कर्तव्यों का स्मृति For Private and Personal Use Only
SR No.020643
Book TitleSanskrit Hindi Kosh
Original Sutra AuthorN/A
AuthorVaman Shivram Apte
PublisherNag Prakashak
Publication Year1995
Total Pages1372
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationDictionary
File Size37 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy