SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 654
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 645 ) सन्तान का पैदा करना,-काम (वि.) सन्तान की मानसिक चक्षु, मन-मालवि० १,-वृट (वि.) इच्छा वाला,-संतुः वंश परम्परा, कुल, दानम् | समझदारी में बूढ़ा,-हीन (वि.) निर्बुद्धि मूर्ख, चाँदी,-नायः 1. ब्रह्मा का विशेषण 2. राजा, प्रभु, | बेवकूफ। राजकुमार-रघु० 2 / 48, १०८३,—प: राजा, | प्रज्ञात (भू० क० कृ०) [प्र+ज्ञा+क्त] 1. जाना हुआ, -निषेकः गर्भाधान, (गर्भाशय में स्थापित), बीज समझा हुआ 2. अन्तरयुक्त, विविक्त 3. स्पष्ट, साफ -रघु० १४।६०,-पतिः 1. सृष्टि की अधिष्ठात्री | 4. प्रसिद्ध, सुविख्यात, विश्रुत।। देवता ---मनु० 12 / 121 2. ब्रह्मा का विशेषण | प्रज्ञानम् [प्र+ज्ञा+ल्युट्] 1. बुद्धि, जानकारी, समझ -अस्याः सर्गविधी प्रजापतिरभूच्चंद्रो न कांतिप्रदः / | 2. चिह्न,प्रतीक, निशान / -विक्रम० 119 3. ब्रह्मा के दस वंशप्रवर्तक पुत्र प्रज्ञावत् (वि०) [प्रज्ञा+मतुप्] समझदार, बुद्धिमान / -दे० मनु० 234 4. देवशिल्पी विश्वकर्मा का | प्रज्ञाल, प्रजिन (स्त्री०--ती), प्रज्ञिल (वि.) [प्रज्ञा+ विशेषण 5. सूर्य 6. राजा 7. जामाता 8. विष्णु का | लच्, इनि, इलच् च] समझदार, बुद्धिमान्, मनीषी। विशेषण पिता, जनक 10 लिंग,-पालः,-पालक: प्रअ (वि०) [प्रगते विरले जानुनी यस्य-ब० स०, मु राजा, प्रभ,-पालिः-शिव का विशेषण, बुद्धिः "आदेशः] धनुष्पदी, (जिसकी टांगे धनुष की भांति (स्त्री०) सन्तान की वृद्धि, सज ब्रह्मा का विशेषण ___ मुड़ी हों), घुटने पर मुड़ी हुई टांगों वाला / -शि० १२८,--हित (वि.) बच्चों के या लोगों ('प्रज्ञ' भी)। के लिए हितकर (तम्) पानी। प्रज्वलनम् [प्र+ज्वल+ल्युट] देदीप्यमान होना, लपटें प्रजागरः [प्र+जागृ+अप्] 1. रात को जागते रहना, उठना, जलना, दहकना। निद्रा का अभाव-प्रजागरात् खिलीभूतः तस्याः प्रज्वलित (भू० क० कृ०) [प्र.-ज्वल+क्त] 1. लपटों स्वप्ने समागमः---श०६।२१ 2. चौकसी, सावधानी में होना, जलना, लपटें उठना, देदीप्यमान होना 2. 3. अभिभावक, संरक्षक 4. कृष्ण का विशेषण / चमकीला, जगमगाता हुआ। प्रजात (भू. क. कृ०) [प्र+जन्+क्त] पैदा हुआ, | प्रडीनम् [प्र+डी+क्त] 1. हर दिशा में उड़ना 2. आगे उत्पन्न,----ता वह स्त्री जच्चा जिसके बच्चा पैदा दौड़ना, 'डीन' के अन्दर दे०, 3. भाग जाना। | प्रण (वि.) [पुरा भव:-प्र+न] पुराना, प्राचीन / प्रजातिः (स्त्री०) [+जन्+क्तिन्] 1. प्रसुजन, प्रसूति, प्रणवः [प्रकृष्ट: नख:-प्रा० स०] कील का सिरा। उत्पादन, जन्म देना 2. प्रसव 3. प्रजननात्मक शक्ति प्रणत (भू० क० कृ०) [प्र+नम्+क्त] 1. मुका हुआ, 4. प्रसववेदना, प्रसवपीड़ा। __ रुझानवाला, प्रवण 2. प्रणाम करना, नमस्कार करना प्रजावत (वि.) [प्रजा+मतप] प्रजा या सन्तान वाला ___ 3. विनम्र 4. कुशल, चतुर-दे० प्र पूर्वक 'नम्'। 2. गर्भवती,--ती भाई की पत्नी, भाभी-रघु० | प्रणतिः (स्त्री -तम-क्तिन| 1. प्रणाम. 14 / 45, 15 / 13 2. विवाहिता नारी, मातृका, माता। अभिवादन-तव सर्वविधेयवर्तिनः प्रणति बिभ्रति के न प्रजिनः [प्र+जि+नक्] वायु। भूभतः-शि० 1615, रधु० 4 / 88 2. विनयशीलता, प्रजीवनम् [प्र+जीव् + ल्युट्] जीविका, जीवन निर्वाह नम्रता, शिष्टाचार-स ददर्श वेतसवनाचरितां प्रणति का साधन / बलीयसि समृद्धिकरीम् --कि० 65, निजितेषु तरसां प्रजुष्ट (वि०) [प्र+जुष्+क्त] अनुरक्त, भक्त, जुटा तरस्विनां शत्रुषु प्रणतिरेव कीर्तये-रघु० 11389 / हुआ। प्रणवनम् [प्र+न+ल्युट्] शब्द करना, आवाज करना, प्रज्ञ (वि.) [ प्रज्ञा+का बुद्धिमान, मेधावी, विद्वान / शब्द, ध्वनि। प्राप्तिः [त-ज्ञा-णिच्+क्तिन्] 1. सहमति, प्रतिज्ञा प्रणयः [प्र+नी+अच् ] 1. विवाह करना, पाणि ग्रहण 2. शिक्षा, सूचना, समाचार देना 3. सिद्धान्त / करना (यथा विवाह में)–मा० 6 / 14 2. (क) प्रेम प्रज्ञा [प्र+ज्ञा+अ+प्] 1. मेधा, समझ, बुद्धि, बुद्धि- स्नेह, चाव, अनुरक्ति-अभिरुचि,-प्रीतिसाधारणोऽयम् मत्ता, आकारसदृशप्रज्ञः प्रज्ञया सदृशागमः-रघु० भयोः प्रणयः स्मरस्य-विक्रम० 2 / 16, साधारणोऽयं 1 / 15, शस्त्रं निहन्ति पुरुषस्य शरीरमेकं प्रज्ञा कुलं प्रणयः---श० 3, 67, 5 / 23, मेघ० 105, रघु० च विभवं च यशश्च हन्ति-सुभा० 2. विवेक, 6 / 12 भर्तृ० 2 / 42 (ख) अभिलाषा, इच्छा, लालसा विवेचन, निर्णय 3. तरकीब, योजना 4. बुद्धिमती --कु० 5 / 85, मा०८७, 20716 3. मित्रता और विदुषी स्त्री। सम० ---चक्षुस् (वि.) अंधा, पूर्ण परिचय, प्रीति, मैत्री, घनिष्ठता-मा० 119 (शा० बुद्धिरूपी एकमात्र आँख रखने वाला), (पुं०) / 4. परिचय, भरोसा, विश्वास-श० 6 5. अनुग्रह, धृतराष्ट्र का विशेषण, (नपुं०) मन की आँख, / कृपा, सौजन्य-अलंकृतोऽस्मि स्वयंग्राहप्रणयेन भवता For Private and Personal Use Only
SR No.020643
Book TitleSanskrit Hindi Kosh
Original Sutra AuthorN/A
AuthorVaman Shivram Apte
PublisherNag Prakashak
Publication Year1995
Total Pages1372
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationDictionary
File Size37 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy