SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 437
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir । ४२८ ) कतया मितोऽयमगमत्तस्य प्रबन्धे-नै० ३।१३६, तार्ती- | तालुरः [ तल+-णिच् + ऊर ] जलावर्त, भेवर । यीकं पुरारेस्तदवतु मदनप्लोषणं लोचनं वः-भा० १, | तालषकम् [तल+णि+ऊषक ] ताल । अने० पा० । | तावक (वि.) (स्त्री०-की) तावकीन (वि०) [युष्मद् तालः [तल+अण्] 1. ताड का वृक्ष-भर्तृ० २।९०, रघु० +अण्, तवक आदेशः-तवक-+ख ] तेरा, तेरी १५/२३ 2. ताड का बना हुआ झण्डा 3. तालियाँ -तपः क्व वत्से क्व च तावकं वपुः-कु० ५।४, कि० बजाना 4. फटफटाना 5. हाथी के कानों का फड़फड़ाना ३११२, भामि० ११३६, ९६ । 6. (संगी० में) टेक देना, नियत मात्राओं पर ताली तावत् (वि.) ('यावत्' का सह संबंधी) [तत्+डावतु] बजाना, करकिसलतालमुग्धया नय॑मानम्-उत्तर० 1. इतना, उतना, इतने-ते तु यावन्त एवाजी तावांश्च ३३१९, मेघ० ७९ 7. कांसे का बना एक वाद्ययन्त्र ददृशे स तैः-रघु० १२१४५, हि० ४।७२, कु० २।३३ -रघु० ९।७१ 8. हथेली १. ताला, कुण्डी 10. तलवार 2. इतना विशाल, इतना बड़ा, इतना विस्तृत-यावती की मूठ,-लम् 1. ताड वृक्ष का फल 2. हरताल । संभवेद् वृत्तिस्तावतीं दातुमर्हसि-मनु० ८।१५५, सम० अङ्क: 1. बलराम 2. ताड का पत्ता जो लिखने ९।२४९, भग० २।४६ 3. उतना समस्त, सारा, यावके काम आता है 3. पुस्तक 4. आरा,-अवचरः नाचने इत्तं तावद्भुक्तम्-गण०, (अव्य०) 1. पहले (बिना वाला, नट,-केतुः भीष्म का विशेषण,-क्षीरकम, और कुछ काम किये)--आर्ये इतस्तावदागम्यताम् गर्भः ताड का निःस्रवण,--ध्वजः-भूत् (पुं०) -~-श० १, आह्लादयस्व तावच्चन्द्रकरश्चन्द्रकान्तमिव बलराम का विशेषण,-पत्रम् 1. ताड का पत्ता जिस पर -विक्रम० ५।११, मेघ० १३ 2. किसी की ओर से, लिखा जाता है 2. कान का आभूषण विशेष, बद्ध- इसी बीच में सखे स्थिरप्रतिबन्धो भव, अहं तावत् शुद्ध (वि.) तालों के द्वारा मापा गया, लयात्मक, स्वामिनश्चित्तवृत्तिमनुवर्तिष्ये-श० २, रघु० ७।३२ संगीत में मात्राकाल से विनियमित,-मर्दलः एक प्रकार 3. अभी-गच्छ तावत् 4. निस्सन्देह (किसी उक्ति पर का वाद्ययन्त्र, झाँझ करताल,--यन्त्रम् जर्राह का एक बल देने के लिए)-त्वमेव तावत्प्रथमो राजद्रोही-मुद्रा० उपकरण, रेचनकः नर्तक, अभिनेता, लक्षणः बलराम १, तुम स्वयम्,- त्वमेव तावत्परिचितय स्वयम्-...कु. का विशेषण,-बनम् वृक्षों का समूह,-वृन्तम् पंखा-श० ५।६७ 5. सचमुच, वस्तुतः (स्वीकृतिसूचक)-दृढस्ता३।२१, कु० २।३५ ।। वद्वन्धः-हि०१ 6. के विषय में, के संबंध में-विग्रहतालकम् [ताल+कन्] 1. हरताल 2. कुण्डी, चटखनी । स्तावदुपस्थित:--हि. ३, एवं कृते तव तावत्क्लेशं विना सम०--आभ (वि०) हरा, (-भः) हरा रंग। प्राणयात्रा भविष्यति--पंच०१7. पूर्णरूप से तावत्प्रतालङ्कः [=ताडंकः] कान का आभूषण विशेष । कीर्णाभिनवोपचाराम् – रघु० ७४, (तावत्प्रकीर्ण= तालव्य (वि०) [तालु+यत्] तालु से सम्बन्ध रखनेवाला, साकल्येन प्रसारित-मल्लि. 8. आश्चर्य (ओह ! कितना तालु स्थानीय । सम०-वर्णः तालु स्थानीय अक्षर, आश्चर्य है ।) ('यावत्' के सहसंबंधी के रूप में तावत्' अर्थात् इ, ई, च छ ज झ ञ और य तथा श्,-स्वरः के अर्थ देखो-'यावत्' के नीचे) सम०--कृत्वः तालु स्थानीय स्वर--अर्थात् इ ई। (अव्य०) इतनी बार,मात्रम् केवल इतना,--वर्ष तालिकः [ तल+ठक् ] 1. खुली हथेली 2. ताली बजाना (वि.) इतने वर्ष पुराना। -यथैकेन न हस्तेन तालिका संप्रपद्यते--पंच०२।१२८, तावतिक (वि०) तावत्क (वि.) [तावत्+क, इट् ] इतने उच्चाटनीयः करतालिकानां दानादिदानी भवतीभिरेषः से मोल लिया हआ, इतने मूल्य का, इतनी कीमत का। -~० ३७। तावुरिः [पुं० ग्रीक शब्द ] वृष राशि । तालितम् [ तड्+णिच् + क्त, डस्य+लत्वम् ] 1. रंगदार तिक्त (वि.) [तिज + क्त ] 1. कड़वा, तीखा (छ: रसों कपड़ा 2. रस्सी, डोरी। में से एक) मेघ० २० 2. सुगंधित-मेघ० ३३,-क्तः ताली [ तल+णिच् +अच-डी ] 1. पहाड़ी ताड़ का 1. कड़वा स्वाद, (कटु' के नीचे दे०) 2. कुटज वृक्ष पेड़, ताड़ का वृक्ष 2. ताड़ी 3. सुगंध युक्त मिट्रो 3. तीखापन 4. सुगंध। सम०-गन्धा सरसों,-धातुः । 4. एक प्रकार की कुंजी। सम०-बनम् ताड़ के वृक्षों पित्त,-फलः,-मरिचः कतक का पौधा,- सारः खैर का समूह-- रघु० ४।३४, ६।५७ । का वृक्ष। ताल (नपुं०) [तरन्त्यनेन वर्णाः---त+उण, रस्य ल:] तिग्म (वि.) [तिज-मक जस्य गः] 1. पैन, नुकीला ऊपर के दांतों और कौवे के बीच का गड़ा,-तषा (शस्त्रों की भांति) 2. प्रचंड 3. गरम, दाहक 4. तीखा, महत्या परिशुष्कतालवः-ऋतु० १।११। सम० चरपरा 5. उत्तेजक, जोशीला,--ग्मम 1. गर्मी 2. तीखा-जिहः मगरमच्छ,-स्थान (वि०) तालु स्थानीय पन । सम०-अंशः 1. सूर्य--तिग्मांशुरस्तंगत:-गीत. -(नम्) तालु। ५ 2. आग 3.शिव,--करः,-दीधितिः,-रश्मिः सूर्य । For Private and Personal Use Only
SR No.020643
Book TitleSanskrit Hindi Kosh
Original Sutra AuthorN/A
AuthorVaman Shivram Apte
PublisherNag Prakashak
Publication Year1995
Total Pages1372
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationDictionary
File Size37 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy