SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 36
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( २७ ) अघिलोकम् (अव्य०) [प्रा० स० ] 1 विश्व से संबंध रखने । निष्णात-अघीती चतुर्वाम्नायेषु-दश० १२०, (वेद वाला 2 विश्व में। व्याकरण आदि में)। अधिवचनम् [ अधि-वच्+ल्युट्] 1 पक्षसमर्थन, पक्ष में | अषीतिः (स्त्री) [अधि++क्तिन्] 1 अध्ययन, अनुबोलना, 2 नाम, उपनाम, अभिधान । शीलन बोधाचरणप्रचारण:-नैष. ११३, 2 स्मरण, अधिवासः [अधि+वस् + णिच्+घञ ] 1 आवास, निवास, प्रत्यास्मरण । वास, तस्यापि च स एव गिरिरधिवास:----का० ११३७, | अधीन (वि.) [अधिगतम् इनम् प्रभुम्-प्रा० स०] वसति, बसना 2 धरना देना 3 यज्ञारंभ के पूर्व देवता आश्रित, मातहत, निर्भर (बहुधा समस्त पदों में) का आवाहन पूजन आदि 4 पोशाक, परावरण, लबादा स्थाने प्राणा: कामिनां दूत्यधीना:-मालवि. ३३१४, 5 सवासित और सुगंधित उबटन लगाना, सुगंधयुक्त त्वदधीनं खलु देहिनां सुखम्-कु० ४।१०, इक्ष्वाकणां तथा महकदार पदार्थों का सेवन अधिवासस्पहयेव दुरापेऽर्थे खदधीना हि सिद्धयः--रघु०११७२। मारुत:-रघु० ८।३४ शि० २।२० । अधीयानः (व. कृ०) [अधि+5+शान] विद्यार्थी, अषिवासनम् [ अधि+वस्+णिच् + ल्युट् ] सुगंध से बसाना, वेदपाठी। भूति की प्रारंभिक प्रतिष्ठा, मूर्ति में देवता की प्राण- | अघोर (वि.) [न० त०] 1 साहसहीन, भीर 2 उद्विग्न, प्रतिष्ठा करना। उत्तेजित, उतावला 3 अस्थिर 4 धैयरहित, चंचल, अधिविना [अधि+विद्+क्त वह स्त्री जिसके रहते हए -~-रा 1. विजली 2 सनकी या झगड़ाल स्त्री। पति दूसरा विवाह कर ले, या० ११७३-४, मनु । अधीवासः [ अधि+वस्+घश-उपसर्गस्य दीर्घत्वम् ] ९८०-८३ । एक लंबा कोट जिससे सारा शरीर ढक जाय, लबादा, अधिवेत (पु.) [अधि+विद्+तृच्] एक स्त्री के रहते दे० अधिवास भी। हुए दूसरा विबाह करने वाला। अधीशः [प्रा० स०] स्वामी, सर्वोच्च स्वामी या मालिक, अधिवेवः, अषिवेदनम् [अधि+विद्+घञ, ल्युट् वा एक प्रभुसत्तासंपन्न राजा---अंग', मग', मनुज आदि । स्त्री के रहते अतिरिक्त स्त्री से विवाह करना। अधीश्वरः [प्रा० स०] सर्वोच्च स्वामी या नियोक्ता । अधिश्रयः [अधि+श्रि+अच्] 1 आधार 2 उबालना, | अधीष्ट (वि.) [अधि+इष+क्त] अवैतनिक, प्रार्थित (आग पर रखकर) गर्म करना । ---ष्टः अवैतनिक पद या कर्तव्य, ऐसा कार्य जिसमें अधिक्षयणम्, अधिश्रपणम् [अधि+श्रि(श्री)+ल्युट्] गरम सामर्थ्य का उपयोग हो सके, (अधीष्ट:-सत्कार करना, उबालना,--णी [अधिश्रीयते पच्यतेऽत्र- पूर्वको व्यापारः-सिद्धा०)। आधारे ल्युट+डीप्] चूल्हा, अंगीठी। अधुना (अव्य०) [इदमोऽधुनादेश:-पा० ५।३।१७] अब, अधिधी (वि.) [अधिका श्रीर्यस्य] ऊँची प्रतिष्ठा वाला, इस समय--प्रमदानामधुना विडंबना–कु. ४।११ । सर्वश्रेष्ठ, बड़ा धनाढय, प्रभुसत्तासम्पन्न स्वामी-इयं | अधुनातन (वि.) [स्त्री०-नी] [अधुना ट्युल-तुट्च] वर्तमहेन्द्र प्रभतीनधिश्रियश्चदिगीशानवमत्य मानिनी-- मान काल से संबंध रखने वाला, आधुनिक । कु. ५।५३ । अधूमकः [न० त०] जलती हुई आग । अधिष्ठानम् [अधि+स्था+ल्युट्] 1 निकट होना, पास में | | अधृतिः (स्त्री०) [न++क्तिन्] 1 दृढ़ता या संयम स्थित होना, पहुँच 2 पद, स्थान, आधार, आसन, | का अभाव शिथिलता 2 असंयम 3 दुःख। जगह, नगर 3 निवास स्थान, आवास, 4 अधिकार, | अघृष्य (वि.) [न० त०] 1 अजेय, दुर्घर्ष, अनभिगम्य शक्ति, नियंत्रणशक्ति 5 सरकार, उपनिवेश 6 चक्र, (विप० अभिगम्य) अधृष्यश्चाभिगम्यश्च यादोरत्न(गाड़ी आदि का) पहिया 7 दृष्टांत, निर्दिष्ट नियम रिवार्णव:- रघु० १११६, 2 लजीला, शर्मीला 8 आशीर्वाद । 3 घमंडी। अधिष्ठित (वि.) [अधि+स्था+क्त] 1 (कर्तवाच्य के | अषोक्ष, अधोक्षज, अषोंऽशक-दे० "अघस" के नीचे । रूप में) (क) स्थित, विद्यमान (ख) अधिकृत (ग) | अध्यक्ष (वि०) [अधिगतम् अक्षम् इन्द्रियम्-प्रा० स०, निदेशन, प्रधानता करना 2 (कर्मवाच्य के रूप में) अध्यक्ष्णोति व्याप्नोति इति-अधि+अक्ष+अचा (क) व्यस्त, अधिकृत (ख) भरा हुआ, प्रस्त, अधि- | गोचर, दृश्य,—यरध्यक्षरथ निजसखं नीरदं स्मारभूत (ग) परिरक्षित, सुरक्षा प्राप्त, अधीक्षित (घ) । यद्भिः-भामि० ४।१७, २ निरीक्षक, अधिष्ठाता, नीत, संचालित, आदिष्ट, प्रधानता किया गया। --क्षः अधीक्षक, प्रधान, मुख्य-मयाऽध्यक्षेण प्रकृतिः अषोकार:=दे० अधिकार; स्वागतं स्वानधीकारानवलंव्य- सूयते सचराचरम्-भग० ९/१०, प्रायः समस्त पदों कु०-२।१८। में; गज', सेना, ग्राम, द्वार। अधीतिन् ( वि० ) [अधीत+इनि] खूब पढ़ा लिखा, | अध्यक्षरम् [प्रा० स०] रहस्यमय अक्षर 'ओम्' । For Private and Personal Use Only
SR No.020643
Book TitleSanskrit Hindi Kosh
Original Sutra AuthorN/A
AuthorVaman Shivram Apte
PublisherNag Prakashak
Publication Year1995
Total Pages1372
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationDictionary
File Size37 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy