Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 77

चान्द्रायणिक
704
चारितार्थ्यम्
during the bright fortnight); et. Y.3. 324 et seq. and ! चाम्पेयकम् A stamen or ilament. Ms. 11.217.
चाम्यम् Food. चान्द्रायणिक (-की/.) 1 One who performs the
चाय 1 U. (चायति-ते)1 To observe, discern, see; चान्द्रायण vow.
तं पार्वतीयप्रमदाश्चचायिरे विकाशविस्फारितविभ्रमेक्षणाः Si. 12.51. चापः [चपस्य वंशभेदस्य विकारः अण् Tv.] 1 A bow; ताते -2 To worship, honour. चापद्वितीये वहति रणधुरां को भयस्यावकाशः Ve.3.6%3 80 चापपाणिः
चायनीय a. To be worshipped. with a bow in hand'. -2 The rain-bow. -3 (In geom.) An aro of a circle. -4 The sign of the zodiac called arra a. Ved. Observing, seeing. Sagittarius.
चायु a. [चाय्-उण् ] Worshipping, adoring, honouring. चापिन् a.[चापोऽस्त्यस्य इनि] Armed with a bow. -m.
चारः[चर एव अण्] 1 Going, walking, gait, wandering 1 N. of Siva. -2 The sign of the zodiac Sagittarius.
about; मण्डलचार शीघ्रः V.5.23 क्रीडाशैले यदि च विचरेत् पादचापलम्, -ल्यम् [चपलस्य भावः कर्म वा अण पक्षे ष्यम् ] चारेण गौरी Me.60%; निवृत्तचारः सहसा गतो रविः प्रवृत्तचारा रजनी 1 Quick motion, swiftness. -2 Fickleness, unsteadiness, 8464 Rām. 2. 66. 26 walk on foot. -2 Motion, transitoriness; Ki. 2. 41. -3 Inconsiderate or rash courses progression; मङ्गलचार, शनिचार, राहु . -3 A conduct, rashness, rash act; यत्तु केवलचापल्या(लदर्पोत्थितः
spy, scout, secret emissary; M6. 7. 184; 9. 261; see स्वयम् Mb. 3.36.83 धिक् चापलम् U.4; तद्गुणैः कर्णमागत्य चारचक्षुस् below.-4 Performing, practising.-5A prison. चापलाय प्रचोदितः R.1.9; स्वचित्तवृत्तिरिव चापलेभ्यो निवारणीया - A bond, fetter. -7 The Pippali tree or the Priyala K. 101%3 Ku.3.41. -4 Restiveness (as of a horse); tree. -8A platform, Mana.62.1.3. -रम् An artifiपुनः पुनः सूतनिषिद्धचापलम् R.3.42.-5 Boldness; Ku.5.40. cial poison. -Comp. -अन्तरितः a spy. -इक्षणः, -चक्षुस् -6 Agitation, tremour.
m. 'using spies as eyes', a king (or a statesman) who चामरः, -रम् [चमर्याः विकारः तत्पुच्छनिर्मितत्वात् ] also -रा
employs spies and sees through their medium; चारचक्षु
महीपतिः Ms.9.256; ct. Kamandaka:-गावः पश्यन्ति गन्धेन - sometimes. 1 A chourie or bushy tail of the
वेदैः पश्यन्ति च द्विजाः। चारैः पश्यन्ति राजानश्चक्षामितरे जनाः ॥ Chamara (Bos Grunniens) used as a fly-flap or fan,
also Ram.:--यस्मात्पश्यन्ति दूरस्थाः सर्वानन्नराधिपाः। चारेण and reckoned as one of the insignia of royalty (and
तस्मादुच्यन्ते राजानवारचक्षुषः॥ -चण, चञ्चु a graceful in sometimes used as a sort of streamer on the heads of
gait, of graceful carriage. For the sine of the ascenhorses); व्याधूयन्ते निचुलतरुभिर्मजरीचामराणि V. 4.4; अदेय
sional difference. -पथ: a place where two roads meet. मासीत् त्रयमेव भूपतेः शशिप्रभं छत्रमुभे च चामरे R. 3. 16%3;
-भट: a valorous man, warrior. -भटी courage. -वायुः Ku.7.42; H. 2.29% Me. 353 चित्रन्यस्तमिवाचलं हयशिर
summer-air, zephyr. स्यायामवच्चामरम् V. 1.43S.1.8.-Comp.-ग्राहः,-ग्राहिन् m. a person who carries achourie. -ग्राहिणी a waiting चारक. [चारयति चर्-णिच-बुल्] 1 Acting, doing, progirl who carries in her hand a chowrie and waves it ceeding; अपूर्वचारकः सौम्यो अनिकेतः समाहितः Mb. 3. 278.19. over the head of a king &c.; पृष्ठे लीलावलयरणितं चामर- -क: 1A spy. -2 A herdsman. -3 A leader, driver. ग्राहिणीनाम् Bh. 3.61. -पुष्पः , -पुष्पक: 1 the betel-nut -4 An associate. - A groom, cavalier. - A prison; tree. -2 the Keta.ka plant. -3 the mango tree. निगडितचरणा चारके निरोद्धव्या Dk. 32. -7A bond, fetter. चामरिक: A person who carries a chourie.
-8 Going, motion. -9 A wandering Brahmanical
student. चामरिन् m. [चामर-इनि] A horse.
चारणः [चारयति कीर्ति चर्-णिच् ल्यु]1 A wanderer, a चामीकरम् [चमीकरे स्वर्णाकरभेदे भवम् अण् Tv.] 1 Gold;
pilgrim. -2 A wandering actor or singer, a dancer, तप्तचामीकराजदः V. 1.14; R.7.5%3 Si. 4.24; Ku. 7.49. mimic, bard; Ms. 12. 44. -3 A celestial singer, -2 The Dhattāra plant. -Comp.-प्रख्य a. like gold. heavenly chorister; सिद्धचारणविद्याध्रानृषीन् पितृपतीन् मनून् चामुण्डा A terrific form of Durga ; Nal.5.25%3 (tho
Bhag.7.4.63S.2.14.-4Areader of seriptures.-5A word is thus derived; यस्माच्चण्डं च मुण्डं च गृहीत्वा त्वमुपा
spy. अन्तर्बहिश्च भूतानां पश्यन् कर्माणि चारणैः Bhag. 4. 16. 12. गता । चामुण्डेति ततो लोके ख्याता देवी भविष्यसि ॥).
-Comp. -दारा: female dancers, actresses. चाम्पिला The river Champa ; (perhaps the modern
चारणत्वम् The art of dancing. Chambal).
चारथ a. Ved. Wandering, going. चाम्पेयः 1 The Champaka tree. -2 The Nagakesara चारिका A female attendant. tree. -यम् 1 Filament, especially of a lotus flower.
चारित a. 1 Caused to go. -2 Distilled &c. -2 Gold. -3 The Dhattura plant; m. (also in the last two senses ).
चारितार्यम् Attainment of an object, successfulness.