Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 554

भक्तिक
1180
भगवत्
tially. - a. 1 devout, fervid. -2 firmly attached or devoted, faithful, loyal. -ANT: the way of devotion; i.e. devotion to god, regarded as the way to the atta- inment of final emancipation and eternal bliss (opp. to कर्ममार्ग and ज्ञानमार्ग).-योग: loving faith, loyal devotion) स स्थाणुः स्थिरभक्तियोगसुलभो निःश्रेयसायास्तु वः Vikr. 1.1. -रसः1a sense of devotion. -2 a sentiment of devotion; भक्तिरसस्यैव हास्यशृङ्गारकरुणरौद्रभयानकबीभत्सशान्ताद्भुतवीररूपेणानुभवाद् व्यासादिभिर्वर्णितस्य विष्णोर्विष्णुभक्तानां वा चरितस्य नवरसात्मकस्य श्रवणादिना जनितश्चमत्कारो हि भक्तिरसः Muktavali. -रागः affection, deep devotion. -वाद: assurance of attachment.
भक्तिक a. Relating to worship or devotion.
भक्तिमत. 1 Devout, having pious faith. -2 Loyally devoted or attached, faithful, loyal.-3 Religious, pious.
भक्तिल a. Faithful, trusty (as a horse.)
भक्त a. 1 An adorer, a worshipper. -2 Devoutly attached.
भदं 10 U. (भक्षयति-ते, भक्षित) 1 To eat, devour%B यथामिषं जले मत्स्यै र्भक्ष्यते श्वापदैर्भुवि Pt.1.-2 To use up, । consume. - To waste, destroy. -4 To bite.
भक्षः 1 Eating. -2 Food, eatables; ममेप्सितः। भक्षः (त्वं) प्रीणय मे देहं चिरमाहारवर्जितम् Ram.5.58.4037.69.16%3 यद्ययं क्रियते भक्षस्तर्हि मां खाद पूर्वतः Bhag.9.9. 33.-3 Drink, drinking (Ved.). -Comp. -कार: a cook. -पत्री betel pepper.
भक्षक.(-क्षिका /.)[भक्ष्-वुल्] 1 One who eats or lives upon. -2 Gluttonous, roracious. -क: Food.
भक्षण ..(-णी.) Eating, one who eats or devours. -णम् [ भक्ष्-भावे ल्युट्] 1 Eating, feeding or living upon. -2 Ved. A drinking vessel.
erotu a. Eata ble, edible. भक्षिका 1 A meal. -2 Eating (at the end of comp.) भवानिक्षुभक्षिकामर्हति ऋणे इक्षुभक्षिकां मे धारयति Sk.
भक्षित p. p. 1 Eaten, devoured. -2 Slurred over. -तम् Food. -Comp. -शेषः leavings, remnants of food.
भक्ष्य a. [ भक्ष्-कर्मणि ण्यत् ] Eatable, fit for food. -क्ष्य म् 1 Anything eatable, an article of food, food (fig. also); भक्ष्यभक्षकयोः प्रीतिर्विपत्तेरेव कारणम् म. 1.55%3 Ms. 1. 113. -2 Water. -Comp. -अभक्ष्यम् tood allowed and prohibited; एतदुक्तं द्विजातीनां भक्ष्याभक्ष्यमशेषतः Ms.5.26. -कार: (also भक्ष्यकार:). baker, cook. -भोज्यमय . Consisting of food of all kinds. -वस्तु.. eatables, victuals.
भगः (also भगम्) [भज्-घ] 1 One of the twelve forms of the sun; the sun. -2 The moon. -8 A form of Siva. -4 Good fortune, luck, happy lot, happiness ;
आस्ते भग आसीनस्य Ait. Br.; भगमिन्द्रश्च वायुश्च भग सप्तर्षयो
दुः Y. 1. 282. -B Afluence, prosperity; 'ऐश्वर्यस्य समग्रस्य वीर्यस्य यशसः श्रियः। ज्ञानवैराग्ययोश्व षण्णां भग इतीरणा॥'; शमो दमो भगश्चेति यत्समाद्याति संक्षयम् Bhāg. 3.31. 33.-8 Dignity, distinction. -7 Fame, glory. -8 Loveliness, beauty. - Excellence, distinction. -10 Love, affection. -11 Amorous dalliance or sport, pleasure. -12 The pudendum muliebre; Y.3.88; गुरुतल्पे भगः कार्य: Ms. 9. 237.-13 Virtue, morality, religious merit (धर्म). -14 Effort, exertion. -1B Absence of desire, indifference to worldly objects. -18 Final beatitude. -17 Strength. -18 Omnipotence; ( said to be n. also in the last 15 senses ). -19 N. of an Aditya presiding over love and marriage; Mb. 1. 227. 36. -20 Knowledge. -21 Desire, wish. -22 The superhuman power of becoming as small as an atom, one of the eight Siddhis or powers of Siva; see अणिमन्. -गा 1 (in comp.). Dignity, majesty; भूः कालभर्जितभगापि यदधिपद्मस्पर्शोत्थशक्तिरभिवर्षेति नोऽखिलार्थान् Bhag. 10.82.30. -2 The female organ. --गम् 1 The asterism called उत्तराफल्गुनी; भगं नक्षत्रमाक्रम्य सूर्यपुत्रेण पीज्यते Mb. 6.3.14. -2 The perineum of males. -Comp. -अङ्कुरः (in medicine) clitoris. -आधानम granting matrimonial happiness. -देशः the lord of fortune or prosperity. -काम a. desirous of sexual pleasure. -घः an epithet of Siva; नमस्ते त्रिपुरनाय भगघ्नाय नमो नमः Mb. दारणम् = भगंदरःq.v. -देव: a thorough libertine; भगदेवानुयातानां सर्वासा वामलोचना Mb. 14. 48. 15. -देवता the deity presiding over marriage. -दैवत a. conferring conjugal felicity. (-तम्) the constellation उत्तराफल्गुनी; विवाह स्थापयित्वाऽने नक्षत्रे भगदैवते Mb. 1.8. 16. °मासः the month Phalguna; भगदैवतमासं तु एकभक्तेन यः क्षिपेत् Mb. 18. 106. 22. -नन्दनः an epithet of Visnu. -नेत्रघ्नः, -नेत्रहरः an epithet of Siva. वर्जयित्वा विरूपाक्षं भगनेत्रहरं हरम् Mb. 1. 221. 8. -8 -पुरम् N. of the city, Multan.-भक्षक: a pander, procurer. -वृत्ति . subsisting by the vulva. -वेदनम् proclaiming matrimonial felicity. -शास्त्रम् (= कामशास्त्रम्). -हन m. N. of Visnu (originally of Siva).
भगंदर: A fistula in the anus or pudendum; कटीकपालयोस्तोददाहकण्डूरुजादयः। भवन्ति पूर्वरूपाणि भविष्यति भगन्दरे॥ Bhava P.
भगवत् a. 1 Glorious, illustrious. -2 Revered, venerable, divine, holy (an epithet applied to gods, demigods and other holy or respectable personages ); स्वर्गप्रकाशो भगवान् प्रदोषः Ram.5.5.83 अथ भगवान् कुशली काश्यपः 8.5भगवन् परवानयं जनः R.8.81380 भगवान् बासुदेवः &c.; उत्पत्तिं च विनाशं च भूतानामागतिं गतिम् । वेत्ति विद्यामविद्यां च स वाच्यो भगवानिति ।।-3 Fortunate (Ved.). -m. 1 A god, deity. -2 An epithet of Visgu. -8 Of Siva. -4 Of Jina. -BOf Buddha. -Comp.-गीता N. of a celebrated sacred work; (it is an episode of the great Bharata and purports to be a dialogue between Krisna and