Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 552

ब्राह्मणका
1178
ब्राह्मणी 1 A woman of the Brahmana caste. -2 The wife of a Brahmana.-3 Intellect; (बुद्धि according to नीलकण्ठ).-4A kind of lizard; हृष्टः पश्यति तस्यान्तं ब्राह्मणी करकादिव Ram. 3. 29.5. -BA kind of wasp.-8 A kind of brass (Mar. सोनपितळ). -Comp. -गामिन् m. the paramour of a Brāhmaṇa woman.
बाह्मण्य a. Befitting a Brahmana. -ण्य: An epithet of the planet Saturn. -COL 1 The station or rank of a Brahmana, priestly or sacerdotal character; सत्यं शपे ब्राह्मण्येन MR.5D Pt.1.66%3 Ms. 3.1737.42. -2 A collection of Brahmanas ; ब्राह्मण्यं कृत्स्नमेतत्त्वां ब्रह्मण्यमनुगच्छति Ram. 2.45.21.
class of the Vedic works which contain the Brahmaņa portion (regarded as Sruti or part of the revelation like the hymns themselves ). Each of the four Vedas has its own Brahmana or Brahmanas:--ऐतरेय or आश्वलायन and कौषीतकी or सांख्यायन belonging to the Rigveda; शतपथ to the Yajurveda; पञ्चविंश and षड्विश and six more to the Samaveda, and 194 to the Atharvaveda. -4 The Soma vessel of the Brahman priest. -Comp. -अतिक्रमः offensive or disrespectful conduct towards Brahmanas, insult to Brahmapas; ब्राह्मणातिक्रमत्यागो भवतामेव भूतये Mv.2. 10. -अदर्शनम् absence of Brahmanical instruction or guidance; वृषलत्वं गता लोके ब्राह्मणादर्शनेन च Ms. 10.43. -अपाश्रयः seeking shelter with Brahmanas. -अभ्युपपत्तिःf. protection or preservation of, or kindness shown to, a Brahmana; ब्राह्मणाभ्युपपत्तौ च शपथे नास्ति पातकम् Ms. 8. 112. -आत्मकa. belonging to Brahmanas. -नः the slayer of a Brahmana; श्रीबालब्राह्मणनांश्च हन्याद् द्विसेविनस्तथा Ms.9.282. -चाण्डाल: 13 degraded or outcast Brahmana; यथा ब्राह्मणचाण्डालः पूर्वदृष्टस्तथैव सः Ms.9.87.-2 the son of a Sudra father by a Brahmana woman. -जातम्, -जातिःf the Brahmana caste. a t the occupation or means of livelihood prescribed for a Brahmana; अध्यापनमध्ययनं यजनं याजन तथा। दानं प्रतिग्रहश्चैव षट्कर्माण्यग्रजन्मनः ।। षण्णां तु कर्मणामस्य त्रीणि कर्माणि जीविका । याजनाध्यापने चैव विशुद्धाच्च प्रतिग्रहः ।। -द्रव्यम्, -स्वम् a Brahmana's property. -निन्दक: a blasphemer or reviler of Brāhmanas. -प्रसंग: the applica bility of the term Brahmana.-प्रतिवेश्य: a neighbouring Brah
mana; ब्राह्मणप्रतिवेश्यानामेतदेवानिमन्त्रणे Y.2.263. -प्रियः N. of Visnu. -बुव: one who pretends to be a Brahmanas one who is a Brāhmaṇa only in name and neglects the duties of his caste; बहवो ब्राह्मणब्रुवा निवसन्ति Dk.; सममब्राह्मणे दानं द्विगुणं ब्राह्मणब्रुवे Ms.7.853 8.20. -भावः the rank or condition of a Brahmana. -भूयिष्ठ a. consisting for the most part of Brahmanas. -यष्टिका,-यष्टी Clerodendrum Siphonantus (Mar. भारंग). -वध: the murder of a Brahmana, Brahmanicide. -वाचनम् the recitation of benedictions. -संतपंणम् feeding or satistying Brahmapas.
ब्राह्मणक: 1 A bad or unworthy Brahmana (only in name); एवं युक्तो ब्राह्मणः स्यादन्यो ब्राह्मणको भवेत् Mb. 12.270. 27. -2A family of such a Brahmana. -3 N. of a country inhabited by warlike Brāhmaṇas.
ब्राह्मणता, - त्वम् The state or rank of a Brahmana. ब्राह्मणत्रा ind. Among Brahmanas.
ब्राह्मणसात् ind. In the possession of Brahma pas, as in ब्राह्मणसात् भवति धनम्.
ब्राह्मणाच्छंसिन् m. N. of a priest, the assistant of the priest called Brahman q.v.
ब्राह्मणायन: A Brahmana descended from learned and holy progenitors.
ब्राह्मी 1 The personified female energy of Brahman. -2 Sarasvati, the goddess of speech.-3Speech; संस्कारीपगतां ब्राह्मीं नानाशास्त्रोपबृंहिताम् Mb. 1. 1. 19. -4 A tale or narrative. -BA pious usage or custom, Vedic rituals ब्राहाषा संवर्तयामासू राङ्कवास्तरणावृताम् Ram.6. 111.113. -6 N. of the constellation Rohini. -7 N. of Durga. -8 A woman married according to the Brahma form of marriage. -9 The wife of a Brahmana.-10 A kind of medicinal plant; ब्राह्मी हिमा सरा तिक्ता लघुर्मेध्या च शीतला । कषाया मधुरा स्वादुपाकायुष्या रसायनी । स्वर्या स्मृतिपदा कुष्ठपाण्डमेहाश्रकासजित् ।। Bhava. P.; बभूव तेषां रजनी ब्राह्मीब प्रीतिवर्धिनी Mb.15.18.23.-11 A kind of brass.-12N. of a river. -Comp. -कन्दः a species of bulbous plant. -पुत्रः the son of a Brahmi, see above3 दश पूर्वान् परान् वैश्यानात्मान चैकविंशकम् । ब्राह्मीपुत्रः सुकृतकृन्मोचयेदेनसः पितुन् ॥ Ms. 3.37.
ब्राह्मय ३. (-मयी f.) [ब्रह्मण इदं ष्यम् ] 1 Relating to Brahman, the creator. -2 Relating to the Supreme Spirit.-3 Relating to the Brahmanas.-मथम् 1 Wonder, astonishment (विस्मय).-2 Worship of the Brahmanas. -Comp. -मुहूर्त = ब्राह्ममुहूर्त q. v. -हुतम् hospitality to guests ; see ब्रह्मयज्ञ, ot. Ms. 3.74; ब्राह्मपहुतशब्देन मनुष्ययज्ञाख्यो ब्राह्मणश्रेष्ठस्यार्चा Kull.
20. (ब्रवीति, ब्रूते or आह; this root is defective in the non-conjugational tenses, its forms being made up from वच्). 1 To say, tell, speak (with two acc.); तां... ...ब्रूया एवम् Me. 1033 राम यथास्थित सर्वे भ्राता ब्रूते स्म बिह्वल: Bk.6.83 or माणवकं धर्मे ब्रूते 8k.; किं त्वां प्रति ब्रूमहे Bv.1.46. -2 To say or speak about, refer to (a person or thing); अहं तु शकुन्तलामधिकृत्य ब्रवीमि S.2. -3 Todeclare, proclaim, publish, prove, indicate; ब्रुवते हि फलेन साधबो न तु कण्ठेन निजोपयोगिताम् N. 2. 48; स्तनयुगपरिणाहं मण्डलाभ्यां ब्रवीति Ratn. 2. 12. -4 To name, call, designate; छन्दसि दक्षा ये कवयस्तन्मणिमध्यं ते ब्रुवते Srut. 15.-8 To answer; ब्रूहि मे प्रश्नान्. -8 To call or profess oneselt to be. -With - fa 1 to insult, abuse; Mb. 3. -2 to argue, dispute ; परस्परं केचिदुपाश्रयन्ति परस्परं केचिदतिब्रुवन्ति Ram.5.61. 17. -अनु to say, speak, declare; अथ यदनुब्रूते तेन ऋषीणाम् Bri. Up. 1.4.16. -निस् to explain, derive. -4 to say, speak, tell; पापानुवासितं सीता रावणं प्राब्रवीद्वचः Bk.8.86.