Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 457

प्रतीक्ष
प्रतीक्ष, प्रतीक्षक, प्रतीक्षिन . Expectant, waiting for. प्रतीक्षणम्, प्रतीक्षा 1 Waiting for सत्यतस्यागमनप्रतीक्षाः Mb. 3. 164. 11. -2 Expectation, hope. -3 Regard, consideration, attention; इत्यादृतोक्तः परमस्य पुंसः प्रतीक्षणानु भाजनोऽहम् Bhg. 8.4.14. -4 Looking at considering. -5 Fulfilment, observance (of a vow, promise &c).
प्रतीक्षित p. p. 1 Waited for expected. -2 Considered. -8 Respected.
प्रतीक्ष्य pot. p. 1 To be waited for. -2 Worthy of consideration or regard. -3 Venerable, respectable; भक्तिः प्रतीक्ष्येषु कुलोचिता ते R. 5. 14; Si. 2.108. -4 To be adhered to or maintained, to be fulfilled; प्रतीक्ष्यं तत् प्रतीक्ष्यायै पितृष्वस्त्रे प्रतिश्रुतम् Si. 2. 108.
प्रतीघात = प्रतिघात
q. v.
प्रतीची The west. -Comp. -ईशः, -पति: 1 N. of Varupa. -2 Ocean.
प्रतीचीन . 1 Western, westerly. -2 Future, subsequent, following. -8 Ved. Turned or directed towards. -4 Turning back, turned away from. -8 Coming from behind. -6 Turned inwards ( अभिमुख ); सध्रीचीनं प्रतीचीनं परस्यानुपर्थ गताः Bhag. 6.5.88.
प्रतीच्य a. 1 Living in the west, western, westerly. -2 [Ved. Disappeared.
प्रतीच्छकः A receiver; तथा निमज्जतोऽधस्तादज्ञौ दातृप्रतीच्छकौ Ms. 4. 194.
1084
प्रतूणी
जातु मरुतः प्रतीपगाः R. 11. 58. गमनम्, गतिः f. retrograde motion; अम्भसामोघसंरोधः प्रतीपगमनादिव Ku. 2. 25. -तरणम् going or sailing against the stream ; स्रोतोजवोह्यमानस्य प्रतीपतरणं हि तत् V. 2. 5. -दर्शिनी a woman. - दीपकम् a particular figure of speech. - वचनम् 1 contradiction. 2 a perverse or evasive manner of speaking विपाकिन . prodacing the opposite result (recoiling on the doer ); फलमनुभवत्युग्रं पापः प्रतीपविपाकिनः Mal. 5.26.
प्रतीपक a. Hostile, opposed &c.
प्रतीपयति Den. P. 1 To cause to turn back, reverse turn back; क ईप्सितार्थस्थिरनिश्चयं मनः पयश्च निम्नाभिमुखं प्रतीपयेत् Ku. 55. -2 To be against or hostile to.
प्रतीपायते Den. A. To be opposed or unfavourable, to dislike.
प्रतीरम् A shore, bank; प्रतीरदेशैः स्वकलत्रचा रुभिर्विभूषिताः समुद्रोषितः Ki. 8. 9.
srefter: 1 Adding to, inserting (as an ingredient); तत्र वीरतर्वादिसिद्धं जलमूषकादि प्रतीवा पाययेत् Suir. -2 Calcining or fluxing metals. -3 An epidemic disease, a plague.
प्रतीवेश, प्रतीहार, प्रतीहास &c. Soe प्रतिनेश &eप्रतीवेशिन् Sep प्रतिवेशिन,
a.
प्रतीष् 6 P. To receive, accept; देवस्य शासनं प्रतीष्य S. 6. - 2 To welcome, greet, receive, honour; एष माधवीमण्डपः स्वागतेनैव नौ प्रतीच्छति S. 6. -3 To obey (as_an_order). -4 To wait for, expect; हृदि प्रतीष्या कवयो मनीषा Rv. 10. 129.4; एष खलु त्वां प्रतीच्छति V. 2.
प्रतीत्त a Given back, restored.
प्रतीन्धकः N. of a country called विदेह q. v. प्रतीनाहः A flag, banner.
प्रतीप प्रतिगताः आपो यन्त्र, प्रतिअप् अन् अप ईपू ] 1 Contrary, unfavourable, adverse, opposite; तत्प्रतीपपवनादि वैकृतम् R. 11. 62; Ki. 14. 60. -2 Reverse, inverted, out of order. -3 Backward, retrograde. - Disagreeable, displeasing. -5 Refractory, disobedient, obstinate, perverse; प्रेष्यः प्रतीपोऽधिकृतः प्रमादी ( त्याज्याः ) Pt.1.424. -6 Turned away, averted. -7 Meeting, encountering. -8 Hindering. -पः 1 N. of a king, father of Santanu and grand-father of Bhisma. -2 An adversary, opponent ; चरति मयि रणे यच यश्च प्रतीपः Ve. 3. 32. -पम् N. of a figure of speech in which the usual form of comparison is inverted, the 39 being oompared with the उपमेवः प्रतीपमुपमानाप्युपमेयस्यकल्पनम् । वल्लोचनसमं पद्मं त्वद्वक्त्रसदृशो विधुः || Chandr. 5. 9; ( for fuller definitions and explanation see K. P. 10 under प्रतीप ). -पम् ind. 1 On the contrary. -2 In an inverted order. -8 Against, in opposition to भर्तुर्विकृतापि शेषणतया मास्म प्रतीपं गमः S. 4. 18. Comp. -उक्तिः contradiction. ग. 1 going against. -2 adverse, unfavourable; तस्य
!
प्रतोदः 1 A gond. -2 A long whips घर क्षत्रिया ग्राह्यः प्रतोदो वैश्यकन्यया Ms. 3. 44. -3 A pricking instrument; वाक्यप्रतोदाभिहतो यत्र कृष्णेन पाण्डवः Mb. 1. 2. 49. प्रतुष्टिः /, प्रतोष: Gratiflention, satisfaction. प्रतूणी A kind of disease (in the bowels).
प्रतीष्ट p. p. Accepted, received &c. प्रतीहासा A fragrant oleander.
प्रतीहारी 1 A female door- koeper. -2 A door looper in general.
प्रतुद् 6 P. To strike, hurt, wound - Caus. 1 To urge on, drive forward ; ( fig.) to press, urge repeatedly (to do a thing ): प्रविश गृहमिति प्रतोद्यमाना न चलति भाग्यकृतां दशामवेक्ष्य Mk. 1. 56. -2 To pierce, cut.
प्रतुदः 1 An epithet of a class of birds ( such as hawks, parrots, crows &c.); Ms. 5. 13; हारितो धवलः पाण्डुश्चित्रपक्षो बृहच्छुकः । पारावतः खञ्जरीटः पिकाद्याः प्रतुदाः स्मृताः ॥ प्रतुद्य भक्षयन्त्येते तुण्डेन प्रतुदास्ततः -2 An instrument for pricking.