Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 381

पादयति
1008
cattle. -भटः a foot soldier. -भाग: a quarter. -मुद्रा footprint. पक्तिः a track, trail. -मूलम् 1 the tarsus. -2 the sole of the foot. -3 the heel. -4 the foot of a mountain. -5 a polite way of speaking of a person; देवपादमूलमागताहम् K.8.-यमक: paronomasia within the Padas. -रक्ष:1ashoe. -2a foot-guard; (pl.) armed men protecting the feet of an elephant in battle; fertig पादरक्षाणां बीजवत् प्रवपन् मुहुः Mb. 3.271. 10. -रक्षणम् 1a cover for the feet. -2 a leather boot or shoe. TTC n. the dust of the feet. -रज्जुःf a tether for the foot of an elephant. -रथी ashoe; boot. -रोहा,-रोहण: the (Indian) fig-tree. -लग्नः a. lying at a person's feet. -लेपः an unguent for the feet. -चन्दनम् saluting the feet. -ashite elephantiasis. -faceref. a shoe, boot. (-m.),a god. -वेष्टनिकः, -कम् a stocking. -शाखा a toe. -शैल: a hill at the foot of a mountain. -शोथः swelling of the foot; अन्योन्योपद्रवकृतः शोथः पादसमुत्थितः। पुरुषं हन्ति नारी तु मुखजो गुह्मजो हायम् ॥ Madhava. -शौचम् cleaning the feet by washing, washing the feet; पादशौचेन गोविन्दः (तृप्तः) Pt. 1. 172. -संहिता the junction of words in a quarter of a stanza. -सेवनम्,-सेवा 1 showing respect by touching the feet. -2 service. -स्तम्भः a supporting beam, pillar, post. -स्फोटः 'oracking of tho feet', chilbla.in. -हत a. kicked. -हर्षेः numbness of the feet after pressure upon the crural nerves ; हृष्यतः चरणौ यस्य भवतश्च प्रसुप्तवत् । पादहर्षः सः विज्ञेयः कफवातप्रकोपजः॥ Subruta. -हीनजलम् Water with a portion boiled. -हीनात् ind. 1 without division or transition. -2 all at once.
पादयति Den. P. To stretch out the feet. पादविका A traveller. पादात् m. A foot-soldier, a footman.
पादातः A foot-soldier; पादातानां श्रेजिरे खल्गलेखः Si. 18.4. -तम् Infantry.
पादातिः, पादातिकः, पादाविक: A foot-soldier.
पादिक a. (-की.) 1 Amounting to a quarter or tourth; पादिकं शतम्, 25 per cent. -2 Lasting for a quarter of the time; Ms. 3.1.
पादिन् a. 1 Footed, having feet. -2 Having tour parts, as a stanza. - Receiving or entitled to a fourth part; चतुर्थोशाश्च पादिनः Ms.8.210. -m. 1 An amphibious animal. -2 A heir to a fourth part of an estate; SB. on MS. 6.7.20.
पादिनः A tourth part. पादुक a. (-का, की /.) Going on foot. -का A woodenshoes sandal; ब्रज भरत गृहीत्वा पादुके त्वं मदीये Bk. 3.56; R. 12. 17.-कम् the plinth, the pedeetal, the base. -Comp.-कार:ashoemaker.
। पादू/ A shoe. -Comp. -कृत् m. a shoe-maker; पादूकृतः पुलिन्दाश्च.........Siva B. 31. 22.
पाम: N. of Brahma; इति तस्य वचः पामो भगवान् परिपालयन् Bhāg. 3. 12. 9.
पाद्य . [पादार्थ पाद-यत् ] Belonging to the foot. -द्यम् Water for washing the feet ; पादयोः पाद्यं समर्पयामि. पादक्रमिक: One knowing or reading the पदक्रम q.v.
पादाकुलकम् N. of a metre; यदतीतकृतविविधलक्ष्मयुतैर्मात्रासमदिपादः कलितम् । अनियतवृत्तपरिमाणसहितं प्रथितं जगत्सु पादाकुलमम् ।। Vrittaratnakara.
पादारक: The rib of a boat. पादालिन्दः, -न्दा, -न्दी A boat.
पानम् [पा-ल्युट्] 1 Drinking, quaffing, kissing (a lip); पयःपानम् ; देहि मुखकमलमधुपानम् Git. 10. -2 Drinking spirituous liquors; नहि धर्मार्थसिद्ध्यर्थे पानमेव प्रशस्यते Ram. 4. 33. 46. Ms. 7.50%; 9. 13; यूतपानप्रसक्ताश्च जघन्या राजसी गतिः 12.45. -3 A drink, beverage in general; Ms. 3. 227%; पयःपानं भुजङ्गानां केवलं विषवर्धनम् Pt. 1. 389. -4 A drinking vessel. -B Sharpening; whetting. -8 Protection, defence. -7 A canal. -न: 1 A distiller. -2 Breath, expiration. -a. (in comp.) Drinking, one who drinks 3 विश्वं युगान्ते वटपत्र एकः शेते स्म मायाशिशुरनिपानः Bhag. 3. 33. 4. -Comp. -अगारः, -आगारः, -रम् । tayern; Mb. 12. 88. 14. -अत्ययः hard drinking. -गोष्ठिका, गोष्ठी 1a drinking party. -2 a dramshop, tavern. -q: a. drinking spirituous liquors; Mb.3.48.6. -पात्रम्, -भाजनम्, -भाण्डम् a drinking vessel, a goblet. -भूः,-भूमिः ,-भूमी f. a drinking room; रणक्षितिः शोणितमद्य कुल्या रराज मृत्योरिव पानभूमिः R. 7. 49; 19. 11. -मण्ड लम् a drinking party. -रत a. addicted to drinking: -वणिज m. vendor of spirits. -विभ्रमः intoxication. -शीण्ड: a hard drinker.
पानकम् A drink, beverage, potion. पानिक: A vendor of spirituous liquors, a distiller. पानिलम् A drinking vessel, goblet.
पानीय [पा-कर्मणि अनीयर् ] 1 Drinkable. -2 To be protected or preserved. -यम् 1 Water ; पानीयं पातुमिच्छामि त्वत्तः कमललोचने Udb. A. L. 9. -2 A drink, potion, beverage. -Comp. -काकिका a cormorant. -नकुलः an otter. -पृष्ठजा / mose. -वर्णिका sand. -वारिक: the attendant of a convent who has the care of drinking water; Buddh.-शाला,-शालिका a place where water is distributed to travellers; cf. 491.
पान्थः [ पन्थानं नित्यं गच्छति अणु पन्थादेशः]1 A traveller, away farer; रे पान्थ विह्वलमना न मनागपि स्याः Bv. 1. 37. -2 The sun. -Comp. -दुर्गा a deity on the road; आलिङ्ग्य नीत्वाकृत पान्थदुर्गाम् N.14.37. (et. notes thereon-Handiqui edition, p.601.)