Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 363

परिहत
परिहत a. Loosened.
परिहस्] 1 P. 1 To jont, joke. -2 To laugh at ridi cule; (hence) to_surpass, excel; जनानामानन्दः परिहसति निर्वाणपदवीम् G. I. 5.
परि (री) हास: 1 Joking, jesting, jest, mirth; merriment; त्वरा प्रस्तावोऽयं न खलु परिहासस्य विषयः Mal. 9.44; परिहासपूर्वम् 'jokingly or in jost' R. 6. 82 परिहासविजल्पितम् S. 2. 18 ‘uttered in jest'; परीहासाश्चित्राः सततमभवन् येन
: Ve. 3. 14; Ku. 7. 19; R. 9. 8; Si. 10. 12. -2 Ridiculing, deriding. -Comp. -कथा an amusing story. -वस्तु an objort of jost. -वेदिन m. buffoon, jenter, a witty person.
परिहस्तः Vod. 1 An amulet put round the hand to secure the birth of a child. -2 A ring for the hand.
परिहा 3 P. 1 To leave, abandon, quit. -2 To omit, neglect; यथोक्तान्यपि कर्माणि परिहाय Ms. 12. 92. - Pass. 1 To be wanting or deficient in; आर्यस्य सुविहितप्रयोगतया न किमपि परिहास्यते S. 1. -2 To be inferior to; ओजस्वितया न परिहीयते शच्याः V. 3; न प्रतिच्छन्दात् परिहीयते मधुरता M. 2. -3 To wane, fail, waste away; अनुदिवसं परिहीय से अप्रै: S. 3; यत्र स्वामी निर्विशेषं समं मत्येषु वर्तते तत्रोद्यमसमर्थानामुत्साहः परिहीयते ॥ Pt. 1. 78. -4 To pass away; परिहीयते गमनवेला S. 4. 8 To be deprived of or excluded from.
परिहाणम् Vol. 1 Losing suffering loan. -2 Decrease.
aftefor: (-fa:) f. 1 Decrease, deficiency, loss. -2 Decay, decline; राजयक्ष्मपरिहानिराययौ कामयानसमवस्थया तुलाम् R. 19.50. -3 Neglect, omission.
परिहापणम् Causing loss of revenue प्रतिबन्धः प्रयोगो व्यवहारोऽवस्तारः परिहापणमुपभोग... कोशक्षय: Kau. A. 2.7.23 also क्लृप्तमायं परिहापयति व्ययं वा विवर्धयति इति परिहापणम्.
990
परिहीण 1 Waned, wasted. -2 Deprived or P.P. destitute of -3 Wanting or deficient in. परिहाटकम् A golden armlet or anklet. परिहूत
a. Called together.
परिह 1 P. 1 To avoid shun श्रीसंनिकर्ष परिहर्तुमिच्छ न्नन्तर्दधे भूतपतिः सभूतः Ku. 3. 74, 43; Ms. 8. 400; -2 To forsake, abandon, leave, desert; कति न कथितमिदमनुपदमचिरं मा परिहर हरिमतिशयरुचिरम् Git. 9. -3 To remove destroy ; answer, refute (as objections, charges &c.); ब्रह्मास्य जगतो निमित्तं कारणं प्रकृतिश्चेत्यस्य पक्षस्याक्षेपः स्मृतिनिमित्तः परिहृतः । तर्कनिमित्त इदानीमाक्षेपः परिहियते S. B.; Mo. 14. -4 To conceal. -5 To embrace -6 To defend, preserve from ; Ch. Up. -7 To answer, refute. -8 To repeat. -9 To nourish.
परिहरणम् 1 Lesving, quitting, abandoning. -8 Avoiding, shunning. -3 Refuting. - Seizing, taking away. -5 Ved. Carrying or placing round.
परीक्ष
परिहरणीयता 1 Disdain, rejection. -2 Disappenran00 unattainableness.
परि (री) हारः 1 Leaving quitting, giving up, shan doning -2 Removing taking awayinsin विरोधपरिहार; तेषां गुप्तिपरीहारैः कच्चित्ते भरणं कृतम् Rām. 2.100.48. -3 Shunning, avoiding. Refuting, repelling. -8 Omitting to mention, omission, leaving out. -6 Resrve, concealment. -7 A tract of common land round a village or town; धनुःशतं परीहारो ग्रामस्य स्यात् समन्ततः Ms. 8. 237.8 A special grant, immunity, privilege, exemp tion from taxes ; प्रदद्यात् परिहारांश्च Ms. 7. 201; अनुग्रहपरिहारौ चैभ्यः कोशवृद्धिकरौ दद्यात् Kau. A. 2. 1. 19. Hence लेख: a writ of remission as a favour; तथा परीहारनिसृष्टिलेखौ Kau. A. 2.10.28 of जाते विशेषेषु परेषु चैव मामेषु देशेषु च तेषु तेषु अनुग्रहो यो नृपतेर्निदेशाद, तज्ञ परीहार इति व्यवस्येत् ॥ Kau. A. 2. 10. 28. -9 Contempt, disrespect -10 An objection. 11 Seizing, keeping back. -12 Bounty. -13 (In gram.) The repetition of a word before and after इति; cf. परिग्रह. - 14 ( In dram.) Atoning for any improper action. Comp. -fasfer: (with Jainas) purification by mortification and penance. -सू ( a cow ) bearing a calf only after a long time.
परिहारकः, -कम् An armlet.
परिहार्य a. To be shunned or avoided, to be escaped from, to be taken off or away. -र्यः A bracelet.
परिहृतः P. P. 1 Shunned, avoided. -2 Left, abandoned. -3 Refuted, repelled (as a charge, objection &c.). -4 Taken, seized
परिहतिः / Avoiding, shunning.
परिहालम् Stammering, faltering.
परी (परिन्छ ) 2 P. 1 To go round, circumambulate; ( चरणन्यासं) भक्तिनम्रः परीयाः Me. 57; Ms. 2. 48. -2 To surround, encompass हुतवपरीत गृहमिव S. 5.10 विषवल्लीभिः परीताभिर्महौषधिः R. 12. 61; 80 कोपपरीतमानसम् Ki. 2. 25. –8 To go to, think of (objects &c.). -4 To be changed or transformed. -6 To reach to. -6 To run against.
परीत p. p. 1 Surrounded, encompassed by. -2 Ex pired, elapsed. -3 Departed, gone forth. -4 Seized, taken possession of, filled with; प्रणाशान्नन्दानां प्रशममुपयातं त्वमधुना परीतः कालेन ज्वलयसि मम क्रोधदहनम् Mu. 3. 29. See परी - 8 = विपरीत inverted; स्वदोषकोपनाद्रोगं लभते मरणान्तिकम् । अपि बोद्बन्धनादीनि परीतानि व्यवस्यति ॥ Mb. 14.17.13. -6 Moving round.
परीक्ष् 1 Ā. 1 To examine, look at or scrutinize carefully; अतः परीक्ष्य कर्तव्यं विशेषात् संगतं रहः S. 5.24; सन्तः परीक्ष्यान्यतरद्भजन्ते M. 1. 2; Ms. 9.14. -2 To test, try, put to the tent माय मयोद्भाव्य परीक्षितोऽसि R. 2.66 नात्