Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 361

परिश्रित
988
परिसंख्या
परिश्रत . Standing around. -2 Surrounded by; समागमच्छिष्यगणैः परिश्रितः Bhag.8.4.9.
ftyra a. 1 Heard, learnt. -2 Famous, celebrated. तं भक्तिभावोऽभ्यगृणादसत्वरं परिश्रुतोरुभ्रवसं ध्रुवक्षितिः Bhag.4.9.5.
परिश्लेषः An embrace. परिषण्डः , -ण्डम् A particular part of house.
परिषद्/ 1An assembly, a meeting, council, audiemce%3 परिषत् स्याद्दशावरा Ms.12.1113; अभिरूपभूयिष्ठा परिषदियम् 5.1. -2 A religious assembly or synod; चातुर्वेद्यः प्रकल्पी च अनविद् धर्मपाठकः। त्रयश्चाश्रमिणो वृद्धाः परिषत् स्याद्दशाART II Angirasasmriti. -3 A group, collection, circle; बदपरिषद पुण्यश्रीकः श्रियेव सभाजयन् U.4.19%B Ram.2.111.5. Also परिषत्त्वम् ; सहस्रशः समेतानां परिषत्वं न विद्यते Ms. 12. 114.
परिषदः, परिषद्यः, परिषद्बल: A member of an assembly councillor, assessor &c.). परिषीवणम् 1 Tying a knot. -2 Ved. Sewing round. afegfa: f. Ved. 1 Urging, inciting. -2 Obstruction.
परिषेकः,-परिषेचनम् 1 Sprinkling or pouring over, moistening. -2 Water for watering trees (परिषेचनम् ). -3 A vessel for sprinkling or bath (परिषेचनपात्रविशेष); Mb. 13.58.25.
परिष्क(स्कन्दू 1 P. To leap about; मेघनादः परिस्कन्दन् परिस्कन्दन्तमाश्वरिम् । अवधनादपरिस्कन्दं ब्रह्मपाशेन विस्फुरन् Bk. 9.76.
परिष्कण्ण(न)a. Fostered by another.-Oण: A fosterchild, one nourished by a stranger.
परिष्क(स्क न्द a. Fostered by another. -ग्दः 1A foster-child.-2 A servant.-3 A body-guard (पार्श्वगोप); परिस्कन्दा रथस्यासन् Mb.8. 34. 48.
परिष्क(स्क)न्दत् a. 1 Leaping about, jumping round. -2 Surrounding, circumambulating. -3 Wandering.
परिष्क 8 U. 1 To adorn, decorate ; रथो हेमपरिष्कृतः Mb. -2 (fig.) To refiner polish (as words). -3 To cleanse. -4 Ved. To prepare, fit out.
परिष्करः Decoration, ornamentation%3 रथस्यासीत् परिष्करः Mb.8.34. 23.
परिष्कारः 1 Decoration, ornament, embellishment. लोहघण्टापरिष्कारः Mb. 12. 141. 32. -2 Dressing, cooking. -3 Initiation, purification by initiatory rites. -4 Furniture; (also परिस्कार in this sense).
परिष्कृत pp. 1 Adorned, decorated; जज्ञे निवेशनविभागपरिष्कृतानां लक्ष्मीः पुरोपवनजा वनपादपानाम् Ki. 7. 40. -2 Cooked, dressed. -3 Purified by initiatory ceremonies ; (see कृ with परि). -4 Prepared, equipped. -8 Highly polished.
aftrafa: f. 1 Polishing. -2 Cleansing. -8 A figure of speech.
परिष्क्रिया Adorning, decorating, embellishment.
oftry: f. Ved. 1 Searching all round. -2 Violence. -3 Obstruction. -4 Dilemma.
परिष्टो (स्तो)म: 1 The coloured housings of an elephant. -2 A coverlet in general. -3 A cushion.
परिष्ठलम् A surrounding place; ef. P. VIII. 3. 96.
परिष्प (स्प)न्दः 1 A train, retinue. -2 Decorating the hair (with flowers &o.). -8 Ornament or decoration in general. -4 Throbbing, vibration, palpitation, movement; प्रतिहतपरिस्पन्दः Mv.1.51.-BProvision, maintenance%3 अग्निहोत्रपरिस्पन्दः Mb. 13. 141.49. -6 Crushing. -7 Valour. -8 An exploit; Pratijina.2; कर्णपूरस्य परिस्पन्दोऽज्जुकया येन न दृष्टः Charudatta. 2.
परिष्यन्द: 1A stream, river. -2Moisture. -3 Ved. A sand-bank, an island.
परिष्वज 1 A. To embrace. परिष्वक्त p. p. Clasped, embraced.
परिष्वङ्गः, परिष्व (स्व) अनम् or परिष्वजनम् 1 An embrace Ki. 18. 19; विशन्ति सहसा मूढा येऽविचार्य द्विषबिलम् । खडूगधारापरिष्वज लभन्ते ते सुनिश्चितम् ॥ 6. 3.60. -2 Touch, contact, union%3 परिष्वझे तुझे प्रसरतितरां सा परिणतिः Bh. 3.17%3 Mal. 10.35 अतिस्नेहपरिष्वज्ञाद्वर्तिरार्दाऽपि दह्यते Ram.4.1. 116.
परिसंवत्सर a. 1 A whole year old. -2 Inveterate, chronic (adisease). -र: A whole year; परिसंवत्सरात् 'after the expiration of one whole year'; राजत्विकस्नातकगुरून् प्रियश्वशुरमातुलान् । अर्हयेन्मधुपर्केण परिसंवत्सरात् पुनः॥ Ms. 3. 119. परिसख्यम् True friendship.
परिसंख्या 2 P. 1 To count or reckon up, add together. -2 To enumerate. -3 To make good, restore.
परिसंख्या 1 Enumeration, computation. -2 Sum) total, number : वित्तस्य विद्यापरिसंख्यया मे R.5.21. -3 ( In Mim. phil.) Exclusion, specification, limitation to that which is enumerated or expressly mentioned, so that everything else is excluded; सांख्यदर्शनमेतावत् परिसंख्यानुदर्शनम् Mb. 12.306.42. [परिसंख्या is opposed to fare which lays down a rule for the first time, and to 4 which restricts the choice to an alternative which is expressly stated when several such alternatives are possible ]; विधिरत्यन्तमप्राप्ती नियमः पाक्षिके सति । तत्र चान्यत्र च प्राप्तौ परिसंख्येति गीयते ॥ .. पञ्च पचनखा भक्ष्याः usually quoted by the Mimarnsakas%3 अयं नियमविधिर्न तु परिसंख्या Kall. on Ms. 3.45. प्राप्तस्य पुनर्वचनं परिसंख्यार्थ भवति SB. on MS. 11. 1. 66. परिसंख्या also means a text laying down exclusion; cf. (farurificadero farefas