Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 84

अधिवन
86
अधिष्ठा
अधिवस्त्र . [अध्यावृतं वस्त्रं येन] Clad, veiled; अधिवस्त्रा। वधूरिव Rv. 8.26. 18.
अधिवासः 1Abode, residence; dwelling; सतत सुभगार्पितस्तनम् Mal.5.8; तस्यापि स एव गिरिरधिवास: K. 187%3 लक्ष्मीभतोऽम्भोधितटाधिवासान Si.3.71 situated on; settlement, habitation. वसन्ति मन्नियोगेन अधिवासं च राक्षसाः Ram.3.36.4. -2 An inhabitant, neighbour. -3 Obstinate pertinacity in making a demand, sitting without food be . foro : person's house till he ceases to oppose or refuse it (Mar. धरणे). -4 [अधिवासयति देवता अनेन, करणे घञ्] Consecration of an image especially before the comImencement of a sacrificial rite; see अधिवासनम् also. शुद्धाधिवासाश्च विशुद्धसत्त्वाः Bu. Ch. 1. 39. -5 A garment, mantle (अधीवास: also). -6A birth-place; जातिश्रेण्यधिवासानां कुलधर्माश्च सर्वतः। वर्जयन्ति च ये धर्म तेषां धर्मों न विद्यते ॥ Mb. 12. 36. 19.
अध्युषित.. Inha bited, resorted to; विद्याधराध्युषितचारुशिलातलानि स्थानानि Bh. 2.70%; बलैरभ्युषितास्तस्य R.1.46% 9.25% 14. 303; सप्तर्षिमण्डल° K.48.
अधिवास् 10 P. To scent, perfume ; कर्पूरपल्लवरसेन अधिवासय गन्धपात्राणि K. 184; मन्दारपुष्पैरधिवासितायाम् V. 1.64.
अधिवासः Application of perfumes or fragrant cosmetics; sconting, perfuming: fragrance, scent, fragrant. odour itself; अधिवासस्पृहयेव मारुतः R. 8. 34; Si. 2. 20, 5.42; K. 183.
अधिवासनम् [वस्-णिच् , or वास् ल्युट्.]1 Scenting with perfumes or odorous substances (संस्कारो गन्धमाल्यायेः Ak.). -2 [वस्-णिच्-ल्युट् ] Preliminary consecration (प्रतिष्ठा) of an image, its invocation and worship by suitable Mantras de. before the commencement of 1 Hacrifice; (यज्ञारम्भात्प्राक् देवताधावाहनपूर्वकः पूजनादिकर्मभेदः); Making a divinity assume its a bode in an image. ___अधिवासिन् , 1 Inha biting, dwelling or siting in. -2 Sventing &c. अधिवासित
Invested or clothed with. -2 Scented, perfumed. कदम्बसर्जार्जुनकेतकीवर्न विकम्पयंस्तत्कुममाधिवासितः Rs.2. 17. अमरचन्द्र's commentary says, 'कुसुमैः पुष्पैः अधिवासितः मुगन्धीकृतः।'
faaleah Taking up, carrying over, conveying,
अधिविकर्तनम् 'The uct of cutting off or cutting through.
अधिविद् 6U. To marry in addition to supersexle (as a wife) (tidalso of wives); बन्ध्याष्टमेऽधिवेद्या Ms. 9.81; अधिविविदुरमात्यराहतास्तस्य यूनः प्रथमपरिगृहीते श्रीभुवी राजकन्याः R. 18.58
अधिविना [ विद्-क्त ] A superserled wife, one whose . hushind has married again; अधिविना तु भर्तव्या 1.1.74; अधिविना तु या नारी निर्गच्छेनुषिता गृहात। सा सद्यः सन्निरोद्धव्या त्याज्या वा कुन्दरान्निधा॥ Ms.9.33. [ According to lindu
Sastras a wife may be superseded for any one of these 8 defects:-सुरापी व्याधिता धूर्ता वन्ध्यार्थध्न्यप्रियंवदा। स्त्रीप्रसूश्चाधिवेत्तव्या पुरुषद्वेषिणी तथा Y. 1. 73, 74; Ms. 9.80-83.] ___ अधिवेत्तृ..[बिट्-कर्तरि तृच्] A husband who supersedes his first wife.
अधिवेद: Marrying on additional wife. -दम् ale. concerning the Veda.
अधिवेदनम् [ भावे ल्युट् ] = अधिवेदः.
अधिशी 2A. To lie or sleep upon, sleep in, rest or recline upon (with acc. of place); अध्यशेरत बृहद्भुजान्तरम् R. 19.323 अमुम...अधिशेने 13.63 16.19; शिलापट्टमधिशयाना 5.33; अध्यशयिष्ट गाम् Bk. 15.111; चन्द्रापीडः शयनतलमाधिशिश्ये K.98,206%3 Ki. 1.38; Dk. 112; to dwell, inhabit लङ्कावनं सिंहसमोऽधिशेते Bk. 10. 36; to sit in; अथाधिशिश्ये प्रयतः प्रदोषे रथम् ।.5.20 -60n8. To cause to sleep on : दर्भशम्यामधिशाग्य Dk. 105 placing on.
अधिशयिता .". Reclining upon, used for reclining upon.
TAPTI U. 1 To sleep on, ascend, inount, resort to; विलोचने बिभ्रदधिधितथिणी Si. I. poriessed of beauty%3; अधिधयन्तीर्गजताः 12.50. -2 To place over. -3 (अधिश्री also ) To put on fire, make hot. ___ अधिश्रयः [श्रि-भावे अच्] 1 A receptacle. -2 [श्री-अच्] Boiling, making hot (by putting on fire).
अधिश्रयणम्-पणम् [श्रि-श्री-भावे-ल्युट ] Placing a kettle on fire; warming, builing. -णी [अधिश्रीयते पच्यतेऽत्र, आधारे ल्युट् डीप् ] An ovem, a fire-place.
अधिश्री.[अधिका श्रीर्यस्य]of exalted dignity, supreme; very rich, sovereign lord; इयं महेन्द्रप्रभृतीनधिधियश्चतुर्दिगीशानवमत्य मानिनी Ku... 533; 2.7.20.
अधिषवणम् [ अधिषूयते सोमोऽत्र ; अधिमु-आधारे ल्युट् ] 1 A contrivance (like a hund-press) of leather &c. to extract and struin the Soma juice, or (a.) used for the act of straining &c. -2 [ भावे-ल्युट् | Straining soma juice. __अधिषवण्या [अधिषवणाय हिता, यन् ] The board or wooden plank (फलक) used in the act of extracting Some juice. यत्र द्वाविव जघनाधिषवण्या कृता Rv. 1.29.2.
अधिष्ठा 1 P. (used with sce. P. Lt. 16.)1 (4)To stand on or upon, to sit in or upom, occupy (as in seat &c.), resort to: अर्धासन गोत्रभिदोऽधितष्टी R.6.783; शाखिनः केचिदयष्ठुः Bk. 15. 313; प्रतनुबलान्यधिनिष्ठतस्तपांसि Ki. 10. 16 practising; मामधिष्टाय Ram. depending on me. (B) To stand, be%3B अध्यतिष्ठदल्गुष्ठेन शतं समा: Mb. (c) To stand over, mount. (d) To stand by, be near; आश्रमबहिर्वक्षमूलमधितिष्टति U. +. -2 To be in dwell in, inhabit, reside, stay: भुजज्ञपिहितद्वारं पातालमधितिष्ठति R.1.80: माधिष्ठा निर्जनं वनम् Bk.8.71); श्रीजयदेवभणितमधितिष्ठतु कण्ठतटीमविरतम् Git.11. -3 To make oneself master of, soixe, take pussession of, overpower,eonquer; संग्रामे नानाधिपास्यन् Bk.9.72: त्वमधिष्टास्यमि