Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 77

अधरीक
59
अधस्
inferior. -3 Silenced, worstod, not able to speak: See हीन, हीनवादिन्.-4 Previous, preceding as in अधरेयुः, q.v. -र: The nether (or sometimes the upper ) lip: in general पत्रम. प्रवेपमानाधरपत्रशोभिना Ku...27 leaf-like lower lip; बिम्बाधरालक्तकः M.3.5; पकविम्बाधरोष्टी Me.843: पिबसि रतिसर्वस्वमधरम् 8.1.21; 1.23; 3.23; f. अधरं खल बिम्बनामक फलमाभ्यामिति भव्यमन्वयम् । लभतेऽधरबिम्ब इत्यदः पदमस्या रदनच्छदे वदत् || N.2.1. -रा The nadir: (अधोदिश) or the southern direction. -रम् The lower part (of the body): पृष्ठवंशाधरे त्रिकम् Ak. -2 Pudendum Muliebre (also m.). -3 Address, specch (opp. उत्तर); statement, sometimes used for reply also. -Comp. -उत्तर ।. 1 higher and lower, inferior and superior, worse and better; राज्ञः समक्षमेवावयोः "व्यक्तिभविष्यति M.1; व्यत्यये कर्मणां साम्यं पूर्ववच्चाधरोत्तरम् 1.1.96.-2 former; prior and later; sooner and later; यश्चाधरोत्तरानान् विगीतान्नावबुध्यते Ms. 8.53.-3 in contrary way, topsy-turvy, upride down the natural order of things being inverterl); श्रुतं भवद्भिरधरोत्तरम् 5.5. you have ( certainly) learnt in a contrary way, i... to consider good as bad and rice rersa ; (it might perhaps also mean "have you, i. e. the members of the King's court", heard this moan or base reply अधरं च तदुत्तरम् (यदि न प्रणयेद्राजा दण्डं) खाम्यं च न स्यात्कस्मिंश्चित् प्रवर्तताधरोत्तरम् M.7.21 (अधरम् = शूद्रादि, उत्तरम् = प्रधानम्); अधर्मेण जितो धर्मः प्रवृत्तमधरोत्तरम् Mb. -4 nearer and further. -5 question and answer, -ओष्ठः, -औष्ठः P. बार्तिक ओत्वोष्टदोःसमासे वा. the lower lip: अक्गुलिसंवृत 5.3. 24; Me. 81 (-ठम्) the lower and upper lip. -कंटकः a prickly plant: Itelysarum Alhagi (धमासा Mur.). -कटिका a plant, Asparagus racemosus (Mar. लघुशतावरी). -कण्ठः the lower part of the neck. -कायः [अधरं कायस्य] the lower part of the body.-पानम् kissing, lit. drinking the lower lip. -मधु, -अमृतम् the nectar of the lips. -स्वस्तिकम् the nndir.
अधरीकृU., अधरयति Den. P. To surpass, excel, beat down worst; शोक किञ्चिदधरीकृत्य Dk. lesseming, forgetting: to defeat, vanquish: भवता धीरतयाऽधरीकृतः Ki.2.40,6.21; चरितैर्मुनीनधरयञ् शुचिभिः Ki. 6.24 exceling: अधरीकृतसर्वस्नेहेन अपत्यप्रेम्णा K.25.
अधरीभू 11P. To be worstel (in a law suit): to be invalidated; साक्षियभयतः सत्सु साक्षिणः पूर्ववादिनः । पूर्वपक्षेऽधरीभूते भवन्त्युत्तरवादिनः ॥ Y. 2. 17.
अधरीण ..[अधरे भवः अधर-ख]1 Lower. -2 Trailuced, vilified, reproachel; अधरीणः परिणस्यते A R. 1.
अधरेयुः ind. [अधरे दिने ; अधर-एयुस् ] 10m a previous day. -2 The day before yesterday: the other day.
अधरस्मात, -रतः, -स्तात्, -रात्,-तात्, -रेण ind. Below, heneath, in the lower regions.
अधराञ्च [अधरां दक्षिणां दिशं अञ्चति अञ्च किन् P.III. 2.59] Southward; tending downwards, to the na dir or lower region; tending to the south. - the southern direction. - ind. Beneath.
अधराचीन-च्य . [अधराचि भवः : अधराच् स यत् वा] Tending downwards; situated in the region below; being downwards.
अधर्मः [न. त.] 1 Unrighteousness, irreligion, iinpiousness, wickedness, iniustice; 203014 Ms. 8. 127 unjust punishment : अधर्मेण uniustly, in an improper way; यश्चाधर्मेण पृच्छति MR. 2.111; an unjust act; a guilty or wicked deed: sin: °चारिन् committing unjust or unrighteons deeds; so THL of an irreligious spirit; तदा कथम्भीरुः5.3 °मय full of wickedness or sin; for definitions &e. of धर्म and अधर्म See Tarkn K. P. 19. (धर्म and अधर्म are two of the24 dualities mentioned in Nyaya, and they pertain only to the soul. They are the peculiar causes of pleasure and pain respectively. They are imperceptible, but inferred from reasoning and from transmigration.) -2 N. of a Praia pati or of an attendant of the sun. - Unrighteousness personified. Devoid of attributes, an epithet of ब्रह्मन. -Comp.-अस्तिकाय: the category of अधर्म, See अस्तिकाय.
अधर्मिन् .. Impious, wicked.
अधर्म्य 1.1 Wicked, impious. -2 Illegal, unlawful: पञ्चानां तु त्रयो धा द्वावधौँ स्मृताविह Ms.3.35.
अधवा [अविद्यमानो धवो भर्ता यस्याः ] A widow.
अधस्, अध: ind. [ अधर-असि, अधरशब्दस्थाने अधू आदेशः P.V.3.39.] 1 Below, down : पतत्यधो धाम विसारि सर्वतः Si. 1. 2: in lower region, to the infernal regions or holl: व्यसन्यधोऽधो व्रजति स्वर्यात्यव्यसनी मत: Ms.7.53. (According to the context 397: may have the sense of the nomimative, "अक्कुशः &c.; a blative, अधो वृक्षात् पततिः or locative, अधो गृहे शेते).-2 Beneath, under, used like a preposition with gem.: तहणाम् S. 1. 14: rarely with al. also: बाहित्थं तु ततोऽप्यधः Hemachandra: (when repeated lower and lower, down and clown: अधोधः पश्यतः कस्य महिमा नोपचीयते H...: यात्यधोधोवजत्युच्चैर्नरः खरेव कर्मभिः 11.2.47; अधोधो गज्ञेयं पदमुपगता स्तोकं Bh. 2. 10; from undler, just below (with are.); नबानधोऽधो बृहतः पयोधरान Si. 1. +. In comp. with nouns अधः has the sense of (M) Iower, under, a °भुवनं, "लोक: the lower world : "वास: or °अंशुकम् an under-garment : or (1) the lower part ; #12: the lower part of the body : 317: means to surpass, eclipse, overcome, vanquish, despise, scorn; तपः शरीरैः कठिनैरूपार्जितं तपखिना दरमधश्चकार सा Ku.b. 2): अधःकृताशेषान्तःपुरेण K. 1773 कृतकुसुमायुधं 179; Si.1.35 : क्षितिप्रतिष्टोऽपि मुखारविन्दवेधूजनश्चन्द्रमधश्चकार 3.52; कृतैनसः Si. 16.8. dispelled. (.) अधस्, अधस्तान्-Pudendum muliebre. -Comp. -अक्ष a. situated below the axle or car. ( 4) wr. below the car, under the axle. -अक्षजः [अक्षात् इन्द्रिया जायते इति अक्ष प्रत्यक्षज्ञानम, तदधरं ग्राहकत्वाभावात् हीनं यस्य सः 'Tv.: अधःकृतं अक्षजम् इन्द्रियज्ञानं येन Malli.].N. of Visnu: other etymologies of the name are also found : (1) अधी नक्षीयते जातु