Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 65

अतिशक्करी
अतिसर
अतिशक (क) री A class of metres containing + अतिशायिन् . [शी-णिनि]1 Excelling, surpassing%3B lines, with 15 syllables in each. It has 18 varieties. 37414° &c. -2 Excessive. -aft N. of a metre.
अतिशक्तिः over-work., द्रव्याणामतिशक्त्याऽपि देयमेषां sfaatt: Remainder ; remnant (as of time); a कृतादपि Mb. 12.23.1.14.
sınall remainder.
अतिश्रेयसिः [श्रेयसीमतिक्रान्तः] A man superior to अतिशर्वरम् Ved. The dead of night.
the most excellent woman. अतिशस्त्र . Surpassing weapons; 'नखन्यासः R. 12.73
fara a. 1 Surpassing in strength a dog (such the nail-wounds surpassed the wounds of swords.
asa boar&c.). -2 Worse than adog. -श्वा Service%3B अतिशी 2 A. 1 To surpass, execl; पूर्वान्महाभाग तयाs
ct. सेवा लाघवकारिणी कृतधियः स्थाने श्ववृत्तिं विदुः M.3.14 तिशेषे 1.5.14 चरितेन चातिशयिता मुनयः Ki.6.32, Bk. 7.
-श्वःN. of a tribe. 46, 8. 1; न शक्नुमो वयमार्यस्य मतितिशयितुम् Mu.B. -2 To अतिश्वन् M. An excellent dog. precede in sleeping; अहं पतीनातिशये Mb. -3 To annoy , अतिष्कद्वरी [fr. स्कन्द ] A transgressor : very act as an incubus. -Cang. (-शाययति) To excel;
dissolute woman. धाम्नातिशाययति धाम सहस्रधाम्नः M.3. 17.
अतिष्ठा 1 P. To excel; be over ( Ved.); स भूमि अतिशयः [शी-अच्] 1 Excess, pre-eminence, excel- विश्वतो वृत्वात्यतिष्ठद्दशाङ्गुलम् Rv. 10.90. 1. was over and lence; वीर्य B. 3.62; महिनां...अतिशयः U. 1.21; तस्मिन् obove by 10 Angulas. -ष्ठा [स्था-क्विप् षत्वम् ] Supeविधानातिशये विधातुः R.b. 11 excellence, highest perfec- riority, precedence. मैतस्मिन्संवदिष्ठा अतिष्टाः Bri. Up.2. tion of art. -2 Superiority (in quality, rank, quantity 1. 2.-a. az-a Surpassing, standing at the head &c.); महाघस्तीर्थानामिव हि महतां कोऽप्यतिशयः U.6. 11: . of all. often in comp. with adjectives, in the sense of 'exoved
fanfer: f. Close contact or proximity; great ingly'; रमणीयः Mu.3; आसीदतिशयप्रेक्ष्यः R. 17.25; मुक्ता
attachment; अतिसक्तिमत्य वरुणस्य दिशा Si.9.7. गणातिशयसंभृतमण्डनश्री: V. 3. 19%; or with nouns, meaning
अतिसन्धा 30. 1 To deccive, over-reach, chest; 'excellent'; 'excessive'; 'very grest'; 'रयः, अश्वातिशयम
त्वया चन्द्रमसा च विश्वसनीयाभ्यामतिसन्धीयते कामिजनसार्थः 5.3%3B K. 80 the best of horses ; दारिद्योपहताः. -3 Advantage
कथै मया ब्रह्मबन्धुरतिसन्धेगः V.2. -2 To prejudice, wrong, ous result, one of the superhuman qualities attributed to Jain saints. -41. [ अतिशयः अस्त्यर्थे अच्] Superior,
injure, encroach upon; मूलद्वारं नान्येारैरतिसन्दधीत रूपद्धर्षा preeminent, excessive, very great, abundant.
Bri. S. 53.82. --Comp. 35: /. 1 exaggerated or hyperbolical __अतिसन्धानम् 1 Cheating, deception; परातिसन्धान language, extreme assertion. -2 a tigure of speech, S. 5.25; trick, fraud. -2 Capture. -दण्डा' = ( vorr. to hyper bole ) said to be of 5 kinds in S. D., Capture by means of the army. Kau. A. 12. but of+ m K. P.: निगार्याध्यवसानं तु प्रकृतस्य परेण यत् । । अतिसन्ध्या The time about the twilights, the time प्रस्तुतस्य यदन्यत्वं यद्यर्थोक्तो च कल्पनम् ।। कार्यकारणयोर्यश्च पौर्वापर्य
just before and after the morning and ovening twilight. विपर्ययः । विज्ञेयातिशयोक्तिः सा; Ex. of the first kind: कमल
अतिसर्पणम् Violent motion or movement (of the मनम्भसि कमले च कुवलये तानि कनकलतिकायाम्। सा च सुकमार
child in the womb). गर्भसंक्रमणे वाचि मर्मणामतिसपणे सुभगेत्युत्पातपरम्परा केयम् ।। -3 verbosity.
Mb. 14. 17. 19. अतिशयन . [शी-भावे-ल्युट ] Surpassing, ( in comp.);
अतिसर्व. Transcending or superior to all, above great, emirient, abundant. -नम् Excess, abundance, all. वाक्त्वचेनातिसर्वेण चन्द्रलेखेव पक्षतौ। Bk. +. 16. -वः superfluity. -नी N. of a metre of four lines, also
The Supreme Being; अतिसर्वाय शर्वाय Mugdha. called चित्रलेखा.
अतिसान्तपनम् A kind of very austere penance3B अतिशयालु u. Terding to excel or surpress.
(गोमूत्रगोमयक्षीरदधिसर्पिःकुशोदकान्येकाहं द्वितीयमुपवसेत्तत्सान्तपनम् : अतिशयित . . 1 Excelled, surpassed &c.;
व्यहाभ्यस्तैश्वातिसान्तपनम् Visnu Smriti). "सुरासुरप्रभावम् U.5.1. -2 Excessive, exceeding, going
अतिसांवत्सर । (री/.) Extending over more than beyond..
a year; नातिसांवत्सरी बृद्धिं न चादृष्टां विनिर्हरेन् Ms. 8 153. अतिशयिन् . [शी-इनि] Superior, excellent; pre
अतिसाम्या [अत्यन्तं साम्यं मधुना अस्याः] N. of the plant emiment; घियमतिथिनी समेत्य जग्मुः Ki. 10.25 इदमुत्तम- । मधुयष्टि, sweet juice of the Bengal Madder, Rubiat मतिशयिनि व्यकम्ये वाच्याद् ध्वनिर्बुधैः कथितः K. P. 15 °यिनि Manjith. (Mar. ज्येष्टमध) समाप्ता वंश एवाशिषस्ते V.5.21. -2 Excessive, abundant. अतिसृ 1 P. Ved. To extend. -Caus. 1To extend.
अतिशायनम् [शी-ल्युट् ] Excellence. uperiority. -2 To exert oneself to drive out (Influid). पर्यायात्परमतिशायनस्य वा यन् Mv.4.15; अतिशायने तमविश्नो अतिसर 1.1 One who gues beyond or exceeds. (superlative affixes) P. V. 3.55.
-2 Leader, foremost. - Effort or exertion.