Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 591

कियाहः
worthless ; राजेति कियती मात्रा Pt. 1. 40; मातः कियन्तोऽरयः Ve. 5.9. -3 Some, a little; a small number, a few (having an indefinite force ); निजहृदि विकसन्तः सन्ति सन्तः कियन्तः Bh. 2. 78; त्वदभिसरणरभसेन वलन्ती पतति पदानि कियन्ति चलन्ती GIt. 6. -Comp. -एतद् of what importance is this to; कियदेतद्धनं पुंसः Ks. 3.49. - एतिका effort, vigorous and persevering exertion. -कालम् ind. 1 how long. –2 some little time. - चिरम् ind. how long; कियचिरं श्राम्यसि गौरि Ku. 5. 50. - दूरम् ind. 1 how far, how distant, how long; कियद्दूरे स जलाशय: Pt. 1; N. 1. 137. -2 for a short time, a little way. -H: a trifle, small matter; क्रियन्मात्रे कृतोऽनेन संरम्भोऽयं कियानिति Ks. 65. 130.
कियाहः A horse of a red or bay colour.
किरः A hog.
किरकः 1 A scribe. -2 A pig.
किरण: [ कृ क्यु Un. 2. 81] 1 A ray or beam of light, a ray (of the sun, moon or any shining substance); रविकिरणसहिष्णु S. 2.4; एको हि दोषो गुणसंनिपाते निमज्जतीन्दोः किरणेष्विवाक: Ku. 1.3; Śānti. 4.6; R. 5.743 Si. 4.58; 'मय radiant, brilliant. -2 A small particle of dust. -3 The sun. -Comp. -पतिः, -मालिन m. the sun.
किराट: A merchant; पणयिष्यन्ति वै क्षुद्राः किराटाः कूटकारिण: Bhag. 12.3.3.
573
किरातः [ किरं पर्यन्तभूमिं अतति गच्छतीति किरातः ] 1 N. of a degraded mountain tribe who live by hunting, a mountaineer; वैयाकरणकिरातादपशब्दमृगाः क्र यान्तु संत्रस्ताः । यदि नटगणक चिकित्सक वैतालिकवदन कन्दरा न स्युः ॥ Subhās.; Pt. 1.17; पर्यन्ताश्रयिभिर्निजस्य सदृशं नाम्नः किरातैः कृतम् Ratn. 2.3; Ku. 1. 6, 15. जवार इति यद्राज्यं किरातानां पुरातनम् Parnal 139. -2 A savage, barbarian - 3A dwarf. 4 A groom, a horseman. -5 N. of Siva in the disguise of a Kirāta. -6 A species of fish; किरातो लुब्धके देववाहिनी मत्स्यभेदयो: Nm. -7 N. of a medicinal herb (Mar. फिराईट, चिराईन, भूनिव) ताः (pl.) N. of a country. -Comp. -अर्जुनीयम् N. of a poem by Bhāravi (in which the combat of Arjuna with Siva in the form of a Kirata or mountaineer is poetically described.) -आशिन् m. an opithet of Garuda. तिक्तः N. of a medicinal herb (Mar. फिराईन, विराईत ).
किरातकः, -तिकः 1 The bitter gentianaceae (Mar. चिराईत ) - 2 A man of the Kirāta tribe.
किरातिः / 1 The Ganges. -2 An epithet of Durga. किरातिनी / N. of a plant (जटामांसी).
किराती 1 A female Kirāta, a woman of the Kirata tribe. 2 A woman who carries a fly-flap or chowri; नौसंश्रयः पार्श्वगतां किरातीमुपात्तबालव्यजनां बभाषे R. 16. 57. -3 A bawd, a procuress. -4 Parvati in the disguise of a Kirati . -5 The celestial Ganga.
किल
किरि: [ किरति भूमिम्, कृ-इक्] 1 A hog, boar. -2 A
cloud.
किरिटि : The fruit of the marshy date tree.
or
a.
किरीट, टम् [ट [Tp. 4. 181] 1 A dindem crown, crest, tiara; किरीटबद्धाञ्जलयः Ku. 7. 92. -2 A trader. See क्रिराट. -Comp. -धारिन् m. a king. - मालिन् m. an epithet of Arjuna. फिरीटिन [ किरीट- इनि ] Wearing a crown diadem; Bg. 11. 17, किरीटिनं गदिनं चक्र हस्तमिच्छामि त्वां वचनं 61 P1.3.1.) N. of Arjuna केशवस्य कृताञ्जलिर्वेपमानः किरीटी Bg. 11. 35. ( Mb. thus accounts for the name :- पुरा शक्रेण मे बद्धं युध्यतो दानवर्षभैः । किरीटं मूर्ध्नि सूर्याभं तेनाहुर्मा किरीटिनम् ॥ ) - 2 N. of Indra; Mb. 1. 31.6.
किर्मिः -मीं / 1A hall, building. -2 An image of gold or iron. -3 The Palāsa tree.
किर्मीर a. Variegated, spotted. कान्तिभिः सकलं ज्याम तदा किमरतां दधौ Siva. B. 24.56. - 1 N. of a Raksasa slain by Bhima; Mb. 3. Ve. 6. -2 The variega ted colour. −3 The orange tree. -Comp. -जित्, - निषूदनः, -सूदनः epithets of Bhima. -त्वच् The orange tree.
किमरित 1 Variented, spotted समर्मिकमधर्मलिप्सुः N. 6. 97. -2 Mingled with ; तत्रास्मि पत्युर्वरिवस्ययेह शमार्मिकमरितधर्मलिप्सुः Hch. 6. 97; cf. also क्षुत्क्षामार्भकसंभ्रमोक्तिनिगडेः किर्मारिताः Sūktisundara 5.1. किर्याणी A wild hog
किल् I. 6. P. ( किलति, किलित ) 1 To be or become whito. 2 To freeze. -3 To play, sport. II. 10 P. 1 To urge, instigate. -2 To throw, east, send.
किल: 1 Play, trifling. -Comp. -किञ्चितम् amorous agitation, weeping, laughing, being angry &c. in the society of a lover ; त्वयि वीर विराजते परं दमयन्तीकिला केश्चितं किल N. 2. 44 जानानाभिरलं लीला - किल-किंचित विभ्रमान् । Bk.8 47. The refers to it in the following context विलासलीलाः किलकिंचितानि विव्वोक-मोट्टायित-विभ्रमाणि । विच्छित्तमामिलानि योनि मारन्ते ॥ (ef. also भीत्याशितम्' इति आपरिक)
किल ind. 1 Verily, indeed, assuredly, certainly ; अर्हति किल कितव उपद्रवम् M. 4; इदं किलाव्याजमनोहरं वपु: S. I. 18. -2 As they say, as is reported ( showing report or tradition ऐतिह्य ); बभूव योगी किल कार्तवीर्यः R. 6. 38,13. 51; जघान कंसं किल वासुदेव: Mbh. -3 A feigned action ( अलीक ) ; प्रसह्य सिंहः किल तां चकर्ष R. 2. 27; Mu. 7 9: पयस्यगाधे किल जातसंभ्रमा Ki. 8. 48, 11. 2. - Hope, expectation or probability; पार्थः किल विजेष्यते कुरून् G. M. -5 Dissatisfaction, dislike; एवं किल केचिद्वदन्ति G.M. -6 Contempt; त्वं किल योत्स्यसे G. M. -7 Cause, reason ( हेतु ); (very rare ) स किलैवमुक्तवान् G. M. 'for he said so'.