Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 40

अप्रेय
22
अङ्कतिः
-
अनेय . Not fit to be smolt. -यम् Liquor (मद्यम्).
अङ्कः 1A.(अङ्कते) To move in a curve.-10 U.(अङ्कयति-ते अङ्कयितुम् )1To mark, stamp; हेमपादााकतायां पीठिकायाम् K. 192; स्वनामधेयाङ्कित 5.4 stamped with his name; नयनोदबिन्दुभिः अङ्कितं स्तनांशुकम् V.4.7. 80 भुजे शचीपत्नविशेषकाङ्किते R. 3. 55, 68. -2 To enumerate, count. -3 To brand, stain, stigmatize; तत्को नाम गुणो भवेत्सुगुणिनां यो दर्जनेनाङ्कितः Bh. 2. 51 branded, censured, condemned ; që gruar °तं शिरः Ks. 13. 152 branded head. -4 To walk, stalk, go.
अङ्कः [अक् कर्तरि करणे वा अच्] 1 The lap (w. also); अङ्काद्ययावङ्कमुदीरिताशीः Ku. 7.5. passed from lap to lap.-2 A mark, sigm; अलक्तकाङ्को पदवीं ततान R.7.7: पदपक्तिरलताका Ram.: रतिवलयपदा कण्ठ Ku.2.64. marked with the signs or traces &c.; HA11213124 Me. 86, a stain, spot, stigma, brand; इन्दोः किरणेविवाङ्क: Ku.1.33; कव्यां कृताङ्को faaiea: Ms. 8. 281. - A numerical figure; a num bor ; the number 9.-4 Aside flank; proximity, reach (commeeted with 1 above); समुत्सुकेवामुपैति सिद्धिः Ki. 3. 40; प्रेम्णोपकण्ठं मुहुरङ्कभाजो रत्नावलीरम्बुधिराबबन्ध Si. 8.36%3 सिंहो जम्बुकमङ्कमागतमपि त्यक्त्वा निहन्ति द्विपम् Bh. 2. 30 : Ki. 17. 6t, See-31917 below. -5 An act of a drama, for its nature &c., See S. D. 278. -6 A hook or curved instrument. -7Aspecies of dramatic composition, One of the ton variotics of रूपक, See S.D.519. -8 An ornament (भूषा). -9 Asham fight, military show (चित्रयुद्ध). -10 A coefficient. -11 A place; नानाङ्कचिह्नर्नवहेमभाण्डेः (तुरङ्गैः) Burch.2.1. -12 A sin, mis- deed. -13 A line, curved line; a curve or bend generally, the bend in the arm. -14 The body. --15Amountaim. अङ्कः स्थानान्तिककोडभूषणोत्संगलक्ष्मसु । मन्तो नाटकविच्छेदे चित्रयुद्धे च रूपके ॥ Nm. [cf. L. ११.8; Gr. oycos ] -Comp. -अङ्कम् [अके मध्ये अङ्काः शतपत्रादिचिह्नानि यस्य Tv.] water. -अवतार: when an act, hinted by persons at the end of the preceding act, is brought in continuity with the latter, it is called अङ्कावतार (descent of an act), as the sixth act of Sakuntala or second of Malavikimirmitra (अङ्कान्ते सूचितः पात्रैस्तदङ्कस्याविभागतः । यत्राङ्कोवतरत्येषोऽकावतार इति स्मृतः 8. D.311). The Dasarupa detines it differently; अङ्कावतारस्त्वङ्कान्ते पातोऽङ्कस्याविभागतः । एभिः संसूचयेत्सून्यं दृश्यमकैः प्रदर्शयेत् 3.56. -आगत, -गत a. [द्वि. त.] come within the grasp3 सिंहत्वं 'सत्त्ववृत्तिः R. 2. 18; श्रियं युवाप्यङ्कगतामभोक्ता R. 13.67. -करणम् marking, branding &c. -तन्त्रम् the scionce of numbers arithmetical or algebraical). -धारणम्-णा 1 bearing or having marks, such as those on the body of a Vaisnava.-2 manner of holding the person. -परिवर्तः [स. त] 1 turning on the other side. -2 rolling or dallying in the lap or on the person; अपि कर्णजाहविनिवेशिताननः प्रियया तदङ्कपरिवर्तमानुयाम् Mal.5.8.(an occasion for) embrace ( अङ्के कोडे सर्वतोभावेन वर्तनं हृदयालिशनम् इत्यर्थः -Jagaddhara); 80 परिवर्तिन् । भर्तुः नी भव M.3, -पादव्रतम् N. of a Vrata; title
of a chapter in the भविष्योत्तरपुराण. -पालिः -ली [पा-अलि ष. त. वा. लीप्] 1 the extremity of region of the lap (क्रोडप्रान्त or प्रदेश);a seat in the lap; hence, an embrace; तावद्गाद वितर सकृदयङ्कपाली प्रसीद Mal.8.2. स्पृश हस्तेन मे हस्तमेहि देह्यङ्कपालिकाम् | Sivabharata 21.33. -2 [अङ्केन पालयति पाल-इ.तृ. त.] a nurse. -3 (-ली) a variety of plant, Piring or Medicago Esculenta; (Mar. धोत्रा-निघण्टुरत्नाकर)[वेदिकाख्यगन्धद्रव्यम् ] -पाशः [अङ्कः पाश इव बन्धनेनेव पातनहेतुर्यत्र Tv.] an operation in arithmetic by which a peculiar concatenation or chain of numbers is formed by making the figures 1, 2 &c. exchange places (स्थानान्तमेकादिचयाङ्कघातः संख्याविभदा नियतैः स्यूरङ्केः । भक्तोऽङ्कमिल्याङ्कसमासनिघ्नः स्थानेषु युक्तो मितिसंयुतिः स्यात् ॥ See Lila. 240); (न गुणो न हरो न कृतिर्न घनः पृष्टस्तथापि दुष्टानाम् । गर्वितगणकबहूनां स्यात् पातोऽवश्यमङ्कपाशेऽस्मिन् ). -पूरणम् multiplication of numbers of figures. -बन्धः . forming the lap, bending the thighs into a curve and squatting down. - 2 branding with a mark that resembles a headless trunk (अशिरःपुरुषाकारोऽङ्कः). -भाज् [ अङ्क भजते उप. स.] 1 seated in the lap or earried on the hip, as an infant. -2 being within easy reach, drawing near, soom to be obtained; अविरहितमनेकेनाङ्कभाजा फलेन Ki.5.52. -3 premature, early ripe, foreed fruit. -मुखम् (or आस्यम्) that part of an act, wherein the subject of all the acts is intimated, is called अङ्कमुख, which suggests the germ as well as the end; c. 9. in Mal. 1 कामन्दकी and अवलोकिता hint the parts to be played by भूरिवसु and others and give the arrangement of the plot im brief (यत्र स्यादङ्क एकस्मिन्नानां सूचनाखिला। तदङ्कमुखमित्याहु/जार्थख्यापकं च तत् ॥ S. D. 322.) The Dasaripa defines it thus: अङ्कान्तपौत्ररङ्कास्यं छिन्नाङ्कस्यार्थसूचनात् । i. e. where a character at the end of an act cuts short the story and introduces the beginning of another act; as in the second of Mv. -लोड्यः [अङ्केन लोब्यते असौ] a kind of tree (Mar. चिंचोट), ginger. -लोपः subtraction of numbers. -fore the science of numbers, arithmetio. ___ अन्नम् [ अङ्क-करणे भावे वा ल्युट् ] 1 A mark, token; स्नेहाङ्कनानि Mal. 9.46; marks of love. -2 Act of marking. -3 Means of marking, stamping, &c.
__ अन्सम् [अङ्कोऽस्मिन्नस्ति-अच् ] Having marks, trap_pings (?) (वस्त्रम् आप्रपदिकम् ). __ अड्दिन्न w. n. [अङ्कः आलिजनस्थानत्वेन अस्यास्ति, अङ्क-इनि ]
A sort of drum or tabor (अङ्केनालिङ्मय वादनीयो मृदशादिवाद्यभेदः क्रीडाविशिष्टश्च). -नी [ अङ्कानां समूहः; खलादि० इनि नीप्] 1 A number of marks or signs. -2 A woman having marks (of branding &c.). ___ अङ्ग्य a. [अक्-ण्यत् ] Fit to be branded, marked or counted. -क्यः [अङ्के कोडे स्थापयित्वा वाद्यते असौ, यत् , or अङ्के साधुः, अन्क्-य] A sort of drum or tabor (साधतालत्रयायामश्च चतुर्दशान्गुलाननः । हरीतक्याकृतिर्यः स्यादबक्यो के स हि वाद्यते).
अतिः [अञ्च-गतौ अति कुत्वं; अञ्चेः को वा Un. 4.61; अङ्कतिः 35afaat ] 1 Wind. -2 Fire. --3 Brahma. --4 A Brāhmaņa