Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 302

अष्टक
ताम्र सीस कान्ति
".
हटावमानि तु ॥ - वर्गः 1 sort of diagram ( चक्र ) showing the good or bad stars of a person. -2 the 8 classes of letters; (अवर्ग, क, च, ट, त प य श ) -3 a class of three principal medicaments, Namely ऋषभ, जीवक, मेद, महामेद, ऋद्धि, वृद्धि, काकोली, and क्षीरकाकोली of जीवकर्षभकौ भेदौ काकोल्यावृद्धिवाकी - वक्रः (ष्टा) See below. वर्ष, Eight years old; त्र्यवर्षोऽवर्षो वा धर्मे सीदति सत्वरः Ms. 9. 91. -वसु The eight वसुs in the present मन्वन्तर are (a ) घर, ध्रुव, सोम, आप, अनिल, अनल, प्रत्यूष, प्रभास. (८) द्रोण, प्राण, ध्रुव, अर्क, अग्नि, दोष, वसु, विभावसु -वायनानि हरिद्रा, पूगीफल, दक्षिणा, शूर्प, कङ्कण, काचमणि, धान्य, वस्त्र (Mar. खण ). - विनायकाः The eight Ganapatis at मोरगांव (Dist. Poona ), पाली ( Dist. कुलाबा), मड ( near Karjat, dist. कुलाबा), थेऊर (near लोणी, dist Poona ), जुन्नर ( dist. Poona ), ओझर (n near जुन्नर, Dist. Poona ) रांजणगांव (PoonaNagar Rond) सिद्धटेक (near दौड, Dist. Ahmednagar) -विवाहाः ब्राह्म, देव, आर्ष, गान्धर्व, राक्षस, प्राजापत्य, आसुर, पैशाच. - विध. [अष्टविधाः प्रकाराः अस्य ] eight-fold of eight kinds. - विंशतिः / (टा ) [ अष्टाधिका विंशतिः शाक. त. ] the number twentyeight. -शतम् 1 One hundred and eight. -2 oight hundred. -श्रवणः, श्रवस् N. of Brahmā ( having & ears or four heads. ) - समाधयः यम, नियम, आसन, प्राणायाम, प्रत्याहार, धारणा, ध्यान, and समाधि -सिद्धयः ( See --महाfaza:).
284
अष्टक . [ अट परिमाणमस्य कन्] Consisting of 8 parts eight-fold; क्रोधजोऽपि गणोsटक: Ms. 7. 48. -कः 1 [ अटकं ( पाणिनेः), विदन्ति अधीयते वा इत्यष्टकाः सूत्राच्च कोपधात् P.IV.2.65. Sk.] One who studies or is acquainted with the eight Adhyāyas of Pāpini's grammar - 2 N. of a son of Visvāmitra (author of the hymn Rv. 10. 101. ) - का [ अश्नन्ति पितरोऽस्यां तिथौ अशु-तकन् Up. 3. 148 ] 1 A collection of three days (7th, 8 th, and 9th) beginning from the seventh day after the full moon. -2 The 8th day of three months on which the Manes are to bo propitiated. -3 A Sraddha to be performed on the above days; worship of the Manes on certein days; तस्य व्रातस्य योऽस्य द्वितीयोऽपान: साष्टका Av. 15. 16. 2; अष्टकापितृदैवत्यमित्ययं प्रस्तो जनः Ram. 2. 108. 14. -4 The 8th day of a month: Ms. 4. 113-4 कम् 1 A whole consisting of s parts. -2 The 8 chapters of Pāminī's Sutras; ( अष्टाध्यायाः परिमाणमस्य इत्यष्टकम् ; पाणिनेः सूत्रम् Skc.). -3 The study of the Sutras. 4 A division of the Rigveda (it being divided into 8 Astakas or 10 Mandalas). -5 Any group of eight ; as वानराष्टकम्, ताराटकम्, मगलाष्टकम् &c. गङ्गाष्टकं पठति यः प्रयतः प्रभाते वाल्मीकिना विरचितं शुभदं मनुष्यः -6 The number eight. -Comp. -अङ्गः, -ङ्गम् a kind of board or cloth for playing with dice on (having eight divisions).
अष्टकिक, अष्टकिन् . [ अष्टकाऽस्त्यस्य छन् इनि वा ] Hav ing eight parts. One who performs an Aṣṭaka.
अष्टादशन्
अष्टक्य ... [ अष्टकेन क्रीतः यत् P. V. 1. 2] Bought for eight.
अष्टतय . [ अष्टावयवा अस्य अन्नयम् ] Having eight parts or limbs. -यम् An aggregate of eight.
अष्टधा ind. [ अष्टन्-प्रकारे श्राच् सख्याया विधार्या P. V. 3. 42] 1 Eight-fold, eight times. -2 In s parts or sections ; भिन्ना प्रकृतिरष्टधा Bg. 7. 4 भिन्नेऽधा विप्रससार वंश: B. 16.3.
अटम ( - मी / . ) Eighth ; गर्भामेऽच् कुर्वीत ब्राह्मणस्योपनायनम् Ms. 2. 36. -मः The eighth part. -मी 1 The eighth day in a lunar half month; Ms. 4. 128; चतुर्दश्यष्टमी चैव अमावास्या च पूर्णिमा | पर्वाण्येतानि राजेन्द्र रविसंक्रान्तिरेव च ॥. Visnu. P. -2 N. of a medical plant ( कोटालता; Mar. क्षीरकाकोळी ). -3 अष्टका Sraddha; अटमी यज्ञपरता चातुर्मास्यनिषेवणम् Mb. 13. 142 15. [ ef. I. octopus; Zend. astemo.] -Comp. -अंश: an 8th part. -कालिक . [ अष्टमः कालः भोजनेऽस्त्यस्य ठन् ] one who omits seven meal times ( i. e. full three days and the morning of the fourth ) and partakes only of the 8th; नक्तं चान्नं समश्नीयादिवा वाऽहृत्य शक्तितः । चतुर्थकालिको वास्यात्याद्वाऽयमकालिकः ॥ Ms. 6. 19. भावः the eighth condition or position (in Astr.).
अष्टमक . The eighth; योऽशमष्टमकं हरेत् V. 2. 244.
अष्टमिका A weight of four Tolas.
अष्टागव. See अष्टगव. -2 ( a car ) drawn by eight oxen; P. VI. 3. 46. Vart. अतः कपाले हविषि, गविच युक्ते.
अष्टातय ... Consisting of eight parts -य: A collec tion of eight things.
अष्टादशन् . [ अष्ट च दश च ] Lighten अगाहताष्टादशतां जिगीषया नवद्वयद्वीपपृथग्जयश्रियाम् N. 1. 5. -Comp. -अङ्गः -ङ्गम् the eighteen parts of medical science. -उपचारः [ कर्म. स. संज्ञात्वान्न द्विगु: ] the eighteen modes of showing respect or worshipping; आसनं स्वागतं पाद्यमर्थ्यमाचमनीयकम् । स्नानं वस्त्रेोपवीतं च भूषणानि च सर्वशः । गन्धपुष्पे तथा धूपदीपावनं
तर्पणम् । माध्यामुर्ज अदास्तु मन्त्री पूजां समाचरेत् Tantra. -उपपुराणम् a secondary or minor Purāna; अष्टान्युपपुराणानि मुनिभिः कथितानि तु । आयं सनत्कुमारो कं नारसिंहमतः परम् । तृतीयं नारदं प्रोक्तं कुमारेण तु भाषितम् । चतुर्थ शिवधर्मायं साक्षाभाषितम् दुर्वासमाचर्यं नारदो कमतः परम् । कापिलं मानवं चैव तथैवोशनमेरितम् । ब्रह्माण्डं वारुणं चाथ कालिकाह्रयमेव च । माहेश्वरं तथा शाम्बं सौरं सर्वार्थ संचयम् । पराशरोक्तं प्रवरं तथा भागवतद्वयम् । इदमष्टादशं प्रोक्तं पुराणं कौर्मसंज्ञितम् । चतुधी संस्थितं पुष्ये संहितानी प्रभेदतः Healdri. -तत्वानि Eighteen fundamantal principles; महत्, अहंकार, मनस्, पञ्चतन्मात्रs; दशेन्द्रियाणि. - धान्यम् the 18 kinds of corn; यवगोधूमधान्यानि तिलाः कङ्गुकुलन्थकाः । माषा मुद्रा मसूराच निष्पावाः श्यामसर्षपाः ॥ गवेधुकाश्च नीवारा ओढक्योऽथ सतीनकाः । चणकाची नकाश्चैव धान्यान्यष्टादशैव तु ॥ - पर्वाणि The eighteen पर्वs of Mahābhārata are आदि, सभा, वन, विराटू, उद्योग, भीष्म, द्रोण, कर्ण, शल्य, सौप्तिक, श्री, शान्ति, अनुशासन, अश्वमेध, आश्रमवासि, मौसल महाप्रस्थानक, स्वर्गारोहण - पुराणम् the eighteen Purāpos ब्राह्मं पद्मं वैष्णवं