Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 174

अपिकक्ष्य
166
अपुंस्का
अपिकक्ष्य u. Belonging to this region (SEY. on Rv. 1. 117.22 says 'क्ष्य छिन्नस्य यज्ञशिरसः कक्षप्रदेशेन सन्धानभूत प्रवर्ग्यविद्याख्यं रहस्यम्.)
अपिकर्णम् The region of ears: near (समीप)ले अपिकर्ण आघृणे Rv. 6.48, 16.
1 forfot n. 1 Praised, celebrated, -2 Told, described.
affayo a. 1 Not muddy, clear, free from sediInent. -2 Deep.
TfT a. Born after or again, epithet of several deities. -जः[अपि अप्सु जायते, अलुक् बेदे अपशब्दस्यैकवचनत्वमपि ] N. of the month of Jyeshtha (जलक्रीडारतिसाधनत्वातथात्वम्).
अपित् [आपः इतो गता यस्य, वेदे ] 1 Dry, waterless, as a river. -2 Not having the इत् or अनुबन्ध प्. सार्बधातुकमपित् P. I. 2.4.
अपितक 1.1 Fatherless. -2 Not ancestral or pater- nal, not inherited (अपैतृक also in this sense).
अपिच्य. Not ancestral. अविद्यानां तु सर्वेषामीहानश्चद्धनं भवेत् । समस्तत्र विभागः स्यादपित्र्य इतिधारणा || Ms.9.205.
अपित्वम् Ved. [ अपित्वरते अस्मै, त्वर बा° ड] A part, portion, share.
अपित्विन् .. Having a share.
अपिधा 3U. To shut, close, cover, conceal. चक्षूष्याश्वपिधध्वं वो विधास्ये क्षेममजसा Bhag. 10.30.22.
अपिधानम्, (also पिधानम)1 Covering, concealing, concen Iment. -2 A cover, lid, covering (fig. also ); अमृतापिधानमसि स्वाहा; नैकजलदच्छत्रापिधानं जगत् Mk.5.24;
a cloth for covering.
fare: 1. Concealment, covering; -fe: What is given to another's ontire satisfaction तृप्तिपर्यन्तदन. प्रिया अपि धी वनिषष्टि मेधिर Rv. 1. 127.7.
अपिहित-पिहित.. 1Shut, closed, coverel, convocalord (fig. also); बाष्पापिहित covered with tears. -2 Not concealed, plain, clear; अर्थों गिरामपिहितः पिहितश्च किंचित् , मत्यं चकास्ति मरहट्टवधस्तनाभ: Subhas. -तम् dr. Visiblv, oponly; भुजङ्गन्दापिहितात्तवातम् Bu. Ch. I.44.
पिनद्ध. Closed, concealed: अनापिनद्धं मध पर्यपश्यन Rv. 10.168.8. __ अपिपरिक्लिष्ट .. Excessively harassed अपि चापिपरिक्लिष्टं चिराद्दारैः समागतम् । आत्मकार्यगरीयस्त्वाद्वक्तुं नेच्छामि वानरम्॥ Ram.1.28.01.
अपिप्राण.(-णी/.) Always animating or vivifying ( सर्वदा चेष्टमान) अपिप्राणी च सदनी च भूयाः Rv. 1. 186. 11.
अपिभाग 1. Ved. Sharing or partaking in, having a share,
अपिव्रत a. Sharing in the same roligious acts or other works; connected by blood; अपिव्रताश्चान्वारभन्ते यज
मानम् Katy.(संसृष्टं साधारणकर्म येषां ते अपिव्रताः अविभक्ता दायादाः, । ते हि एकेनापि कृष्यादिकर्म कृतं सर्वे उपजीवन्ति Com.). । अपिशवर a. Ved. Close to the night, being at the
beginning (or end) of the night. -रम् Early or untimely morning, evening (or inorning) time (प्रदोषमुखम्). __ अपिशलाः (pl. of आपिशलि) descendants or pupils of आपिशलि.
अपिशस् a. Ripping up.
अपिस्वित् ind. Interrogative; अपिस्वित्पर्यमुक्यास्त्वं सम्भोज्यान्वृद्धबालकान् Bhag. 1. 14.33.
अपी [अपि-इ] 2. P. (Mostly Vedic) 1 To go in or near, enter into or upon, approach. -2 To have a share in, partake of, suffer; जरामृत्यु पुनरेवापियन्ति Mund. 1. 2. 7. -3 To join, flow, flow into, dissolve, be resolved into; खमपीतो भवति तस्मादेनं स्वपितीत्याचक्षते (h. Up. -4 To die. -5 To pour out (28a river ).
अपीत ३.1Gone into, entered; Sat. Br. 10.-2 Lost; लोकानपीतान्ददशे स्वदेहे Rh लोकानपीतान्ददृशे स्वदेहे Bhag.3.8.12.-3Doad; केसः सहानुगोऽपीतो Bhag. 10.57. 18.
अपीतिः /. 1 Entering into, approaching. पुरा यत् सूरस्तमसो अपीते Rv. 1.121.10. -2 Dissolution, destruction, loss. -3 Destruction of the world (प्रलय); अपीतौ तद्वत् प्रसङ्गादसमजसम् Br. Sutra II.1.8.-4 Encountering, joining in battle.
376274: 1 Approaching, meeting, joining, juncture. -2 Pouring out (of rivers). -3 Entrance into, vunishing, disappearance; absorption, dissolution into oneself, destruction; सर्गस्थित्या ययेशस्थ गुणकर्मानुवर्णनम् Bhig.7.10.44.
अप्ययनम् 1 Union, junction. -2 Copulation.
अपीच्य. 1 Very handsome or bettutitul (अतिसुन्दर) अपीच्यदर्शनं श्यामं तडिद्वाससमच्युतम् Bhag.1.12.8. -2 Secret, concealed, hidden.
अपीजु a. Ved. Impelling, stirring up. (Mw. अपीज़ ) उषासानक्ता जगतामपीजुवा V.2.31.5.
अपीनसः [अपीनाय, अपीनत्वाय सीयते कल्पने कर्मकर्तरि क Tv.] Dryness of the nose; cold (in the hend), rheum, catarrh; see पीनस. ___ अपीव्य a. Ved. Very handsome; अपीव्यदर्शनं शश्वत् सर्वलोकनमस्कृतम् Bhag. See अपीच्य...
अपुंस् m. (°पुमान् ) Not a man, a eunuch; पुमान्पुंसोडधिके शुक्रे स्त्री भवत्यधिके स्त्रियाः। समेऽपुमान्पुखियौ वा क्षीणेऽल्पे च विपर्ययः ॥ Ms. 3. 49.
अपुंस्त्व म् The state of a eunuch, iinpotent state.
अपुंस्का /. A woman without a husband; नापुंस्कासीति मे मतिः Bk.5.70,