Sanskrit English Dictionary Part 01

SR No.: 020641
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1957
Total Pages: 650
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 32 MB

Page 128

अनुशासक
110
..
....
यासि .4; राजपत्नीनियोगम्बमनुशाधि पुरीजनम् Bk. 20.173 को नु खलु मामेवमनुशास्ति V.4 tells, directs: मघवा बनगमनाय कृतबुद्धिं भवन्तमनुशास्ति V.Itella, directs3 माणवकं धर्ममनुशाfta Sk.; Ms. 6. 86.-2 To rule, yovern. -3 To chastise, punish, correct ; इयमेव तावत्प्रथममनुशासनीया Ve.2; अरिकुलमनुशासनीयम् 33 स्वकम ख्यापयन्ब्रयान्मां भवाननुशास्त्विति Ms. 11. 299, 9.283. -4 To praise, extol. -5 To accomplish, perform, execute.
अनुशासक,-शासिन् ,-शास्तृ or शासित a. One who directs, instructs, governs or punishes%3; कवि पुराणमनुशासितारम् By. 8.) ruler; एष चोरानुशासी राजेति भयादुत्पतितः V. 4.
STT TIETH Advice, persuasion, direction, order. command; instruction, laying down rules or precepts ; a law, rule, precept; treatment (of a subject), (with the object in comp. or with gen., the agent, if expressed, being put in the instr. or gem.); एतद्वै भद्रमनुशासनस्य Rv. 10. 32.7. एतदनुशासनम् Tait. Up. 7.9.7. भवत्यधिक्षेप इवानुशासनम् Ki. 1.28 words of advice; तन्मनोरनुशासनम् Ms. 8. 139; 6.50; 2. 1593 यौवन K. 1463; नामलिङ्ग laying down rules on the gender of nouns, explanation of gender &c.; शब्दानुशासनम् Sk.; शब्दानामनुशासनमाचार्यस्य आचार्येण वा P. II. 3.66 8k. -Comp. -पर . obedient. -पर्वन् N. of the 13th book of the Mahabharata (so called because it lays down precepts of advice).
अनुशास्तिःf. Advice.
अनुशिष्ट u. 1 educated; स प्रेति क्षेत्रबिदानुशिष्टः Rv. 10. 32. 7. Bhig.5.9.4; तस्मात् पुत्रमनुशिष्टं लोक्यमाहुः Br. Up. 1.5.17. -2 questioned इति तेनानुशिष्टस्तु वाचं मन्दमुदीरयत् Ram. 6. 30. 4. -3 Directed ; एष धर्मानुशिष्टो बो यतीनां नियतात्मनाम् Ms. 7.86, 9.233.
अनुशिष्टिः f. Instruction, teaching : order, command. अनुशिक्षिन् a. Practising, learning.
अनुशिशुः ।. [ अनुगता शिशुना ] An animal followed by its young one.
gaft 2 A. 1 To lie or sleep with, sleep along with: lio upon, close or along: lay oneself down to adhere to or follow closely, cling or stick to; sata चानुशेते हि तिष्ठन्तमनुतिष्ठति । अनुधाबति धावन्तं कर्म पूर्वकृतं नरम् ॥ Subhasita. -2 To repent, grieve for; दत्तमिष्टमपि नान्वशेत स: Si. 14.45% पुरानुशेते तव चञ्चलं मनः Ki.8.8.
अनुशयः [शी-अच्] 1 Repentance, remorse; regret, sorrow; नन्वनुशयस्थानमेतत् Mal.8; कुतस्तेऽनुशयः M.3 why should you be sorry; बाष्पं प्रमृज्य विगतानुशयो भवेयम् 5.7.25 इतो गतस्यानुशयो मा भूदिति V.4: ततः सपत्नापनयस्मरणानुशयस्फरा Si. 2. 14. -2 Intense enmity or anger; शिशुपालोऽनुशयं परं गतः Si. 16.2; यस्मिन्नमुक्तानुशया सदैव जागर्ति भुजङ्गी Mal. 6.1. -3 Hatred. -4 Close connection, as with a consequence; close attachment (to any object ). 30 त्वन्यो गुणः श्रेष्टश्च्युतानां स्वर्गतो मुने। शुभानुशययोगेन मनुष्येषूपजायते॥
अनुश्रविक 23 Mb.3.261. 33. -8( In Vedant: Phil.) The result or consequence of bad deeds which vory closely clings to them and makes the soul enter other bodies after enjoying temporary freedom from recurring births; (स्वर्गार्थकर्मणो भुक्तफलस्य अवशेषः कश्चिदनुशयो नाम भाण्डानुसारिस्नेहवत, यथा हि स्नेहभाण्डं बिरिच्यमानं सर्वात्मना न चिरिच्यते भाण्डानुसार्यब कश्चित् स्नेहशेषोऽवतिष्ठते तथानुशयोऽपि Tv.). -6 Regret in the case of purchases, technically called rescission; क्रीत्वा विक्रीय बा किञ्चिद्यस्येहानुशयो भवेत् Ms.8.222; Hee कीतानुशय. ef. ......अनुशयो द्वेषे पश्चात्तापानुबन्धयोः and...... अनुशयो दीर्घद्वेषानुतापयोः Nm. -यी A disease of the feet, a sort of boil or abscess on the upper part.
अनुशयान . Regretting &c. -ना A variety of heroine (परकीयनायिकाभेदः); me who in had and dejeeted, being apprehensive of the loss of her lover (इष्टहानिजनितानुतापवती).
अनुशयिन् a. 1 Devotedly attached to, faithful. -2 Repentant, penitent, regretful, sorry. -3 Hating intensely. -4 Connected as with a consequence. -5 Enjoying the fruits of deeds; epithet of the soul.
अनुशायिन् a. Lying or extending along. m. Life%; यश्चानुशायिनां स्वर्ग: पाखण्डस्य च संभवः Bhig. 2.8.22. See अनुशयिन् .
अनुशीतम् ind. In cold.
अनुशीलनम् Intent or assiduous application, constant pursuit or exercise, constant or repeated practice or study; विज्ञातसाराण्यनुशीलनेन Ki. 16.28.
अनुशीलित . Assiduously practised, repeatedly done, carefully attended to or studied.
अनुशुच 1 P. To bevail, mourn over, regret; गतासूनगतासुंश्च नानुशोचन्ति पण्डिताः Bg.2. 11. कथं तमेव चौरहतकमनुशोचसि Mk.3; नष्टं मृतमतिकान्तं नानशोचन्ति पण्डिताः Pt. 1.383 : शैशवं ते स्मृत्वात्मानमनुशोचामि .3333; विराजमानी शोकेऽपि तनयाननुशोचतम् Ve.5.4 condole with, weep with. -Cans. To mourn over, deplore, grieve for, rigret ; तृणमिव बने शून्ये त्यक्ता न वाप्यनुशोचिता U. 3. 32 nor was she (her loss ) regretted.
अनुशुचिका A ceremony enjoined by the Vedas (!).
अनुशोकः, -शोचनम् Sorrow, repentance: rogret; अनुशु( शो )चितम् in the same sense
अनुशोचक, -शोचिन् 4.1 Regrotful, penitent -2 Causing regret.
अनुथु P. 1 To hear (-श्रु) नानुशुश्रुम जात्वेतत् MR. 9. 100%; तद्यथानुश्रूयते Pt. 1 heard, related. -2 To hear repeatedly as from a sacred authority, hand down as by Vedic tradition.
अनुश्रवः Vedic or sacred tradition.
अनुश्रविक a. Known from the Sastrras; (Patalijala Togadarsane 1, 15)