Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નોંધ - (૧) નવેT - સંસારના સુખોથી સર્વથા પૃથફ થવું તેને “સંવેગ' કહે છે (૨) તત્તમ - નો અર્થ “શુદ્ધ કરેલું પણ છે. તીવ્રમ્ - સર્વરોગ નિવાર तीक्ष्णस्वभावम्। (૩) મધમત્ર - જેનાથી વધારે અધિક ન હોઈ શકે, તેને “અધિમાત્ર' કહે છે. કેમ કે “તીવ્ર' શબ્દ સાપેક્ષ હોવાથી ઓછું અથવા વધારે હોવાની પણ સંભાવના રહે છે. તે ૨૧
Gધ્યાયિત્વાતfપ વિશેષ: / રર સૂત્રાર્થ - (પૂર્વ સૂત્રોત - તીવ્ર સંવેગવાળા લોગીઓમાં) મૂતીવ્ર, મધ્યતીવ્ર, અને અધિમાત્રતીર્વ ભેદથી (તતોfજ વિશેષ :) તે તીવ્ર સંવેગવાના યોગીઓથી પણ શીધ્ર સમાધિ લાભ અને સમાધિનું ફળ (મોક્ષ) હોય છે. ભાપ્ય અનુવાદ - મૃદુમથ્યાધિમત્રત્વત) મૃદુતીવ્ર, મધ્યતીવ્ર અને અધિમાત્રતીવ્ર, ભેદ હોવાથી (તતોગવિશેષ :) તે પૂર્વોક્ત (તીવ્ર-સંવેગ)થી પણ વિશેષતા છે અર્થાત્ મૃદુતીવ્રસંગ યોગીને સમાધિ લાભ તથા સમાધિ ફળ નિકટ હોય છે અને તે યોગીથી મધ્યતીવ્રસંવેગવાળા યોગીને માનતિ = અતિશય નજીક અને તે યોગીથી પણ અધિમાત્રતીવ્ર સંવેગ અધિમાત્ર ઉપાયવાળા યોગીને સમાધિ લાભ અને સમાધિનું ફળ (મોક્ષ) અતિશય નજીક હોય છે. ભાવાર્થ- (૨૧-૨૨) આ બન્ને સૂત્રોમાં ઉપાય-પ્રત્યય યોગીઓના પણ વિભિન્ન સ્તર બતાવ્યાં છે. અસંપ્રજ્ઞાત સમાધિની પૂર્ણ સિદ્ધિ સુધી પહોંચવાને માટે નીચે પ્રમાણે નવ સ્તર બતાવ્યાં છે. તીવ્ર વૈરાગ્ય તથા તીવ્રક્રિયા અનુષ્ઠાનમાં પણ અલ્પ અથવા આધિકયા (વધુ) હોવાથી સમાધિલાભ વિલંબ તથા અલ્પકાળમાં થાય છે. તે સ્તર આ પ્રકારે છે
પહેલાં આ યોગીઓના ત્રણ ભેદ કર્યા - છે (૧) મૃદુ ઉપાય યોગી (૨) મધ્ય ઉપાય યોગી (૩) અધિમાત્ર ઉપાય યોગી. ત્યારબાદ પ્રત્યેકના ત્રણ ત્રણ ભેદ છે. તે આ પ્રમાણે છે -
તેમાં સર્વાધિક કાળ મૃદુ ઉપાયના પ્રથમ ભેદમાં લાગે છે અને તેનાથી ઓછો મધ્યમ ઉપાયમાં અને તેનાથી પણ ઓછો કાળ અધિમાત્ર ઉપાય યોગીના ત્રીજા ભેદમાં લાગે છે. અને જયારે “સંવેગ' શબ્દનો વૈરાગ્ય અને ક્રિયા અનુષ્ઠાન બંનેય અર્થ થાય છે, ત્યારે ઉપરના ભેદોમાં પણ વિપર્યય (ઊલટાસૂલટી) પણ થઈ શકે છે જેમ કે - : (૧) મૂઠ ઉપાય યોગી | (૨) મધ્ય ઉપાય યોગી | (૩) અધિમાત્ર ઉપાય યોગી | ૧. મૂદુ વૈરાગ્ય, મૂદ ક્રિયાનુષ્ઠાન |૧.મધ્ય વૈરાગ્ય, મૂદુ ક્રિયાનુડાન/૧. અધિપાત્ર વૈરાગ્ય, મૃદુ ૨. મૂદુ વૈરાગ્ય, મધ્ય ક્રિયાનુષ્ઠાનJ૨.મધ્ય વૈરાગ્ય મધ્ય ક્રિયાનુષ્ઠાની ક્રિયાનુષ્ઠાન ૨. અધિમાત્ર
વૈરાગ્ય, મધ્ય ક્રિયાનુષ્ઠાન ૩. મૂદુ વૈરાગ્ય,અધિમાત્ર ૩.મધ્ય વૈરાગ્ય અધિમાત્ર
૩. અધિમાત્ર વૈરાગ્ય, ક્રિયાનુષ્ઠાન ક્રિયાનુષ્ઠાન
અધિમાત્ર ક્રિયાનુષ્ઠાન
સમાધિ પાદ
૭૩
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 020548 |
| Book Title | Patanjal Yogdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajveer Shastri |
| Publisher | Darshan Yog Mahavidyalay |
| Publication Year | 1999 |
| Total Pages | 401 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |