________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आतन्वती
62
आतप्प
आतत्तरूपोसि, कुतोसि कत्थ गच्छति, ... आतत्तरूपोति सुक्ख सरीरो, जा. अट्ठ. 5.63-64. आतन्वती आ +Vतन का वर्त. कृ., स्त्री, प्र. वि., ए. व., फैलाती हुई, उत्पन्न करती हुई -- राजहंसीविलासं आतन्वती, हत्थ. वं. 31.30 आतप पु., आ +Vतप से व्यु. [आतप], शा. अ., धूप, सूर्य के कारण उत्पन्न सन्ताप या गर्मी, तेज प्रकाश, ला. अ.. उत्साह, पराक्रम, विरोधियों को तपा देने की शक्ति -- पो प्र. वि., ए. व. - अथोभासो पकासो चालोकोज्जोतातपा समा, अभि. प. 37; यं छाया जहति तं आतपो फरति, यं आतपो जहति तं छाया फरति, म. नि. 3.22; थलं छाया आतपो आलोको अंधकारो, ध. स. 617(मा.); - पं द्वि. वि., ए. व. - ... आतप तप्पन्तो निद्दायति, जा. अट्ठ. 2.298; - पेन तृ. वि., ए. व. - आतपेन सुक्खकद्दमो फलति, पाचि. अट्ठ. 19; - पे सप्त. वि., ए. व. - निब्बति नाधिगच्छामि, अग्गिदड्डाव आतपेति, पे. व. 38; स. प. में, - कठिनातपतापित त्रि., तत्पु. स., अत्यधिक तेज धूप के द्वारा तपाया या गर्म किया हुआ - तं पु., वि. वि., ए. व. - अब्भोकासगतं सन्तं, कठिनातपतापितं, अप. 1.379; पच्छा. - त्रि., ब. स., पीछे के भाग में विद्यमान धूप वाला (स्थान), पिछवाड़े की ओर की धूप वाला (स्थान) - पे नपुं., सप्त. वि., ए. व. - पञ्चमवग्गरस पठमे पच्छातपेति पासादच्छायाय पुरत्थिमदिसं पटिच्छन्नत्ता पासादस्स पच्छिमदिसाभागे आतपो होति, तस्मिं ठाने..., स. नि. अट्ठ 3.271; बाला.- पु., प्रातःकाल की कम प्रचण्ड धूप - पं द्वि. वि., ए. व. - तं एकदिवसं पातोव तोरणग्गे निसीदित्वा बालातपं तपमानं एको सकुणो नखपञ्जरेन अग्गहेसि, म. नि. अट्ठ (मू.प.) 1(1).239; बालसूरिया.- पु., प्रातःकालीन सूर्य की धूप - पं द्वि. वि., ए. व. - अञ्जतरस्मिं पब्बतपादे सीहो बालसूरियातपं तप्पमानो निपन्नो होति, सु० नि. अट्ठ. 1.100; मन्दा .- पु., कर्म. स. [मन्दातप], मन्द धूप, अल्प मात्रा में उष्ण धूप - पे सप्त. वि., ए. व. - उण्होदके मद्दापेत्वा मन्दातपे विसज्जापेसि, ध. प. अट्ठ. 1.182; वाता. - पु., द्व. स., हवा और धूप - पे द्वि. वि., ब. व. - वातातपे डंससरीसपे च, सु. नि. 52; - सुरिया. पु., सूर्य की गर्मी, सूर्य की धूप - पो प्र. वि., ए. व. -
आतपोति सूरियातपो, स. नि. अट्ठ. 2.258... आतपट्ठपन नपुं., तत्पु. स. [आतपस्थपन], (उत्पीड़ित करने हेतु) धूप में रखा देना, धूप में खड़ा करा देना, स.
प. के अन्त., - परिसमज्झगणमज्झादीसु आतपठपनपंसुओकिरणादीहि विष्पकारं पापेन्तो पच्छतो पच्छतो अनुबन्धन्ति, अ. नि. अट्ठ. 3.117; खुप्पिपासा हि
आतपावट्ठानादिना च आतापनं विसुद्धि. महाटी. 2.186. आतपता स्त्री., आतप का भाव., दाहकता, जलनशीलता, गर्मी - तं द्वि. वि., ए. व, - छाया आतपतं यन्ति रित्ततञ्च महासरा, सद्धम्मो. 123. आतपतापन नपुं, तत्पु. स. [आतपतापन], धूप की गर्मी - ने सप्त. वि., ए. व. - घरेवाहं तिले जाते. दिस्वानातपतापने अप. 2.252. आतपत्त नपुं.. [आतपत्र], धूप से रक्षा करने वाला छाता, छत्र - आतपत्तं तथा छत्तं, रुजतु हेममासन, अभि. प. 357; तत्र छत्तन्ति आतपत्तं, सद्द. 2.542; - क नपुं., उपरिवत् - के सप्त. वि., ए. व. - मिडन्ते परिभण्डन्ते,
अङ्के वा आतपत्तके, खु. सि. 5.7.. आतपवारण नपुं., तत्पु. स. [आतपवारण]. शा. अ., धूप का निवारण, धूप से बचाव, ला. अ., छाता, स. प. के अन्त., - अध्यारयु आतपनवारणाधिकं अदिस्समाना व नभम्हि देवता, दा. वं. 1.28; - म्हि सप्त. वि., ए. व. - सो धातुं अत्तसिरसा समुब्बहन्तो ठत्वा समुस्सितसितातपवारणम्हि, दा. वं. 5.35. आतपसुक्ख त्रि, तत्पु. स. [आतपशुष्क], धूप में सूखा हुआ, धूप द्वारा सुखाया गया – क्खं नपुं., प्र. वि., ए. व. - वनपुप्फ आतपसुक्खं, अङ्गारपक्कं चारकबद्धो इच्चेवमादि, सद्द. 3.757-58. आतपाभाव पु., तत्पु. स. [आतपाभाव], धूप का अभाव, छाया - छाया तु आतपाभावे पटिबिम्बे पभाय च, अभि. प. 953. आतप्प नपुं, आ + तप से व्यु. [आतप्य], कुशल कर्मों को करने हेतु वीर्य या पराक्रम, कठोर प्रयास, दृढ़ शक्ति, सम्यक प्रधान - उस्साहातप्पपग्गाहा वायामो च परक्कमो, अभि. प. 156; - प्पं' प्र. वि., ए. व. -- तुम्हेहि किच्चमातप्पं. ध, प. 276; जरामरणं, भिक्खवे, अजानता.... पे.... आतप्पं करणीय ... पे. ...., स. नि. 1(2).117; आतपन्ति कुसलकम्मवीरियं, जा. अट्ट. 6.36; - प्पं द्वि. वि., ए. व. - ... एकच्चो समणो वा ब्राह्मणो वा आतप्पमन्वाय. ... दी. नि. 1.11; - प्पाय च. वि., ए. व. - आतप्पायाति वीरियकरणत्थाय, दी. नि. अट्ट, 3.194; तुल. आताप..
For Private and Personal Use Only