________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आचरियसमय
महिशासक, वज्जिपुत्तक, धम्मउत्तरीय, भद्रयानिक, छन्नागारिक, सम्मितिय, सब्बत्थिवाद, धम्मगुत्तिक, कस्सपीय, सङ्कन्तिक, सुत्तवाद नामक अठारह शाखाओं को आचार्यवाद कहा गया है; - दा प्र. वि., ब. व. - अञआचरियवादा तु ततो ओरं अजायितुं म. वं. 5.2; तथाचरियवादा च भिन्नरूपा न विज्जरे, चू. वं. 37.227; - दो प्र. वि., ए. व. - अनोत्तरन्तो असमेन्तो च गारव्हाचरियवादो न गहेतब्बो, पारा. अट्ठ. 1.180; - दं द्वि. वि., ए. व. - अकंसाचरियवाद ते महासद्धिकनामक म. वं. 5.4. आचरियसमय पु., तत्पु. स. [आचार्यसमय], आचार्यों द्वारा प्रतिपादित सिद्धान्त या विषय -- यं द्वि. वि., ए. व. - सक आचरियकन्ति अत्तनो आचरियसमयं म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(2).74; - ये सप्त. वि., ए. व. - तत्थ आचरियकेति
आचरियसमये, म. नि. अट्ट. (म.प.) 2.162. आचरियसादिस त्रि., ब. स. [आचार्यसदक], आचार्य
जैसा, आचार्यों के समान - सा पु., प्र. वि., ब. व. - पदकस्म वेय्याकरणा, जप्पे आचरियसादिसा. सु. नि. 600. आचरियसुद्धि स्त्री०, तत्पु. स. [आचार्यशुद्धि], आचार्यों की परम्परा की विशुद्धि, आचार्यों की विशुद्ध पीढ़ी - अत्तनो
मतिं पहाय आचरियसद्धिया वत्ता होति.... पारा. अट्ठ. 1.184. आचरिया स्त्री., [आचार्या], भिक्षुणीसङ्घ में प्रवेश पा रही भिक्षुणी की शिक्षिका - सङ्घमित्तायुपज्झाया धम्मपाला ति विस्सुता, आचरिया आयुपाला, काले सासि अनासवा, म. वं. 5.208. आचरियाचरिय पु., तत्पु. स. [आचार्याचार्य], आचार्य का आचार्य, शिक्षक का शिक्षक - यो प्र. वि., ए. व. - यथा आचरियो च आचरियाचरियो च पाळिञ्च परिपच्छञ्च वदन्ति, पारा. अट्ठ. 1.184; - यानं ष. वि., ब. व. - आचरियपाचरियानन्ति आचरियानञ्चेव आचरियाचरियानञ्च, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.157; अ. नि. अट्ट. 2.139. आचरियानी स्त्री., आचरिय + आनी [आचार्यानी], शिक्षक की पत्नी, आचार्य की पत्नी - मातुलादितो भरियायमानी होन्ति, मातुलानी; करुणानी; गहपतानी; आचरियानी, मो. व्या. 3.33. आचरियानुसिट्टि स्त्री., तत्पु. स. [आचार्यानुशिष्टि], आचार्य द्वारा दिया गया अनुशासन या निर्देश, आचार्य की शिक्षा - या तृ. वि., ए. व. - यथा, महाराज, अन्तेवासिको आचरियानुसिडिया विज्ज पञआय सच्छिकरोति, मि. प. 295; दक्खो भालाकारो नानापुप्फरासिम्हा आचरियानुसिडिया पच्चत्तपुरिसकारेन ..., मि. प. 315.
आचरियुपासन आचरियासम पु.. कर्म. स. [आचार्यर्षभ]. श्रेष्ठ आचार्य, उत्तम आचार्य - भो प्र. वि., ए. व. - अधिकक्खरवण्णानि ... न बुद्धवचना नीति दीपेताचरियासभो, रूप. 2.86(रो.). आचरियुग्गह पु., तत्पु. स. [आचार्योद्ग्रह]. आचार्य से ग्रहण किया गया या सीखा गया शास्त्र, आचार्य से गृहीत कर्मस्थान - हो प्र. वि., ए. व. - उग्गहेतब्बतो उग्गहो .... आचरियतो उग्गहो आचरियुग्गहो, विसुद्धि. महाटी. 1.309; पवेणिया आगतो आचरियुग्गहोव गहेतब्बो, कुरुन्दियं पन लोकवज्जे आचरियुग्गहो न वट्टति, पाचि. अट्ठ. 117;
एत्थ गारव्हो आचरियुग्गहो न गहेतब्बो, तदे. - हं द्वि. _ वि., ए. व. - भिक्खुसङ्घो कतमाचरियानं उग्गहो, अत्तनो
आचरियुग्गह व वदत, विसुद्धि. 1.94. आचरियुपज्झाय पु., इत. द्व. स., ब. व. में ही [आचार्योपाध्याय], आचार्य एवं उपाध्याय - या प्र. वि., ब. व. - नो चे अम्हाकं आचरियुपज्झाया गमिस्सन्ति, महाव. 100; तं आचरियुपज्झाया उपट्ठहन्ता नासक्खिंसु अरोगं कात, महाव. 278; - येहि तृ. वि., ब. व. - न, भिक्खवे, आचरियुपज्झायेहि अनुजानितब्बा, महाव. 149;-यानं ष. वि., ब. व. - ... पञ्च वस्सानि आचरियपज्झायानं सन्तिके वसित्वा .... ध. प. अट्ठ. 2.301; - येसु सप्त. वि., ब. व. - तेन खो पन समयेन भिक्खू आचरियुपज्झायेसु पक्कन्तेसुपि विभन्तेसुपि .... महाव. 79; - क त्रि०, आचार्य एवं उपाध्याय से सम्बन्धित, आचार्य एवं उपाध्याय वाला - आचरियुपज्झायकसिस्सद्धिविहारिवत्तानिपि सब्बसोव, विन. वि. 2915; - वत्त नपुं.. तत्पु. स. [आचार्योपाध्यायव्रत], आचार्य एवं उपाध्याय के प्रति सद्धिविहारिक एवं अन्तेवासिक का उचित व्यवहार, शिक्षकों के प्रति शिष्यों का कर्तव्य - तं प्र. वि., ए. व. -- बोधिवत्तं वा आचरियुपज्झायवत्तं वा योनिसोमनसिकारो वा नत्थि, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.159; - त्तानि द्वि. वि., ब. व. - आचरियुपज्झायवत्तानि पानीयपरिभोजनीयउपोसथा गारजन्ताघरादिवत्तानि च साधुकं करोति, जा. अट्ठ. 1.430; -- या स्त्री., द्व. स. [आचार्योपाध्याया]. भिक्षुणी की आचार्या एवं उपाध्याया नामक दो शिक्षिकाएं - याहि त. वि., ब. व. - तस्मा अस्सा आचरियुपज्झायाहि विहारं गन्त्वा
सङ्गाहकपक्खे ठितो, चूळव. अट्ठ. 30. आचरियुपासन नपुं., तत्पु. स. [आचार्योपासना, स्त्री.].
आचार्य की सेवा-सुश्रूषा, शिक्षक की सेवा -- नं प्र. वि., ए. व. - अस्थि में महाराज, आगमो अधिगमो... परिपच्छा आचरियुपासनं, मि. प. 122.
For Private and Personal Use Only