________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
इत्थिभूत
319
इत्थिरूप इत्थिभावो कि कयिरा, चित्तम्हि सुसमाहिते. स. नि. यायन्ति इत्थियुत्तेनपि पुरिसन्तरेन, पुरिसयुत्तेनपि इत्थन्तरेन. 1(1).152; - वं द्वि. वि., ए. व. - द्वे गाथा अञ्जतराय महाव. 264; इत्थियुत्तेनाति धेनुयुत्तेन, महाव, अट्ठ. 347; यक्खिनिया इत्थिभावं गरहन्तिया भासिता, थेरीगा. अट्ठ. इत्थियुत्तेनाति इत्थीहि गावीआदीहि धुरहाने युत्तेन, वजिर. 200; लिक्खापयन्ता पिटकस्समक्खरं न पापुणन्तेव च टी. 490; - त्तं नपुं॰, प्र. वि., ए. व. - “इत्थियुत्तं नु खो, इत्थिभावं सद्धम्म. 46; पुरिसा हि परस्स दारेसु अतिचरित्वा पुरिसयुत्तं नु खो"ति ? ... "अनुजानामि, भिक्खवे, .... निरये पच्चित्वा मनुस्सजातिं आगच्छन्ता अत्तभावसते इत्थियुत्तं पुरिसयुत्तं हत्थवट्टक न्ति, चूळव. 442. इत्थिभावं आपज्जन्ति, ध. प. अट्ठ. 1.186; - वे सप्त. वि., इत्थिरतन नपुं.. [स्त्रीरत्न], क. भा. अ. नारीरत्न, स्त्रीरत्न, ए. व. - इथिचित्तं विराजेत्वाति इत्थिभावे चित्तं अज्झासयं चक्रवर्ती के सात रत्नों में से पांचवां रत्न – नं प्र. वि., अभिरुचिं विराजेत्वा इत्थिभावे विरतचित्ता हत्वा, पे. व. ए. व. - चक्करतनं, हत्थिरतनं अस्सरतनं, मणिरतनं. अट्ठ. 146; - पटिलाभ पु., तत्पु. स. [स्त्रीभावप्रतिलाभ], इत्थिरतनं, गहपतिरतनं, परिणायकरतनं. ... राजा स्त्री के रूप में पुनर्जन्म की प्राप्ति - स्स ष. वि., ए. व.. महासुद्दस्सनो इमेहि सत्तहि रतनेहि समन्नागतो अहोसि. - इत्थिभावप्पटिलाभस्स वा नपुंसकभावप्पटिलाभस्स ... वा दी. नि. 2.129-132; इत्थिरतनं पातुरहोसि ... पासादिका अभब्बता .... खु. पा. अट्ठ. 24; - लक्खण त्रि., ब. स. परमाय, दी. नि. 2.131; छब्बिधदोसविवज्जितं मनापचारि [स्त्रीभावलक्षण], स्त्रीत्व या नारीत्व के लक्षणों से युक्त - इत्थिरतनं, दी. नि. अट्ठ. 2.31; - स्स ष. वि., ए. व. - णं नपुं., प्र. वि., ए. व. - इत्थिभावलक्खणं इत्थिन्द्रियं, "इत्थिरतनस्स पातुभावो दुल्लभो लोकस्मि... इमेसं पञ्चन्नं विसुद्धि. 2.74.
रतनानं पातुभावो दुल्लभो लोकस्मि, अ. नि. 2(1).158; ख इत्थिभूत त्रि., [स्त्रीभूत], स्त्री-भाव को प्राप्त, स्त्रीरूप में ला. अ., सर्वश्रेष्ठ रत्न जैसी उत्तम नारी, सर्वोत्तम स्त्री पुनर्जन्म ले चुका - ताय स्त्री., च. वि., ए. व. – 'आतुमे - नं' प्र. वि., ए. व. - “सामि, अम्हहि तुम्हाकं एक इत्थिभूताय, दीघरत्ताय मारिस यस्सा मे इत्थिभूताय, संसारे इत्थिरतनं आनीत न्ति, ध. प. अट्ठ. 1.185; - नं द्वि. वि., बहुभाससी ति, पे, व. 378; इत्थिभूतायाति इत्थिभावं उपगताय, ए. व. - ... पब्बतपादे अच्छरियं इत्थिरतनं दिस्वा पे. व. अट्ठ. 144.
आगतोम्ही ति सब्बं पवत्तिं कथेसि. अ. नि. अट्ट, 1.260; स. इत्थिमति स्त्री., तत्पु. स. [स्त्रीमति], स्त्री की मति, स्त्री उ. प. के रूप में, दिब्बि.- नपुं., कर्म. स. [दिव्यस्त्रीरत्न],
की इच्छा, स्त्री का मानसिक अभिप्राय, स्त्री का इरादा - अत्यन्त भव्य श्रेष्ट नारी-- नं द्वि. वि., ए. व. - एतादिसं तिं द्वि. वि., ए. व. - इत्थिया वा पुरिसमतिं पुरिसस्स वा चे रतनन्ति दिबित्थिरतनं सन्धाय भणति, नारिन्ति इत्थिमति, पारा. 204; पुरिसस्स वा इत्थिमतिन्ति इत्थिया अत्तनो धीतरं सन्धाय, सु. नि. अट्ठ. 2.236; स. पू. प. के मतिं पुरिसस्स आरोचेति, पारा. 205.
रूप में - भाव पु., श्रेष्ठ स्त्रीत्व, नारीत्त्व की उत्तमता - इत्थिमाया स्त्री., तत्पु. स. [स्त्रीमाया], स्त्री की धूर्तता या वेन तृ. वि., ए. व. - निगमवासिजनो इत्थिरतनभावेन चालाकी, स्त्री का छल-कपट या छलबल - य तृ. वि., अनग्घम्पि समानं ... मं ठपेसि, थेरीगा. अट्ठ. 34-35%; ए. व. -- थीनं भावो दुराजानोति इत्थीनं भावो नाम इत्थिमायाय इत्थिरतनभावेन सब्बेहि... सब्बङ्गसोभना, चरिया. अट्ठ. 84. पटिच्छन्नत्ता दुराजानो, जा. अट्ठ. 1.288; - हि तृ. वि., इत्थिरस पु., तत्पु. स. [स्त्रीरस], स्त्री से प्राप्त आनन्द, ब. व. - अनन्ताहि इत्थिमायाहि समन्नागतत्ता महामाया स्त्री का रसीलापन - सो प्र. वि., ए. व. - इत्थिरसो नाम, जा. अट्ट. 2.274; - सु सप्त. वि., ब. व. - सोपि ___ पुरिसस्स चित्तं परियादाय तिट्ठति, अ. नि. 1(1).2; सुवपोतको इत्थिमायासु कुसलो, तेन तं वीमंसन्तो पुन इत्थिरसोति इत्थिया चतुसमट्ठानिक रसायतनं, अ. नि. गाथमाह जा. अट्ठ. 6.250; - कुसलता स्त्री., छल-कपट अट्ठ. 1.21. करने की नारी की कुशलता - य तृ. वि., ए. व. - सा इत्थिरूप नपुं, तत्पु. स. [स्त्रीरूप]. 1. नारी का स्वरूप, इत्थिमायाकुसलताय तापसं अनुपसङ्कमित्वा आगतमग्गाभिमुखी नारी का सौन्दर्य, नारी की काया - पं प्र. वि., ए. व. - पायासि, जा. अट्ट. 5.152.
इत्थिरूपं भिक्खवे, परिसस्स चित्तं परियादाय तिट्ठति, अ. इत्थियुत्त त्रि., तत्पु. स., गायों से जुता हुआ, धेनुयुक्त - नि. 1(1).1; अन्तरायकरं अनुत्तरस्स योगक्खेमस्स
तेन पु., तृ. वि., ए. व. - छब्बग्गिया भिक्खू यानेन अधिगमाय यथयिदं, भिक्खवे, इत्थिरूप, अ. नि. 2(1).63;
For Private and Personal Use Only