________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आविभावत्त
242
आविल
सत्थु गुणे अनुस्सरित्वा, उदा. अट्ट. 217; - कथा स्त्री., तत्पु. स., भली-भांति प्रकाशित करने वाला कथन, प्र. वि., ए. व. - पुब्बयोगतो पट्ठाय आविभावकथा, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(2).263; 2. एक प्रकार का ऋद्धि-बल जिसमें साधक स्वयं को अकस्मात् प्रकट कर देता है, अधिट्ठानइद्धि का एक प्रभेद, ऋद्धि बल द्वारा स्वयं को किसी भी पदार्थ द्वारा अनाच्छादित एवं सर्वथा सुस्पष्ट बना देना, अन्धकार में आलोक कर देना, ढके हुए की पूरी तरह खुला हुआ बना देना – वं द्वि. वि., ए. व. -- बहुधापि हुत्वा एको होति; आविभावं, तिरोभावं तिरोकुटुं तिरोपाकारं तिरोपब्बतं असज्जमानो गच्छति, दी. नि. 1.69; 1963; दी. नि. 3.83; 230; आविभावन्ति केनचि अनावट होति अप्पटिच्छन्नं विवटं पाकटं, पटि. म. 378; आविभावन्ति पाकटभावं करोतीति अत्थो..., आविभावं पच्चनुभोति ..., तत्रायं इद्धिमा आविभावं कत्तुकामो अन्धकारं वा आलोक करोति, पटि. म. अट्ठ. 1.279. आविभावत्त नपुं., आविभाव का भाव., सुस्पष्टता, भलीभांति प्रकाशित होना - त्ता प. वि., ए. व. - तस्स पन
आविभावत्ता पुग्गलस्स आविभूताव होन्ति, म. नि. अट्ट. (म.प.) 2.184. आविभावन नपुं, आवि + Vभू के प्रेर. का क्रि. ना., आविर्भूत
करना, सम्यक रूप से सुप्रकाशित करना - नत्थं द्वि. वि., क्रि. वि., सुप्रकाशित करने के लिए, सुस्पष्ट व्याख्या या उत्तर देने हेतु - तस्साविभावनत्थं इदं चतुक्कं वेदितब्ब दी. नि. अट्ठ.1.152; तस्सेव पञ्हस्स आविभावत्थं अत्तनो च पण्डितभावस्स आपनत्थं, जा. अट्ठ. 6.173; पाठा. आविभावत्थं आविभावेतुकाम त्रि., सुस्पष्ट करने की कामना करने वाला - मेन पु., तृ. वि., ए. व. - अत्तनो पुब्बचरितं आविभावेतुकामेन सत्थुना, म. वं. टी. 561(रो.). आविभूत त्रि., आवि + vभू का भू. क. कृ. [आविर्भूत], भलीभांति प्रकाशित, सुस्पष्ट कर दिया गया- तं पु., द्वि. वि., ए. व. - सत्था तमत्थं आविभूतं कत्वा भिक्खुसङ्घस्स कथेन्तो आह, जा. अट्ठ. 6.117; - तेसु सप्त. वि., ब. व. - महाथेरो अनेकाकारवोकारं... आविभूतेसु अत्तमनो पमुदितो ... निसीदि, उदा. अट्ठ. 217-218; - काल पु.. तत्पु. स., सुस्पष्ट होने का समय, भलीभांति प्रकाशित किए जाने का काल - लो प्र. वि., ए. व. - चातुमहाभूतिककायस्स
आविभूतकालो..., तत्रिदं सुतं आवुतन्ति सुत्तरस आविभूतकालो विय, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.184. आविल त्रि., [आविल], शा. अ., मलिन जल, मटमैला, गंदला, अपवित्र या दूषित (जल). मथा हुआ या पङ्किल (जल); ला. अ., मलिन या क्लेशयुक्त चित्त - अनच्छो
कलु साविला, अभि. प. 669; - लो पु., प्र. वि., ए. व. ---- आविलोति अप्पसन्नो, स. नि. अट्ठ. 3.209; उदकरहदो आविलो लुळितो कललीभूतो, अ. नि. 1(1).12; उदपत्तो आविलो लुळितो कललीभूतो अन्धकारे निक्खित्तो, अ. नि. 2(1).215; आविलोति अप्पसन्नो, अ. नि. अट्ठ. 3.69; - लेन नपुं., तृ. वि., ए. व. - भिक्खु अनाविलेन चित्तेन अत्तत्थं वा अस्सति परत्थं वा अस्सति, अ. नि. 1(1).12; आविलेनाति पञ्चहि नीवरणेहि परियोनद्धेन, अ. नि. अट्ठ. 1.45; - लानि नपुं., वि. वि., ब. व. - आविलानि च पानीयानि पिवति, महाव. 474; आविलानि च पानीयानि पिवामि, ध. प. अट्ठ. 1.36; महाव. 474; आविलानीति तेहि पठमतरं ओतरित्वा पिवन्तेहि आलुलितानि कद्दमोदकानि पिवति, महाव. अट्ठ. 409; - लं नपुं, प्र. वि., ए. व. - आविलन्ति आलुलं, उदा. अट्ठ. 326; तं चक्कच्छिन्नं उदक परित्तं लुळितं आविलं सन्दति, दी. नि. 2.98; पत्तीहि च खुभितं भवेय्य आविलं लुळितं कललीभूतं, मि. प. 32; - ले/म्हि नपुं., सप्त. वि., ए. व. - यथोदके आविले अप्पसन्ने, न पस्सति सिप्पिकसम्बुकञ्च ... एवं आविलम्हि चित्ते न सो पस्सति अत्तदत्थं परत्थं जा. अट्ठ. 2.83; तत्थ आविलेति कद्दमालुळिते... एवं आविलम्हीति एवमेव रागादीहि आविले चित्ते, तदे; तात, आविले चित्तम्हि पगणापि मन्ता न पटिभन्ति, जा. अट्ठ. 2.83; स. प. में, अना.- त्रि., निर्मल, स्वच्छ, पवित्र -लं प्र. वि., ए. व. - अनाविलन्ति किलेसाविलत्तविरहितं. सु. नि. अट्ठ. 2.172; चन्दंव विमलं सुद्ध, विप्पसन्नमनाविलं, ध. प. अट्ट. 2.393; स. उ. प. के रूप में अना., चित्ता के अन्त., द्रष्ट.; स. पू. प. में, - लक्ख त्रि., ब. स., मलिन दृष्टि वाला, राग से रक्त दृष्टि वाला – क्खो पु., प्र. वि., ए. व. - यं वे पिवित्वा उक्कट्ठो आविलक्खो, जा. अट्ठ. 5.16; आविलक्खोति रत्तक्खो , जा. अट्ठ. 5.18; - चित्त त्रि., ब. स., मलिन अथवा राग आदि से दूषित चित्त वाला - त्तो पु.. प्र. वि., ए. व. - आविलचित्तो अनाविलं, सरजो वीतरजं अनङ्गणं, थेरीगा. 371; - त्ता ब. व. - तस्मा यदि असुरा कुपिताविलचित्ता देवपुरं उपयन्ति युद्धेसू ..., स. नि. अट्ट.
For Private and Personal Use Only