SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 230
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir आळम्बर 203 आलय आळम्बरा मुदिङ्गा च, नच्चगीता सुवादिता, जा. अट्ठ. 6.143; स. उ. प. में, मुरजा.- नपुं.. मुरज एवं नगाड़े, प्र. वि., ब. व. - पाणिस्सरा मुदिङ्गा च, मरजालम्बरानि च, जा. अट्ठ. 5.387; स. पू. प. में - मेघ पु., बादलों की गरज - घो प्र. वि., ए. व. - 'आलम्बरमेघो विय थनतीति तं सन्धाय वदन्ति, जा. अट्ट. 2.285. आलम्बर पु., व्य. सं., असुरों द्वारा निर्मित एक नगाड़े या भेरी का नाम - रं द्वि. वि., ए. व. - समुदं पन पविट्ट असुरा गहेत्वा आलम्बरं नाम भेरि कारेसं. जा. अट्ठ. 2.285. आलम्बितब्बट्ठानरहित त्रि., तत्पु. स., आश्रयदायक स्थान से रहित, निराधार स्थान - ते न., सप्त. वि., ए. व. - अनालम्बेति आलम्बितब्बद्वानरहिते, जा. अट्ठ. 5.68. आलम्बीयति आ + Vलम्ब का कर्म. वा., वर्त., प्र. पु., ए. व., आलम्बन ग्रहण किया जाता है, आश्रय या सहारा लिया जाता है - आलम्बीयती ति विज्ञाणञ्चन्ति, सद्द. 3.765. आलय पु./नपुं॰, आ + Vली से व्यु. [आलय], घर, आश्रय, राग, लगाव आदि विविध अर्थों में प्रयुक्त, - लि सिलेसने, अल्लीयन्ति एत्थाति आलयो, रूप. 232(रो.); ... लोभो रागो च आलयो, अभि. प. 163; अल्लीयन्ति रञ्जन्ति एत्थाति आलयो, अभि. प. 205 की सूची; जिनालयो देवालयो, इच्चादिसु घरे, अभि. प. 1097 पर सूची; 1.क. घर, वासस्थान, कोई भी निर्माण किया गया ढांचा, निवासस्थल, विश्राम-स्थल, आवास - ये सप्त. वि., ए. व. - तेसं आलये रति नाम नत्थि, ... कञ्चि आलयं, ध, प. अट्ठ. 1.343; - यो प्र. वि., ए. व. - ओकं वुच्चति आलयो, अनोक वुच्चति अनालयो, आलयतो निक्खमित्वा अनालयसखातं निब्बानं पटिच्च ..., ध. प. अट्ठ. 1.338; - यं द्वि. वि., ए. व. - बहभेरवं रतनगणानमालयं, स. नि. 3.463; आलयन्ति निवासट्टानं; 1.ख. आश्रय-स्थल, शरणग्रहण का स्थान, घोसला, नीड, आसन, जगह - यो पु.. प्र. वि., ए. व. - बहदुक्खानमालयो, थेरीगा. 2703; बहुदुक्खानमालयोति जरादिहेतुकानं बहूनं दुक्खानं आलयभूतो, थेरीगा. अठ्ठ. 236; - यं नपुं॰, प्र. वि., ए. व. - यदा बलाका ... पलेहिति आलयमालयेसिनी, थेरगा. 307; आलयन्ति निलयं अत्तनो कुलावकं आलयेसिनीति तत्थ आलयन निलीयनमेव इच्छन्ती, थेरगा. अट्ठ. 2.27; - या प्र. वि., ब. व. - एत्थ ओकमोकतोति उदकसङ्घाता आलयाति अयमत्थो, ध. प. अट्ठ. 1.164; 1.ग. विषय, आलम्बन, क्षेत्र, क्रियाकलाप का स्थल, गोचर - बुद्धापि बुद्धे पुच्छन्ति, विसयं सब्ब मालयं, अप. 1.4; 2.क. आसक्ति लिप्तता, लगाव, प्रवृत्ति, अनुकूलता, पक्षपात, अभिरुचि - यो प्र. वि., ए. व. - 'नत्थि ..., गिहिभावाय आलयो ति, ध. प. अट्ठ. 1.70; - यं द्वि. वि., ए. व. - खन्धेसु आलयं पहाय, ध, प. अट्ठ. 2.316; - ये सप्त. वि., ए. व. - राजकुमारेन पिण्डम्हि आलये दस्सिते. म. नि. अट्ठ. (उप.प.) 3.222; 2.ख. स्नेह, राग, प्रेम, तृष्णा, लोभ, सांसारिक विषयभोगों अथवा कामसुखों के प्रति सुदृढ़ लगाव- यो प्र. वि., ए. व. - अभिज्झा वनथो वानं लोभो रागो च आलयो, अभि. प. 162; - यं द्वि. वि., ए. व. --- सत्ता हि नाम पियभरियासु विय सेसेसु आलयं न करोन्ति, जा. अट्ठ. 6.288; सा ... कनिट्ठम्हि आलयं विस्सज्जि , विसुद्धि. 2.281; - यानि द्वि. वि., ब. व. - छेत्वा आसवानि आलयानि, सु. नि. 540; द्वे च आलयानि पञ्चासत्थेन छेत्वा, सु. नि. अट्ठ. 2.141; स. उ. प. के रूप में, सा.- रागयुक्त, तृष्णायुक्त, आसक्तियुक्त - या पु., प्र. वि., ब. व. -- जीविते सालया निवत्तन्तु, निरालया इम पब्बतं अभिरुहन्तूति, उदा. अट्ठ. 64; स. पू. प. के रूप में, -- वसेन तृ. वि., क्रि. वि., राग अथवा आसक्ति के कारण - आलयवसेन भरिय कुलावकं कत्वा, स. नि. अट्ठ. 1.35; 2.ग. वर्षावास के विषय में निर्णय लेने के साथ उत्पन्न चिन्तन अथवा चित्तोत्पाद - यो प्र. वि., ए. व. - आलयो नाम इध वस्सं वसिस्सामी ति चित्तुप्पादमत्तं महाव, अट्ठ. 334; तम्पि अलभन्तेन आलयो कातब्बो, तदे; - यं द्वि. वि., ए. क. - आलयं करोति, चूळव. अट्ठ. 75; आलयं वा कत्वा, तदे., 3. बहाना, वञ्चना, धोखा, ठगी, छल-छद्म, चाल, भुलावा, छिपाव, ढोंग - ये द्वि. वि., ब. व. - रजस्स किर सो भीतो, अकरा आलये बहू जा. अट्ठ. 6.24; अकरा आलये बहूति तुम्हाकं वञ्चनानि बहूनि अकासि, जा. अट्ठ. 6.25; स. उ. प. में, उम्मत्तका.- पागल होने का बहाना - यं द्वि. वि., ए. व. - सो अनुम्मत्तको उम्मत्तकालयं करोति, चूळव. 186; गभिनि.- गर्भवती होने का झूठा बहाना - यं द्वि. वि., ए. व. - 'गभिनिआलयं कत्वा एते वञ्चेस्सामी ति, जा. अट्ठ. 4.34; गिलाना. - बीमार होने का बहाना - यं द्वि. वि., ए. व. - गिलानालयं कत्वा निपज्जि, जा. अट्ठ. 1.281; सुगता.- बुद्ध होने का बहाना, बुद्ध जैसी लीला या छद्मभाव - स्स ष. वि., ए. For Private and Personal Use Only
SR No.020529
Book TitlePali Hindi Shabdakosh Part 01 Khand 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorRavindra Panth and Others
PublisherNav Nalanda Mahavihar
Publication Year2009
Total Pages402
LanguageHindi
ClassificationDictionary
File Size10 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy