________________
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
अजीरण
अजिनदायक अजिनचर्मवस्त्र से आवृत - टा स्त्री., द्वि. वि.. ब. व. - अजिनचम्मपरिक्खटा उपाहनायो धारेन्ति, महाव. 259; - सद्द पु.. अजिनचर्म का शब्द या कोलाहल - इन तृ. वि., ए. व.- अजिनचम्मसद्देन, मुदिता होन्ति देवता, अप. 1.15; - साटिका अजिन-चर्म से निर्मित वस्त्र या परिधान - य तृ. वि., ए. व. - इमाय अजिनचम्मसाटिकाय च किमत्थोति. ध. प. अट्ठ. 2.373, तुल. अजिनसाटी. अजिनदायक पु. एक थेर की उपाधि-आयस्मा अजिनदायको
थेरो, अप. 1.224. अजिनपत्ता स्त्री., [अजिनपत्रा], चमगादड़, गादुर, चर्मचटका, चमड़े के पंखों वाला एक स्तनपायी जन्तु, जो रात में ही बाहर निकलता है - जतुकाजिनपत्ताथ, अभि. प. 646. अजिनप्पवेणी स्त्री.. [अजिनप्रवेणी]. अजिन-मृग के चमड़े को एक साथ सिलकर बनाया गया चादर - णिं द्वि. वि.. ए. व. - अस्सत्थरं रथत्थरं अजिनप्पवेणिं.... दी. नि. 1.7;- णी प्र. वि., ए.व.- अजिनप्पवेणीति अजिनचम्मेहि मञ्चप्पमाणेन सिब्बित्वा कता पवेणी, दी. नि. अट्ठ. 1.79; - णिया तृ. वि., ए. व. - सुखसम्फरसाय अजिनप्पवेणिया
गहिसु, जा. अट्ठ. 1.63. अजिनमिगचम्म नपुं.. [अजिनमृगचर्म]. एक प्रकार के मृग का चमड़ा जिसका प्रयोग व्यवहार में शयनासन के लिये किया जाता है - म्म प्र. वि., ए. व. - अजिनन्ति
अजिनमिगचम्म जा. अट्ठ. 5.377. अजिनयोनि पु. [अजिनयोनि]. मृगों का एक प्रकार-विशेष - हरिणो मिगसारङ्गा मगो अजिनयोनि च, अभि. प.617; तुल. मृगे कुरङ्गवातायुहरिणाजिनयोनयः अमर. 2.5.8. अजिनसाटी स्त्री., अजिन मृग के चमड़े से बना वस्त्र - टिया तृ. वि., ए. व. - किं ते अजिनसाटिया, ध. प. 394 इमाहि जटाहि सखुराय निवत्थायपि इमाय अजिनचम्मसाटिकाय च किमत्थो, ध. प. अट्ठ. 2.373; जा. अट्ठ. 1.459. अजिनुत्तरवासी त्रि.. अजिनचर्म से निर्मित उत्तरासङ्ग धारण करनेवाला - ते जटाखारिभरिता, अजिनुत्तरवासना, अप. 1.16; अजिनुत्तरवासोहं वसामि पब्बतन्तरे अप. 1.129; जटाभारेन भरितो, अजिनुत्तरनिवासनो, अप. 1.21. अजिनुपसेवित त्रि., [अजिनोपसेवित]. अजिनचर्म को धारण करनेवाला - तं नपुं.. प्र./द्वि. वि., ए. व. सुचिं सुगन्धं अजिनूपसेवितं. जा. अट्ठ. 5.402; अजिनूपसेवितं उपरिअत्थतेन अजिनचम्मेन उपसेवितं. जा. अट्ठ. 5.403.
अजिम्ह त्रि., जिम्ह का निषे. [अजिह्म], सरल, ऋजु, अकुटिल - म्हो पु., प्र. वि., ए. व. - अजिम्हो पगुणो उजु, अभि. प. 708; - ता भाव.. सरलता, आर्जवता ऋजुता - या तस्मि समये ... साक्खन्धस्स ... उजुता उजुकता अजिम्हता अवता अकुटिलता-अयं तस्मिं समये कायुजुकता होति,ध. स. 50-51. अजिय त्रि., ब. स. [अज्या]. डोरी-रहित, प्रत्यञ्चारहित -
अजियधनुदण्डको विय ओणता नेमिप्पदेसा, वि. व. अट्ठ. 232 अजिर नपुं.. [अजिर]. आंगन, अहाता, प्रांगण - अजिरं
चच्चराङ्गणं अभि. प. 218; स. उ. प. के रूप में कुच्छिआजिर, घराजिर के अन्त. द्रष्ट... अजिव्हता स्त्री., भाव. [अजिह्वता], जीभ-रहित होने की अवस्था, गूंगापन - नाहं अजिव्हता मूगो, जा. अट्ठ. 6.19; अजिव्हताति सम्परिवत्तनजिव्हाय अभावेन मूगो अहं न भवामि. जा. अट्ठ.6.20. अजिव्हवन्तु त्रि., ब. स. [अजिह्ववत्]. जीभ-रहित, जिह्वारहित, जीभ-विहीन - वा पु.. प्र. वि.. ए. व. - अजिव्हवाति यथा मच्छो अजिव्हताय न कथेति, तथा सेवको मन्दकथताय
अजिव्हवा भवेय्य, जा. अट्ठ. 7.190. अजी स्त्री., [अजा, अजिका]. बकरी, अजा, छागी - उरणी तु अजी अजा, अभि. प. 502: हन्वा उरणिं अजिकं अजञ्च, उत्तासयित्वा येनकामं पलेति, जा. अट्ठ. 5.230; अजिया पादमोलम्ब मित्तको विय सोचतीति, जा. अट्ठ. 1.235. अजीरक' त्रि., जो बूढ़ा नहीं होता, जीर्णता से मुक्त,क्षय या अपक्षय से मुक्त - सत्ता पन अजीरका नाम नत्थि.ध. प. अट्ठ. 267. अजीरक' पु.. अपच, अजीर्ण, बदहजमी, अपाचन की प्रक्रिया - को प्र. वि., ए. व. - काकानं अजीरको नाम नत्थि. जा. अट्ठ. 2.301; - केन तृ. वि., ए. व. - अजीरकेन मरिस्सति. जा. अट्ठ. 2.151; अजीरकेन कालमकासि, जा. अट्ठ. 3.186; अजीरकेन निपन्नोम्हि जा. अट्ठ. 3.197. अजीरण नपुं.. जीरण का निषे., क. वृद्धावस्था का अभाव, क्षय या अपक्षय का अभाव, ख. अपच, बदहज़मी-णेन त. वि., ए. व. - अजरसाति अजीरणेन, अविपत्तियाति अत्थो. स. नि. अट्ट, 1.83: - धम्मो पु., प्र. वि., ए. व., अपाच्य, न पचने योग्य - तं पायासं ठपेत्वा तथागतं तथागतसावकञ्च अञस्स अजीरणधम्मोति जत्वा .... सु. नि. अट्ठ. 1.1213; खीणासवस्स हि अजीरणधम्मोपि अस्थि स. नि. अट्ठ. 1.122.
For Private and Personal Use Only