________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अङ्गार
44
अङ्गीरस/अङ्गिरस
अङ्गारम्मणववत्थापन नपुं., तत्पु. स., ध्यान के क्रम में नवीन ध्यानाङ्गों का व्यवस्थापन, ध्यान के सन्दर्भ में नवीन आलम्बन पर चित्त का स्थिरीकरण - नं द्वि. वि., ए. व. - अङ्गारम्मणववत्थापनम्पि एके इच्छन्ति, विसुद्धि. 2.4. अङ्गारम्मणसंकन्ति स्त्री., ध्यान के सन्दर्भ में नवीन आलम्बनों की ओर आगे बढ़ना - एकन्तरिकवसेन अङ्गानञ्च आरम्मणानञ्च सङ्कमनं अङ्गारम्मणसङ्कन्तिकं नाम, विसुद्धि.
2.4.
383; - चितक नपुं.. [अङ्गारचिता स्त्री.], जलते हुए कोयले की चिता, मृतक को जलाने के लिए जलते हुए कोयले का ढेर - कं द्वि. वि., ए. व. - अङ्गारचितकं मञ्च सूलं तच्छन्तं पस्सति, जा. अट्ठ. 5.485; - जात त्रि., जलते हुए कोयले के समान संतप्त या उद्दीप्त-ता स्त्री... प्र. वि., ए. व. - अङ्गारजाता पठवी, जा. अट्ठ. 3.395; - थूप पु., [अङ्गारस्तूप], चिता की आग पर निर्मित स्तूप - इति अट्ठ सरीरथूपा नवमो तुम्बथूपो दसमो अङ्गारथूपो, दी. नि. 2.126; - पक्क त्रि., [अङ्गारपक्व], जलते हुए कोयले पर भुना हुआ - क्कं पु., द्वि. वि., ए. व. - अङ्गारपक्कं तितिरमंसं. स. नि. अट्ठ. 3.86(रो.); वाराणसिराजापि अङ्गारपक्कमंसं खादिस्सामी ति देविं आदाय अरझं पविट्ठो, विभ, अट्ठ. 445; - पच्छी स्त्री., कोयले की आग का पात्र -च्छियं सप्त. वि., ए. व. - सो सत्थ सन्तिके अङ्गारपछियं काको विय अहोसि, ध. प. अट्ट, 2.393; - पब्बत पु., [अङ्गारपर्वत], जलते हुए कोयले का पहाड़ - तं द्वि. वि., ए. व. - तमेनं, भिक्खवे, निरयपाला महन्तं अङ्गारपब्बतं आदित्तं ... आरोपेन्तिपि, अ. नि. 1(1).165-166; - तेन त. वि., ए. व. - अङ्गारपब्बतेनेव अङ्गारपब्बतं यमविसयेनेव यमविसयं मि. प. 279; - पिण्ड पु., जलते हुए कोयले का पिण्ड, लोंदा - अलातखण्ड वा अङ्गारपिण्डो वा धरिका वा धूमो वा उपट्ठाति, विसुद्धि. 1.164; - पुण्णकूप पु., जलते हुए कोयले से भरा हुआ कूप या गड्डा - पे सप्त. वि., ए. व. - अङ्गारकासुयाति अङ्गारपुण्णकूपे, पारा, अट्ठ. 1.170; - भाव पु., जलते हुए कोयले की अवस्था - वं द्वि. वि., ए. व. - आपज्जति सुवण्णं अङ्गारभावं, ध. प. अट्ठ. 2.40; - भूत पु.. जलते हुए कोयले के समान दुःख देने वाला - ता प्र. वि., ब. व. - नयिमे अम्हाकं पुत्ता, दुज्जाता एते कुलस्स अङ्गारभूता, सु. नि. अट्ठ. 1.153; - मंस पु., जलते या लहकते हुए कोयले पर भुना हुआ मांस - सं द्वि. वि., ए. व. - तत्थ अङ्गारमंसञ्च खादिस्ससि तुवं इति, म. वं. 10.16; - मसि पु., स्त्री., काजल, कालिख - सिं द्वि. वि., ए. व. - छारिकाय ओकिण्णं अङ्गारमसिमक्खितं. ध. प. अट्ठ. 2.180; - रासि पु., अङ्गारों का ढेर - म्हि सप्त. वि., ए. व. - अङ्गारकासुयाति अङ्गारपुण्णकूपे, अङ्गाररासिम्हि वा, पारा. अट्ट, 1.170; - वस्स पु./नपुं.. अङ्गारों की वर्षा -स्सं वि. वि., ए. व. - ततो अङ्गारवस्सं समुठ्ठापेसि. सु. नि. अट्ठ. 1.191; मारेन अङ्गारवस्से पवत्तिते, विसुद्धि 2.5.
अङ्गारवार पु.. मङ्गल-ग्रह के नाम पर सप्ताह के एक दिन
का नाम, मङ्गलवार, द्रष्ट. अङ्गार (2). अङ्गारिक पु., लकड़ी का कोयला जलाने वाला, कोयले का काम करने वाला - का प्र. वि., ब. व. - अङ्गारिका लोणकरा च सूदा, जा. अट्ठ. 7.52; अङ्गारिकाति अङ्गारकम्मकारा, जा. अट्ठ. 7.55. अङ्गारी त्रि., [अङ्गारिन्], लाल, रक्तिम, अरुण, गहरे लाल रंग वाला - रिनो पु., प्र. वि., ब. व. - अङ्गारिनो दानि दुमा भदन्ते, थेरगा. 527. अङ्गिक त्रि., [अङ्गिक]. अङ्गों वाला, शरीरधारी, स. उ. प. में अट्ठ., एक., चतुर, दङ्गिक, पञ्च. के अन्त. द्रष्ट., तुल. अङ्गिय. अङ्गिनी स्त्री., [अङ्गिनी], सुन्दर अङ्गों वाली नारी - निं द्वि. वि., ए. व. - अङ्गिनिन्ति अङ्गलट्ठिसम्पन्न, थेरीगा. अट्ठ. 251. अङ्गी त्रि.. [अङ्गिन]. अङ्गों वाला, शरीर-धारी - गिनो पु., ष. वि., ए. व. येन व्याधिमता अङ्गेन अङ्गिनो विकारो लक्खीयते, क. व्या. 293; स. उ. प. में चतुर०, सम. आदि के अन्त. द्रष्ट., तुल. अङ्गपच्चङ्गी. अङ्गीरस/अङ्गिरस पु., 1. बुद्ध का एक नाम - मुनिन्दो भगवा नाथो चक्खुमा ङ्गिरसो मुनि, अभि. प. 1; - स्स ष. वि., ए. व. - बुद्धस्स पुत्तोम्हि असय्हसाहिनो, अङ्गीरसस्सप्पटिमस्स तादिनो, थेरगा. 536; - सं द्वि. वि., ए. व. - अङ्गीरस पस्स विरोचमान, तपन्तमादिच्चमिवन्तलिक्खेति, अ. नि. 2(1).220; अङ्गीरसन्ति भगवतो अङ्गमङ्गेहि रस्मियो निच्छरन्ति, तस्मा अङ्गीरसोति वुच्चति, अ. नि. अट्ठ. 3.72; 2. वेदप्रणेता दस ऋषियों में से एक का नाम - अट्ठको वामको वामदेवो चाङ्गीरसो भगु, अभि. प. 109; अट्ठको वामको वामदेवो वेस्सामित्तो यमतग्गि अङ्गीरसो ..., दी. नि. 1.91; 3. एक चिकित्सक या वैद्य का नाम - ये ते अहेसु तिकिच्छकानं पुब्बका आचरिया सेय्यथिदं, नारदो धम्मन्तरी अङ्गीरसो कपिलो .... मि. प.
For Private and Personal Use Only