Pali Hindi Shabdakosh Part 01 Khand 01

SR No.: 020528
Original Sutra Author: N/A
Author: Ravindra Panth and Others
Publisher: Nav Nalanda Mahavihar
Publication Year: 2007
Total Pages: 761
Language: Hindi
Classification: Dictionary
File Size: 29 MB

Page 69

42
अङ्गसंकन्ति
अङ्गपुत्तपिन अङ्गपावरणेन च, रोदन्तं पुत्तं तोसेति, तोसेन्ती तेन वच्चति, जा. अट्ठ. 5.323; अङ्गपारणेन चाति थनन्तरे निपज्जापेत्वा सरीरसम्फस्सं फरापेन्ती अङ्गसङ्घातेनेव पावुरणेन जा. अट्ठ 5.325. अङ्गपुत्तपिन नपुं., कर्म. स., अपने अङ्गों के समान प्रिय स्थूल या मोटा पुत्र - नेन तृ. वि., ए. व. - नाङ्गपुत्तपिनेन वाति अङ्गसरिक्खकेन वा पुत्तपिनेनपि न पमोचितो, जा. अट्ठ. 3.191, पाठा. अङ्गपुत्त-सिर. अङ्गमंस नपुं, शरीर के अङ्ग का मांस - सं द्वि. वि., ए. व. - अङ्गमंसं उक्खिपित्वा अदासि, जा. अट्ठ. 3.43. अङ्गमगध पु.. ब. व. में ही प्रयुक्त, अङ्ग तथा मगध के जनपद या उन जनपदों के निवासी - धानं ष. वि., ब. क. - लाभा वत, भो, अङ्गमगधानं, म. नि. 2.205; सो तेहि सद्धि अङ्गमगधानञ्च कुरुरट्ठस्स च अन्तरे वासं कप्पेत्वा इमं
ओवादं देति, ध. प. अट्ठ. 2.139; -धेसु सप्त. वि., ब. व. - अहं ते अङ्गमगधेसु, याविच्छसि, ताव ददाभि भोगे, जा. अट्ठ. 2.102. अङ्गमगधवासी पु./नपुं.. ब. व. में ही प्रयुक्त, अङ्ग तथा । मगध के निवासी या रहने वाले - नं पु., ष. वि., ब. व. - अङ्गमगधवासीनं कुलपुत्तानं दसहि सहस्सेहि, जा. अट्ठ. 1.95; अङ्गमगधवासीनं तस्स सक्कारं गहेत्वा .... ध. प. अट्ठ. 1.284; 2.139. अङ्गमङ्ग नपुं., केवल ब. व. में ही प्रयुक्त, प्रत्येक अङ्ग, एकएक अङ्ग- ततो ते, कण्णमुण्डो सुनखो अङ्गमङ्गानि खादति, पे. व. 121; तस्स अङ्गमङ्गानि वातूपत्थद्धानि होन्ति, पारा. 44; - ङ्गानुसारी त्रि, प्रत्येक अङ्ग का अनुसरण या संस्पर्श करने वाला - रिनो पु.. प्र. वि., ब. व. - अङ्गमङ्गानुसारिनो वाता. म. नि. 1.249; अङ्गमङ्गानुसारिनो वाता सत्थकवाता
खुरकवाता ... अयं वुच्चति अज्झत्तिका वायोधातु विभ. 94. अङ्गमागधिक पु., अङ्ग और मगध का निवासी मनुष्य -
अङ्गमगधेहि आगतो अङ्गमागधिको, क. व्या. 407. अङ्गमु पु.. एक स्थान विशेष का नाम- सम्पत्तविजयो गन्त्वा
ठाने अङ्गमुनामके, चू. वं. 70.130. अङ्गराग पु., [अङ्गराग], सुगन्धित-लेप, शरीर पर सुगन्धित उबटन का लेप, सुगन्धित उबटन - गं द्वि. वि., ए. व. - अङ्गराग... मुखरागं करोन्ति, अङ्गरागमुखरागं करोन्ति, चूळव.. 224; न अङ्गरागमुखरागो कातब्बो, चूळव. 225. अङ्गलट्ठि स्त्री., [अङ्गयष्टि], सुकुमार शरीर, पतला, इकहरा या छरहरा कद - एवं नो अङ्गलट्टि सुसण्ठिता भविस्सति, ध. स. अट्ठ. 422.
अङ्गवन्तु त्रि., अङ्ग वाला, शरीर वाला - वा पु., प्र. वि., ए.
व. - एकेकलोमपचितङ्गवा अह, दी. नि. 3.129. अङ्गववत्थापन नपुं॰ [अङ्गव्यवस्थापन]. ध्यानाङ्गों की संख्या का व्यवस्थापन - तो प. वि., ए. व. - अङ्गववत्थापनतो, आरम्मणववत्थापनतोति, विसुद्धि. 2.2. अङ्गवात पु., [अङ्गवात], सन्धिवात, गठिया का रोग, गठिया - आयस्मतो पिलिन्दवच्छस्स अङ्गवातो होति, महाव. 281; तुल. पब्बवात. अङ्गविकल त्रि., ब. स. [अङ्गविकल]. अङ्गवञ्चित, विकलाङ्ग -लं पु., द्वि. वि., ए. व. - अङ्गविकलं मातुगाम जिगुच्छन्ता निट्टभित्वा गच्छन्ति, अ. नि. अट्ठ. 1.302. अङ्गविकार पु.. [अङ्गविकारं], शारीरिक दोष, अङ्गों का दोष - येनङ्गविकारो, क. व्या. 293. अङ्गविक्खेप पु., [अङ्गविक्षेप] अङ्गसञ्चालन, शारीरिक चेष्टा, नृत्य, अङ्गसंकेत, शारीरिक हावभाव - अङ्गहारो अङ्गविक्खेपो, अभि. प. 101. अङ्गविज्ज त्रि., ब. स. [अङ्गविद्य], अङ्गविद्या को जानने वाला, अङ्गविद्या में दक्ष या निपुण - निमित्तं अवेच्च अधीते ति नेमित्तो एवं अङ्गविज्जो, वेय्याकरणो, क. व्या. 354. अङ्गविज्जा स्त्री., [अङ्गविद्या], मनुष्यों के अङ्गों को देखकर उनके चरित्रों और भविष्यों को बतानेवाली विद्या - अङ्गविज्जा वत्थुविज्जा खत्तविज्जा सिवविज्जा भूतविज्जा ..., दी. नि. 1.8; अङ्गविज्जाति ... अङ्गुलडिं दिस्वा विज्जं परिजप्पित्वा अयं कुलपुत्तो वा नो वा... आदिव्याकरणवसेन अङ्गविज्जा वुत्ता, दी. नि. अठ्ठ. 1.83; - य सप्त. वि., ए. व. - सो च अङ्गविज्जाय छेको होति, जा. अट्ठ. 1.279; - पाठक पु.. अङ्गविद्या में पूर्णतः निपुण या दक्ष - इतो किर सत्तमे दिवसे पुत्तं विजायिस्सतीति अङ्गविज्जापाठका आहंसु, जा. अट्ठ. 2.17; - पाठकत्त नपुं. भाव., अङ्ग-विद्या में दक्षता, निपुणता, कुशलता-त्ता प. वि., ए. व. - बोधिसत्तोपि अनविज्जापाठकत्ता .... एवं ओवदित्वा उय्योजेसि. जा. अट्ठ. 5.456. अङ्गवेकल्ल नपुं.. [अङ्गवैकल्य], शारीरिक विरूपता, विकलांगता, कुरूपता - ल्लेन तृ. वि., ए. व. - सो एवरूपेन अङ्गवेकल्लेन समन्नागतो पंसुपिसाचको विय
अतिविरूपो अहोसि, ध. प. अट्ठ. 1.265; तुल. अङ्गविकल. अङ्गसंकन्ति स्त्री. [अङ्गसंक्रान्ति], ध्यान में उच्चतर नवीन अङ्ग के ग्रहण हेतु आगे बढ़ना, नवीन ध्यानाङ्ग का अधिग्रहण - तो प. वि., ए. व. - अङ्गसङ्कन्तितो, आरम्मणसङ्कन्तितो, विसुद्धि. 2.2.