________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अभिसन्तापेति
508
अभिसपति
प्र. वि., ब. व. - कम्मफलं अभिसद्दहन्ता चित्तीकारं अविजहन्ता, पे. व. अट्ठ. 23; - हेय्यं विधि., उ. पु., ए. व. - सब्बम्पि ताहं अभिसद्दहेय्यं पे. व. 529; सब्बम्पि ताह अभिसद्दहेय्यन्ति सबम्पि... अझं वा अभिसद्दहेय्यं पे. व. अट्ठ. 194; - हेय्यु प्र. पु., ब. व. - ये चापि तेसं
अभिसद्दहेय्यु, जा. अट्ठ. 7.56. अभिसन्तापेति अभि + सं + Vतप का वर्त, प्र. पु., ए. व., प्रेर. [अभिसन्तापयति], पूर्ण सन्ताप देता है, यातना देता है, उत्पीड़ित करता है, कष्ट पहुचाता या सताता है - मि उ. पु., ए. व. -- चेतसा चित्तं अभिनिग्गण्हामि, अभिनिप्पेळेमि अभिसन्तापेमि. म. नि. 1.311; - यतो वर्त. कृ., पु., ष. वि०, ए. व. - चेतसा चित्तं अभिनिग्गण्हतो अभिनिप्पीळयतो अभिसन्तापयतो .... म. नि. 1.171; - सेय्य विधि., प्र. पु., ए. व. - सीसे वा गले वा ... गहेत्वा अभिनिग्गण्हेय्य अभिनिप्पीळेय्य अभिसन्तापेय्य, म. नि. 1.171; - य्यं उ. पु.. ए. व. - चेतसा चित्तं अभिनिग्गण्हेय्यं अभिनिप्पीळेय्यं अभिसन्तापेय्यान्ति, म. नि. 1.311; अभिसन्तापेय्यन्ति तापेत्वा वीरियनिम्मथनं करेय्यं म. नि. अट्ट. (मू.प.) 1(2).185; - तब्बं सं. कृ.. नपुं., प्र. वि., ए. व. - चेतसा चित्तं अभिनिग्गण्हितब अभिनिप्पीळेतब्बं अभिसन्तापेतब्ब, म. नि. 1.172. अभिसन्द पु., [अभिस्यन्द], क. बाढ़ जलौघ, जलप्लावन, निःस्राव, बहिर्गमन, केवल स. उ. प. के रूप में प्राप्त कम्मा., कुसल., पुजा. के अन्त. द्रष्ट; ख. स. नि. के तीन सुत्तों का शीर्षक, स. नि. 3(2).454-455. अभिसन्दति अभि + /सन्द का वर्त., प्र. पु., ए. व. [अभिस्यन्दते], रिसता है, बाहर की ओर बहता है, जल का स्राव होता है - आपो ति संखं गतं सलिलं सुचिं सुगन्धं हुत्वा तथा अभिसन्दतीति, सद्द. 1.108; - न्ति प्र. पु., ब. व. - बहका नागवित्तोदा, अभिसन्दन्ति वारिना, जा. अट्ठ. 5.6; - न्तो वर्त. कृ., पु., प्र. वि., ए. व. - थलं निन्नञ्च, पूरेति अभिसन्दन्तोव वारिना, इतिवु. 49. अभिसन्दन नपुं, अभि + /सन्द से व्यु., क्रि. ना. [अभिष्यन्दन], जल से सराबोर कर देना, जलप्रवाहन, परिपूरण जल का संवर्षण - सुखस्स अभिसन्दनट्ठो अभिनेय्यो, पटि. म. 16. अभिसन्दहति अभि + सं + vधा का वर्त, प्र. पु., ए. व. [अभिसंदधाति], शा. अ. किसी को अपना लक्ष्य बनाता है या अभिसन्धान करता है, किसी को अपने दृष्टिपथ पर रखता है, ला. अ. पुनः एक साथ जोड़ देता है या सङ्गति
बैठा देता है - चेतयतीति चेतना सद्धिं अत्तना सम्पयुत्तधम्मे आरम्मणे अभिसन्दहतीति अत्थो, ध. स. अट्ठ. 157; - त्वा पू. का. कृ. - एसा निसिन्ना अभिसन्दहित्वा, थेरगा. 151; - न्धाय उपरिवत, अपना लक्ष्य बनाकर ध्यान में रखकर - तत्थ किमत्थमभिसन्धायाति किं नु खो कारणं पटिच्च किं
सम्पस्समानो, जा. अट्ठ. 2.317. अभिसन्देति अभि + /सन्द का वर्त, प्र. पु., ए. व., प्रेर. [अभिस्यन्दयति], तर-बतर कर देता है, सराबोर कर देता है, संतृप्त करता है, पूरी तरह भिंगो देता है, भर देता है - कायं विवेकजेन पीतिसुखेन अभिसन्देति परिसन्देति, म. नि. 1.348; अभिसन्देतीति तेमेति स्नेहेति, सब्बत्थ पवत्तपीतिसुखं करोति, दी. नि. अट्ठ. 1.176; - न्दयमानं वर्त. कृ., नपुं.. प्र. वि., ए. व. - सकलसरीरं खोमेन्तं महन्तं फरमानं अभिसन्दयमानं, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).287; - देय्य विधि., प्र. पु., ए. व. - सीतेन वारिना अभिसन्देय्य परिसन्देय्य परिपूरेय्य परिप्फरेय्य, म. नि. 1.349. अभिसन्धान नपुं.. [अभिसन्धान], सोद्देश्य उदघोषणा, प्रतिज्ञा, उद्देश्य, प्रयोजन - अभिधेय्यधनकारणपयोजननिवत्याभिस न्धानादिवचनो पन पुल्लिङ्गो, सद्द. 1.255. अभिसन्धि पु., [अभिसन्धि]. लक्ष्य, प्रयोजन, उद्देश्य अध्याशय, अभिप्राय, आशय - अज्झासयो अधिप्पायो आसयो चाभिसन्धि च, अभि. प. 766; - ना त. वि., ए. व. - इमिना च अभिसन्धिना वरबुद्धासने निसिन्नं दिस्वा... इसिनिसभं भगवन्तं .... सु. नि. अट्ठ. 2.190. अभिसन्न/अभिस्सन्न त्रि., अभि + /सन्द का भू. क. कृ., (प्रीति) से संप्लावित, तर-बतर, संतृप्त, आनन्द या दुःख से अत्यधिक अभिभूत - न्नो पु., प्र. पु., ए. व. - पीतिया च अभिस्सन्नो, जा. अट्ठ. 1.22; बु. वं. 2.78; पीतिया च अभिस्सन्नोति पीतिपरिप्फुटो, बु. वं. अट्ठ. 114; - न्नानि नपुं., प्र. वि., ब. व. - तानि याव चग्गा याव च मूला सीतेन वारिना अभिसन्नानि परिसन्नानि .... म. नि. 1.349; - काय त्रि., ब. स., वह, जिसका शरीर हानिकारक द्रवों या तरलों से भरा है - यो पु., प्र. पु., ए. व. - अञ्जतरो भिक्खु अभिसन्नकायो होति, महाव. 282; अभिसन्नकायोति उस्सन्नदोसकायो, महाव. अट्ठ. 353. अभिसपति अभि + सप का वर्त, प्र. पु., ए. व. [अभिशपति], सरापता है, शाप देता है, कोसता है, दोष लगाता है या दोषारोपण करता है, अभियोग लगाता है - उपसम्पन्नाय वेमतिका निरयेन वा ब्रह्मचरियेन वा अभिसपति, पाचि. 379;
For Private and Personal Use Only