________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अभिनिघात
483
अभिनिप्पीळना
अभिनिप्पीळेति, पारा. 175; ला. अ. अभिभूत कर देता है, किर, पाचि. 373; -ज्जितुं निमि. कृ. - अभिनिसीदितुं वा दमित करता है, खण्डन करता है - वादेन अधम्मिक वादं अभिनिपज्जितुं वा, अ. नि. 3(1).32; - पज्जियमानो कर्म. अभिनिग्गण्हाति, अ. नि. 3(2).197; - मि उ. पु., ए. व. - वा., वर्त. कृ., पु., प्र. वि., ए. व., लिटाया जा रहा - सो चेतसा चित्तं अभिनिग्गण्हामि ... अभिसन्तापेमि, म. नि. मातगामेन अभिनिसीदियमानो अभिनिपज्जियमानो... मेथन 1.311; - ण्हतो वर्त. कृ., पु.. ष. वि., ए. व. - चेतसा चित्तं धम्म पटिसेवति, अ. नि. 2(1).86; - पज्जापेय्य प्रेर., अभिनिग्गण्हतो... अभिसन्तापयतो, म. नि. 1.171; - ण्हेय्य विधि., प्र. पु., ए. व., बिछवा दे, लिटवा दे, रखा दे - तत्तं प्र. पु., ए. व. - अभिनिग्गण्हेय्य अभिनिप्पीळेय्य अभिसन्तापेय्य । अयोमञ्च वा अयोपीठं वा अभिनिसीदापेय्य वा, अ. नि. म. नि. 1.171; - ण्हेय्यं विधि., उ. पु., ए. व. - चेतसा 2(2).261. चित्तं अभिनिग्गण्हेय्यं अभिनिप्पीळेय्यं अभिसन्तापेय्यन्ति, म. अभिनिपतति अभि + नि + /पत का वर्त., प्र. पु., ए. व., नि. 1.311; - हितबं सं. कृ., नपुं., प्र. वि., ए. व. - आकर गिरता है, प्रारम्भ होता है, प्रवृत्त, सक्रिय या तत्पर चेतसा चित्तं अभिनिग्गण्हितब्बं अभिनिप्पीळेतब्ब होता है - ... तं कम्म कातुं अभिनिपतति पक्खन्दति अभिसन्तापेतब्ब, म. नि. 1.171.
पटिपज्जति... जा. अट्ठ. 2.7; पटिसन्धिविआणञ्च यस्मि अभिनिघात पु.. [अभिनिघात], दमन, उन्मूलन, निरोध, पूर्ण यस्मिं ठाने अभिनिपतति, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).219. रूप से विनाश - पञत्ति स्त्री., [अभिनिघातप्रज्ञप्ति], अभिनिपात पु.. [अभिनिपात], आकर गिरना, टकराहट, दमन या उन्मूलन की अभिव्यक्ति या प्रकाशन - भिडन्त, प्रवृत्ति, सक्रियता - तो प्र. वि., ए. व. - इमिना अभिनिघातपत्ति पापकानं अकुसलानं धम्मानं, नेत्ति. 50; कारणेन विज्ञआणाहारे अभिनिपातोयेव भयन्ति .... म. नि. अभिनिघातपञत्तीति समुग्घातपत्ति, नेत्ति. अट्ठ. 248. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).219; चेतसो पठमाभिनिपातो वितक्को . अभिनिद्दिसति अभि + नि+दिस का वर्त., प्र. पु., ए. व. ध. स. अट्ठ. 160; ... तस्मि आरम्मणे चित्तचेतसिकानं [अभिनिर्दिशति], अच्छी तरह बताता है, निर्देश करता है, पठमाभिनिपातो तं आरम्मणं फुसन्तो उप्पज्जमानो फस्सो दिखाता या सूचित करता है - न्ति ब. व. - पियदस्सनोति पाकटो होति, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).286; - त्त नपुं.. अभिनिद्दिसन्ति नं.दी. नि. 3.126.
भाव. [अभिनिपातत्व], प्रवृत्तिभाव, सक्रियता - त्ता प. वि., अभिनिन्नामेति अभि + नि+निम के प्रेर. का वर्त, प्र. ए. व. - पठमाभिनिपातत्ता चित्तस्सारम्मणे किर अभि. अव. 18. पु., ए. व. [बौ. सं. अभिनिर्णामयति], किसी ओर प्रवृत्त अभिनिपातन नपुं./त्रि०, केवल स. उ. प. के रूप में कराता है या ले जाता है, झुका देता है या फैला देता है प्रयुक्त [अभिनिपातन]. नीचे फेंक देना, पछाड़ देना, - चित्तं अभिनीहरति अभिनिन्नामेति, दी. नि. 1.67; - मेय्य दण्डसत्था के अन्त. द्रष्ट.; न च ताव दण्डसत्थअभिनिपातनो विधि०, प्र. पु., ए. व. - अभिनिन्नामेय्य तं तदेव ते कुमारका, होति, महानि. 157. स. नि. 1(1).145; - मेस्सति भवि०, प्र. पु., ए. व. - अङ्ग अभिनिपाती त्रि., [अभिनिपातिन], आकर टूट पड़ने वाला, अभिनिन्नामेस्सति, स. नि. 2(2).181; - सिं अद्य., उ. पु., अत्यन्त वेग के साथ काम प्रारम्भ कर देने वाला - तिनं ए.व.- चित्तं अभिनिन्नामेसिं पारा. 5; चित्तं अभिनिन्नामेसिन्ति पु., वि. वि., ए. व. - तुरिताभिनिपातिनं, जा. अट्ठ. 2.6; परिकम्मचित्तं नीहरि पारा. अट्ठ. 1.121.
तुरिताभिनिपातिनन्ति यो पुग्गलो यं कम्म कत्तुकामो होति, अभिनिपज्जति अभि + नि + (पद का वर्त, प्र. पु., ए. व. तत्थ ... वेगेनेव तं कम्मं कातुं अभिनिपतति पक्खन्दति [अभिनिपद्यते], लेटता या नीचे लेटता है, किसी के पास पटिपज्जति. जा. अठ्ठ. 2.7. होकर लेट जाता है, पड़ा रहता है - आसने अभिनिसीदतिपि अभिनिप्पतति अभि + नि + vपत का वर्त०, प्र. पु., ए. व. अभिनिपज्जतिपि, पाचि. 373; अभिनिसीदति अभिनिपज्जति [अभिनिष्पतति], शीघ्रता से बाहर लाता है, (अन्तिम) परिणति अज्झोत्थरति, अ. नि. 2(1).86; - न्ति प्र. पु., ब. व. - बन जाता है - प्पतं वर्त. कृ., पु.. प्र. वि., ए. व. - मच्च अभिनिसीदन्ति न अभिनिपज्जन्ति, पाचि. 373; - ज्जेय्य यस्साभिनिप्पतन्ति, जा. अट्ठ, 6.43; मच्चु यस्साभिनिष्पतन्ति विधि., प्र. पु., ए. व. - आसने... वा अभिनिपज्जेय्य वा, यस्स अट्ठाने वायामकरणस्स मरणमेव निप्फन्नं, तदे.. पाचि. 374; - जिस्सति भवि०, प्र. वि., ए. व. - अभिनिप्पीळना स्त्री., अभि + नि+vपीळ से व्यु., क्रि. ना. अभिनिसीदिस्सतिपि अभिनिपज्जिस्सतिपी ति... पे.... सच्चं अभिनिष्पीड़ना, परस्पर में दबाना, परस्पर में रगड़ना,
For Private and Personal Use Only