________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अभिधान
480
अभिनदित
आभिधम्मिको, क. व्या. 353; गोदत्तो अभिधम्मिको, अभि. अव. 121; - क पु., संबो. ए. व. - वद त्वं अभिधम्मिक, अभि. अव. 65; - कं द्वि. वि., ए. व. - अभिधम्मिक उपसङ्कमित्वा कप्पियाकप्पियं पुच्छति, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(2).161; - का पु., प्र. वि., ब. व. - अभिधम्मिका पनाहु,
जा. अट्ठ. 1.87. अभिधान नपुं.. [अभिधान], नाम, संज्ञा, उपाधि - नं प्र. वि., ए. व. - इमस्मिं पकरणे परियायवचनन्ति च अभिधानं ति च सङ्घा ति आदीनि, सद्द. 1.65; एकाभिधाने परो पुरिसो गहेतब्बो, क. व्या. 411. अभिधानप्पदीपिका स्त्री., महामोग्गल्लानथेर द्वारा विरचित 1203 गाथाओं का पालि-पर्यायकोश, - कं द्वि. वि., ए. व. - अभिधानपदीपिकं पन महामोग्गल्लानथेरो .... सा. वं. 32(ना.); - टीका स्त्री., विजयपुर के निवासी चतुरङ्गबल द्वारा अभिधानप्पदीपिका पर लिखी गयी टीका - यं सप्त. वि., ए. व. - तेनेव आह अभिधानप्पदीपिकाटीकायं.... सा. वं. 84(ना.). अभिधारेति अभि + vधर के प्रेर. का वर्त., प्र. पु., ए. व. [अभिधारयति], धारण करता है, बरकरार रखता है - यि अद्य., प्र. पु., ए. व. - तमं लोके निहन्त्वान, धम्मोक्कमभिधारयि, बु. वं. 312. अभिधावति अभि + Vधाव का वर्त, प्र. पु., ए. व., (किसी) की ओर दौड़ता है, शीघ्रता करता है, तेज गति से आगे की ओर दौड़ता है - न्ति वर्त., प्र. पु., ब. व. - समन्ता अभिधावन्ति ..., दारके, जा. अट्ठ. 7.333; - रे वर्त., प्र. पु., ब. व., आत्मने. - वनग्गा ... बुद्धरंसीभिधावरे, अप. 2.83; - थ अनु., म. पु.. ब. व, - अभिधावथ चूपधावथ च, जा. अट्ठ. 2.182; अभिधावथ भद्दन्ते, जा. अट्ठ. 4.111. अभिधावी त्रि., [अभिधाविन्], दौड़कर या शीघ्रतापूर्वक किसी
की ओर जाने वाला - विनो पु., प्र. वि., ब. व. - द्वे मिगा विय उक्कण्णा, समन्ता अभिधाविनो, जा. अट्ठ. 7.333. अभिधेय्य क. त्रि., अभि + Vधा का सं. कृ. [अभिधेय], कहने योग्य, अभिव्यक्त करने योग्य - य्यायं स्त्री., सप्त. वि., ए. व. - सआयमभिधेय्यायं दाधातो इप्पच्चयो होति, क. व्या. 553; ख. नपुं., तात्पर्य, निहितार्थ, आशय, अर्थ - य्यं प्र. वि., ए. व. - अभिधेय्यं न कथेस्साम, सद्द. 1.65; - कथन नपुं., कर्म. स. [अभिधेयकथनं], अर्थपूर्ण कथन, अर्थगर्भित वक्तव्य - नं प्र. वि., ए. व. - सद्दा निब्बचनाभिधेय्यकथनं. सद्द. 1.64; - लिङ्ग नपुं.. प्रधान लिङ्ग, नाम-पद का लिङ्ग -
ङ्गानि प्र. वि., ब, व. - अभिधेय्यलिङ्गानी ति पधानलिङ्गानि ... वा लिङ्गानि, सद्द. 1.247; तब्भावे चाप्यभिधेय्यलिङ्गो सहगतो भवे, अभि. प. 833; - लिङ्गभूत त्रि०, प्रधान लिङ्ग बना हुआ - तस्स पु., ष. वि., ए. व. - वाच्चलिङ्गानं. .. अभिधेय्यलिङ्गभूतस्स, सद्द. 1.115; - लिङ्गानुगतत्त नपुं.. [अभिधेयलिङ्गानुगतत्व], प्रधान लिङ्ग के अनुरूप रहना, नामपद (संज्ञापद) के लिङ्ग के अनुरूप होना - त्ता प. वि., ए. व. - अत्तनो रूपानि अभिधेय्यलिङ्गानगतत्ता यथासक लिङ्गवसेन..., सद्द, 1.217; - लिङ्गानुरूप त्रि., व्याकरण में प्रधान लिङ्ग के अनुरूप रहने वाला - तो प. वि., ए. व. - धातुमयानि च वाच्चलिङ्गानि अभिधेय्यलिङ्गानुरूपतो योजेतब्बानि, सद्द. 1.247; - लिङ्गानुवत्तक त्रि, [अभिधेयलिङ्गानुवर्तक], प्रधान लिङ्ग का अनुवर्त्तक, नामपद के लिङ्ग का अनुवर्तन या अनुगमन करने वाला - कानि नपुं.. प्र. वि., ब. व. - अथ खो अभिधेय्यलिगानुवत्तकानि वाच्चलिङ्गानि, सद्द. 1.101; - लिङ्गानुवत्तित्त नपुं॰, भाव. [अभिधेयलिङ्गानुवर्तित्व], प्रधान लिङ्ग का अनुवर्ती होना - त्ता प. वि., ए. व. - गुणसद्दस्स अभिधेय्यलिङ्गानुवत्तिता पुल्लिङ्गवसेन वा... इथिलिङ्गनिद्देसो दिस्सति, सद्द. 1.96. अभिनत/ अभिणत त्रि., अभि + (नम का भू. क. कृ. [अभिनत], शा. अ. किसी की ओर झुका हुआ, ला. अ. राग आदि से ग्रस्त, कामभोगों में लगा हुआ या लिप्त -- तं नपुं., प्र. वि., ए. व. - अभिनतं चित्तं रागानुपतितं, पटि. म. 159; - तो पु., प्र. वि., ए. व., - समाधि न चाभिनतो न चापनतो. अ. नि. 3(1).235; न चाभिनतोति आदीसु रागवसेन न अभिनतो, अ. नि. अट्ट, 3.278; विलो. अपनत. अभिनदति अभि + निद का वर्त.. प्र. पु.. ए. व. [अभिनदति], उन्मुख होकर नाद करता है, ध्वनि करता है, कूकता है - न्ति वर्त.. प्र. पु.. ब. व. - मोरा कारम्भियं अभिनदन्ति, थेरगा. 22; अभिनदन्तीति पावुरसकाले... केकासई करोन्ता ... हंसादिके अभिभवन्ता विय नदन्ति, थेरगा. अट्ठ. 1.81; -- न्ता पु., प्र. वि., ब. व., नाद करते हुए, शब्द या ध्वनि करते हुए -- समन्ता मभिनादिताति समन्ता अभिनदन्ता विचरन्ति, जा. अट्ठ. 7.296. अभिनदित नपुं., अभि + निद का भू. क. कृ., प्रतिध्वनित,
शब्दों या कलरवों से परिपूर्ण, निनादित - चिहचिहाभिनदिते, सिप्पिकाभिरुतेहि च, थेरगा. 49.
For Private and Personal Use Only