________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अभिघुट्ठ
469
अभिजप्पप्पदारण
उत्पन्न शब्द, अभिघात या प्रहार से उत्पन्न शब्द - दस्स ष. वि., ए. व. - अभिघातजसदस्स समानकालता एत्थ लब्भति, सद्द. 1.312. अभिघुट्ठ त्रि.. अभि + Vघुस का भू. क. कृ. [अभिघुष्ट], क. घोषित, उदघोषित, वह, जिसकी घोषणा कर दी गयी हो - ढे नपुं.. सप्त. वि., ए. व. - वस्संवत्थस्स भगवतो अभिघुढे पवारणे, बु. वं. 6.12; अना. वं. 80; ख. पु./नपुं.. पक्षियों के मधुर संगीत के साथ अभिगुञ्जित - टुं नपुं., द्वि. वि., ए. व. - दिजाभिघटु दिजसङ्घसेवितं, जा. अट्ठ.5.195; - द्वा पु., प्र. वि., ब. व. - मधुरस्सरेहि दिजेहि अभिघुट्टा, जा. अट्ठ. 5.402. अभिचरण नपुं., अभि + vचर से व्यु., क्रि. ना. [अभिचरण], मनोरञ्जन के साधनों को देखने जाना या भ्रमण करना, नृत्यगीतादि का दर्शन; केवल स. उ. प. के रूप में प्रयोग - आदीनवा समज्जाभिचरणो दी. नि. 3.138; समज्जाभिचरणे सहायो होति, जा. अट्ठ. 3.142; समज्जाभिचरणन्ति नच्चादिदस्सनवसेन समज्जागमन, जा. अट्ठ. 3.115. अभिचिन्तयन्त त्रि.. अभि + चिन्त का वर्त. कृ. [अभिचिन्तयत]. अच्छी तरह से विचार कर रहा, गंभीर चिन्तन कर रहा - यं/न्तेन्तो पु., प्र. वि., ए. व. - गम्भीरपहं मनसाभिचिन्तयं, नाच्चाहितं कम्म करोति लुई, जा. अट्ठ. 5.140; मनसाभिचिन्तयति मनसा अभिचिन्तेन्तो अत्थं पटिविज्झित्वा ... पाकटं कत्वा, तदे... अभिचेत नपुं.. उत्तम चित्त, सर्वथा विशुद्ध चित्त - तो प्र. वि., ए. व. .. अभिचेतसिकानन्ति अभिचेतोति अभिक्कन्तं विसुद्धचित्तं वुच्चति ..., म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).170. अभिचेतसि सप्त. वि., प्रतिरू. निपा., चित्त में, मन में -
अभिचेतसि जातानि आभिचेतसिकानि, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 1(1).170; तुल. अभिधम्मे. अभिछन्न त्रि., अभि + Vछद का भू. क. कृ. [अभिछन्न], ढका हुआ, आच्छादित, आच्छन्न - न्नो पु., प्र. वि., ए. व. - सत्तो गुहायं बहुनाभिछन्नो... पगाळहो. सु. नि. 778; - न्नं नपुं.. प्र. वि., ए. व. - अलङ्कतं हेमजालाभिछन्नं जा.. अट्ठ. 2.307; हेमजालाभिछन्नन्ति सवण्णजालेन अभिच्छन्नं, तदे. - न्ना पु.. प्र. वि., ब. व. - परोसतं हेमजालाभिछन्ना, जा. अट्ठ. 2.39. अभिच्छा स्त्री.. [अभीप्सा]. इच्छा, आकांक्षा, कामना, लालसा - संपटिच्छनं इच्छा अभिच्छा, सद्द. 2.453.
अभिजच्चबल नपुं., तत्पु. स. [अभिजात्यबल]. उत्तम कुल में जन्म लेने की शक्ति, अभिजाति-सम्पत्ति - लं द्वि. वि., ए. व. - अभिजच्चबलञ्चेव, तं चतुत्थं असंसयं, जा. अट्ठ. 5.116; अभिजच्चबलन्ति तीणि कुलानि ... जातिसम्पत्ति
जा. अट्ठ. 5.117. अभिजन पु., [अभिजन]. कुल, वंश, जन्मभूमि, उत्तम कुल में उत्पत्ति - कुलं वंसो च सन्तानाभिजना गोत्तमन्वयो, अभि. प. 332; कुले त्वभिजनो वुत्तो उप्पत्तिभूमियं पि च, अभि. प. 855. अभिजनेति अभि + जिन के प्रेर. का वर्त, प्र. पु., ए. व. [अभिजनयति], उत्पन्न कराता है, प्रजनन कराता है, पैदा करता है या पैदा कराता है- पटिसल्लानं पटिसल्लीयमानं अत्तानं रक्खति ... वीरियमभिजनेति, मि. प. 141; - हि अनु., म. पु.. ए. व. - तत्थ छन्दमभिजनेहि.... निग्गहायाति. मि. प. 125. अभिजप्प पु.. [अभिजल्प], बुदबुदाहट, फुसफुसाहट - प्पेन तृ. वि., ए. व. - मन्ताभिजप्पेन पुरे हि तुम्ह... ब्रह्मो, जा. अट्ठ. 4.182. अभिजप्पति अभि + जिप्प का वर्त., प्र. पु., ए. व. [अभिजल्पति], कामना करता है, प्रार्थना करता है, अनुनयपूर्वक कहता है, चिरौरी करता है - अत्था - अत्थाति लोको हि किमत्थमभिजप्पति, सद्धम्मो. 99; -न्ति ब. व. -- आसीसन्ति थोमयन्ति, अभिजप्पन्ति जुहन्ति, सु. नि. 1052; अभिजप्पन्तीति रूपादिपटिलाभाय वाचं भिन्दन्ति, सु. नि. अट्ठ. 2.279; - प्पेय्य विधि. प्र. पु., ए. व. - भवञ्च नाभिजप्पेय्य ... सम्पवेधेय्य, सु. नि. 929; भवञ्च नाभिजप्पेय्याति तस्स ... न पत्थेय्य, सु. नि. अट्ठ. 2.255; - मानस्स पु., वर्त. कृ., ष. वि., ए. व. - सादियमानस्स ..... अभिजप्पमानस्साति कामं कामयमानस्स, महानि. 2. अभिजप्पन नपुं.. [अभिजल्पन], जाप, सम्मोहन, वशीकरण, मन्त्रमुग्ध करना, मोहित करना - हत्थाभिजप्पनन्ति हत्थानं परिवत्तनत्थं मन्तजप्पनं; दी. नि. अट्ट, 1.86; केवल स. उ. प. के रूप में हत्था. आदि के अन्त. द्रष्ट... अभिजप्पप्पदारण त्रि.. प्राणियों के चित्तों को व्यथित करने वाला (तृष्णाबाण), इच्छाओं की पूर्ति न होने से मन को फाड़ देने वाला - णं नपुं. द्वि. वि., ए. व. - कोधप्पत्तमनत्थद्ध, अभिजप्पप्पदारण, थेरगा. 752; इच्छितालाभदिवसेन हि तण्हा सत्तानं चित्तं पदालेन्ती विय पवत्तति, थेरगा. अट्ठ. 2.242.
For Private and Personal Use Only