________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अधिपातयिस्सं
171
अधिभवति/अधिभोति
अधिपतनतो अधिपातका ति अधिप्पेता, उदा. अट्ठ. 290, पाठा. अधिपातिक. अधिपातयिस्सं अधि + (पत, प्रेर. भवि., उ. पु., ए. व., तुड़वा दूंगा, छिन्न-भिन्न करा दूंगा, टुकड़े-टकड़े करा दूंगा - पासञ्च त्याहं अधिपातयिस्सं, जा. अट्ठ. 4.300; तत्थ
अधिपातयिस्सन्ति छिन्दयिस्सं, जा. अट्ठ. 4.300. अधिपातिमोक्खे अ. अव्ययी., प्रातिमोक्ष के विषय में - तेपि ... सङ्घ विवादं जनेय्यु अज्झाजीवे वा अधिपातिमोक्खे, म. नि. 3.31; - मोक्खं नपु., प्रातिमोक्ष से संबंधित - किं तत्थ पातिमोक्खं किं तत्थ अधिपातिमोक्खन्ति? पञत्ति पातिमोक्खं विभत्ति अधिपातिमोक्खं परि. 2. अधिप्पग्घरति अधि + प + Vघर का वर्त., प्र. पु., ए. व. [अतिप्रघरति], पिघल कर बहता है, ऊपर होकर बहता है - रन्तं वर्त. कृ., नपुं., वि. वि., ए. व. - असकिं सब्बकालं
अधिपग्घरन्तं मम इदन्ति, थेरीगा. अट्ठ. 308. अधिप्पसन्नतर त्रि., तुल. विशे. [अधिप्रसन्न], अत्यधिक शान्त, अत्यधिक प्रसन्न - महामुखं अभिप्पसन्नतरं कत्वा, उदा. अट्ठ. 291; पाठा. अभिप्पसन्न. अधिप्पागा अधि + प + /गम का अद्य., प्र. पु., ए. व., उसने अपने कदम या पद-निक्षेप किसी की ओर मोड़े, किसी ओर गया - स्वाधिप्पागा भारद्वाजो, विधुरस्स उपन्तिकं
जा. अट्ठ. 5.52; अधिप्पागा, गतोति अत्थो, तदे.. अधिप्पाय पु., [अभिप्राय], मन में विद्यमान आशय या विचार, अभिप्राय - अपि च खो पन मारस्स यो अधिप्पायो, मि. प. 155; - नय पु., [अभिप्रायनय], एक प्रकार का अर्थ-व्याख्यान, व्याख्यान की एक पद्धति - देसनानयो अधिप्पायनयेन नीयति, सद्द, 2.396; - निदस्सन नपुं.. [अभिप्रायनिदर्शन], अपने मन के अभिप्राय की सूचना, अभिव्यक्ति या प्रकाशन, तात्पर्य का प्रकाशन - तेन हीति तस्साधिप्पायनिदस्सनं, सु. नि. अट्ठ. 1.141; - फल नपुं, ष. तत्पु., [अभिप्रायफल], अपने मन के अभिप्राय अथवा इच्छा का पूरा होना, अभिप्राय का फल - अधिप्पायफलन्ति अत्तनो अधिप्पायफलं सम्पस्समाना, जा. अट्ठ. 6.44; - योजना स्त्री., [अभिप्राययोजना], शब्द के अभिप्राय की दृष्टि से उसके अर्थ की योजना, पदार्थ की दृष्टि से नहीं, वास्तविक तात्पर्य की योजना - अयं पनेत्थ अधिप्पाययोजना, सु. नि. अट्ठ. 1.81; 122; - विदू त्रि., [अभिप्रायवित्], दूसरे लोगों के अभिप्रायों को जानने वाला - अधिप्पायविदू जातो, सुगतरस महामते, अप. 2.112; बहस्सुतो महाजाणी,
अधिप्पायविद् मने, तदे; तस्सा ञत्वा अधिप्पायं अधिप्पायविद् विदू, म. वं. 19.81; - यानुरूपं अ., अव्ययी. [अभिप्रायानुरूपं], मन के अभिप्राय के अनुरूप - यथाधिप्पायन्ति अधिप्पायानुरूपं उदा. अट्ठ. 127; - यानुसन्धि स्त्री., द्व. स. [अभिप्रायानुसन्धि], अभिप्राय एवं उसका प्रयोग अथवा अर्थ-वर्णना - अधिप्पायानुसन्धितो पन एवं वेदितब्बा, सु. नि. अट्ठ. 1.53. अधिप्पेत त्रि., [अभिप्रेत], क. अभिप्रेत, मन द्वारा चाहा गया, चिन्तित - ... अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति, पारा. 68; अयं इमस्मि अत्थे अधिप्पेता भिक्खुनी ति, पाचि. 297; .... इमस्मिं ठाने बुड्डो ति अधिप्पेतो, जा. अट्ठ. 1.216; ख. इच्छित, अभीप्सित, चाहा गया, चाहने योग्य - यं वत नो अहोसि इच्छितं, यं आकडितं, यं अधिप्पेतं, यं अभिपत्थितं. दी. नि. 1.105; - तत्थदीपना स्त्री., [अभिप्रेतार्थदीपना, वास्तविक तात्पर्य की दृष्टि से अर्थ का निर्धारण - अयं अनुपदतो अत्थवण्णना. अयं पनेत्थ अधिप्पेतत्थदीपना, खु. पा. अट्ठ. 201; अनुपदतो अत्थवण्णना का विप.. अधिबन्ध पु.. [अधिबन्ध], बन्धन, कारागार का बन्धन -
उत्तरिपि अधिबन्धं निगच्छेय्य, म. नि. 3.209; अधिबन्धं निगच्छेय्याति ... अत्तना पि बन्धं निगच्छेय्य, म. नि. अट्ठ. (उप.प.) 3.157. अधिब्रह्मानं अ., अव्ययी. स., [अधिब्रह्माणं], ब्रह्मा के विषय में
- अधिब्रह्माणं मयं भन्ते, भगवन्तं अपच्छिम्हा, म. नि. 2.340. अधिभवति/अधिभोति अधि + Vभू का वर्त., प्र. पु., ए. व., अभिभूत करता है, वशीभूत करता है, अतिशय की स्थिति में रहता है - मानं नाधिभोति ... मानं अधिभोति, अ. नि. 3(2).216; 3(2)250; - न्ति वर्तः, प्र. पु., ब. व. - समुदाचरन्तीति अभिभवन्ति अज्झोत्थरित्वा वत्तन्ति, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.120; - भोसि अद्य., प्र. पु.. ए. व. - न भिक्खु रूपे... सद्दे ... गन्धे ... रसे ... फोडब्बे ... धम्मे अधिभोसि. स. नि. 2(2).186; - भोसिं अद्य., उ. पु., ए. व. - अभिभोसिं तहिं अञ, अप. 2.214; पाठा. अभिभोमि; - भोसु अद्य., उ. पु., ब. व. - अधिभोसु ति रूप पि यस्मा दिस्सति पालियं, सद्द. 1.29; - ज्झमवि अद्य, प्र. पु., ए. व. - अज्झभवीति अधि अभवि विनासं पापेसि, जा. अठ्ठ. 2.66; मा वो कोधो अज्झभवि, स. नि. 1.277; -- ज्झभविं अद्य., उ. पु., ए. व. - सो वेदजातो अज्झभविं अमित्ते, जा. अट्ठ. 2.279; - ज्झभू अद्य., म. पु., ए. व. - यो त्वं दुज्जयमज्झभू, इतिवु. 55; - भंसु अद्य.. प्र. पु., ब. व. -
For Private and Personal Use Only