Navbharat Sarth Gujarati Shabdakosh

SR No.: 020496
Original Sutra Author: N/A
Author: Mafatlal A Bhavsar
Publisher: Navbharat Sahitya Mandir
Publication Year: 2007
Total Pages: 900
Language: Gujarati
Classification: Dictionary
File Size: 28 MB

Page 123

ઉપનિવેશ
૧ : ૬
[ ઉપરતિ, ઉપરમ ઉપનિવેશ પં. (સં.) સંસ્થાન; વસાહત; “કોલોની' (૨) ચાર પ્રમાણોમાંનું એક-પ્રસિદ્ધ વસ્તુના સાધર્મથી ઉપનિવેશિત વિ. (સં.) બહારથી બોલાવી વસાવેલું સાધ્ય સિદ્ધ કરવું તે (જા.) ઉપનિષદ ન. (સં. ઉપનિષદ્ સ્ત્રી.) વેદનો અંતર્ગત ઉપમાર્ગ ૫. (સં.) મોટા કે મુખ્ય માર્ગને જોડતો પેટા રસ્તો
ગણાતો અને તેના ગૂઢ અર્થોને સ્પષ્ટ કરતો ઉપમિત વિ. જેની સરખામણી કરવામાં આવે છે તેવું; બ્રહ્મવિદ્યાનું પ્રતિપાદન કરતો તાત્વિક ગ્રંથ (૨) વેદ સરખાવેલું રહસ્ય (૩) બ્રહ્મજ્ઞાન
[જણાવેલું ઉપમિતિ સ્ત્રી. (સં.) ઉપમા; સરખામણી [(કા.શ.) ઉપનીત વિ. (સં.) ઉપનયન પામેલું (૨) પાસે લઈ ઉપમેય ન. (સં.) જેને ઉપમા આપવામાં આવી હોય તે ઉપનૃત્ય ન. કસ.) લોકનૃત્ય; “ફોકડાન્સ
ઉપયુક્ત વિ. (સં.) છાજતું; યોગ્ય; બંધબેસતું (૨) ઉપનેતા પું. (સં.) નાયબ નેતા
| ઉપયોગી [(૩) ધ્યાનઃ સાવચેતી (જૈન) ઉપનેત્ર ન. (સં.) ચશ્મ
ઉપયોગ કું. (સં.) કામ; વપરાશ (૨) ખપ; જરૂરિયાત ઉપન્યાસ પું. (સં.) થાપણ () બાન (૩) નવલકથા ઉપયોગિતા સ્ત્રી. (સં.) ઉપયોગીપણું ખપનું કામનું
(૪) પાસે જોડાજોડ મૂકવું તે (૪) થાપણ; ઉપનિધિ ઉપયોગી વિ. (સં. ઉપયોગિનું) ઉપયોગમાં આવે તેવું;
(૫) પ્રસ્તાવના; ઉપોદ્દાત (૬) ઉલ્લેખ ઉપર કિ.વિ. (સં. ઉપરિ, પ્રા. ઉપૂરિ) પર; ઊંચે (૨) ઉપપતિ મું. (સં.) યાર (૨) દિયર
સ્થાન કે ક્રમથી જોતાં નીચે કે પાછળ નહિ પણ એથી ઉપપત્તિ સ્ત્રી. (સં.) સાબિતીમાં પ્રમાણો અને દાખલા ઊલટું (૩) -ના કરતાં વધારે; ઉદા. “સો ઉપર ખર્ચ
બતાવવા તે (૨) સિદ્ધિ; યુક્તિ (૩) પુરાવો; પ્રમાણ થશે.' (૪) (-ના કરતાં) ચડિયાતું કે આગળ આવે એમ. (૪) ઉપાય-ઈલાજ
ઉદા. “વર્ગમાં તે ઉપર રહે છે.” (૫) (કોઈ ભાવની ઉપપત્ની સ્ત્રી. (સં.) મુખ્ય નહિ એવી પત્ની (૨) રખાત સાથે શબ્દપ્રયોગમાં) ની પ્રત્યે. ઉદા. “પશુ ઉપર દયા'. ઉપપદ ન. (સં.) પૂર્વે બોલાયેલો અથવા આગળ મુકાયેલો (૬) –ના આધારે, -ને લઈને, -ને કારણે. ઉદા. “શા
શબ્દ (૨) સમાસનો પહેલો શબ્દ (૩) ઉપાધિ; અટક ઉપર કૂદાકૂદ કરે છે?' (૭) -ની આડથી, -ને આધારે. ઉપપદસમાસ પું. (સં.) ધાતુસાધિત શબ્દ - કૃદંતની સાથે ઉદા. ‘તે ઘર કે માલ ઉપર પૈસા ધીરે છે.' (૮) વિશે;
થતો નામનો સમાસ. ઉદા. કુંભકાર; જાણભેદુ (વ્યા.) બાબતમાં, ઉદા. “ગાય ઉપર નિબંધ લખો.” (૯) ઉપપન વિ. (સં.) યોગ્ય; સુસંગત (૨) સાબિત-સિદ્ધ -ના કિનારા ઉપર, -ને કિનારે. ઉદા. ‘તે નદી ઉપર
થયેલું (૩) મેળવેલું; પ્રાપ્ત કરેલું (૪) –ની સાથે ફરવા ગયો.” (૧૦) –ની લગોલગ. ઉદા. “તેઓ આવેલું (૫) યોગ્ય; સુસંગત
મારામારી ઉપર પહોંચ્યાં.” (૧૧) સાતમી વિભક્તિનો ઉપપાદિત વિ. (સં.) સમર્થિત કરેલું (૨) સિદ્ધ કરેલું ભાવ બતાવે. ઉદા. “તે કામ ઉપર ગયો.” (૧૨) ઉપપ્રમુખ પું. (સં.) મદદનીશ પ્રમુખ ગૌણપ્રશ્ન અગાઉ; પૂર્વે. ઉદા. ‘વેદો હજારો વર્ષ ઉપર લખાયા.” ઉપપ્રશ્ન પું, ન. (સં.) પ્રશ્ન પરથી નીકળતો પ્રશ્ર (૨) (૧૩) કુદત સાથે આવતાં, તે ક્રિયા થયે કે થાય ત્યારે ઉપબંધ પું. (સં.) જોડાણ
[“એનેક્સી’ કે ત્યાર પછી કેથાય એટલે. ઉદા. ‘તેના આવવા ઉપર ઉપભવન ન. (સં.) મુખ્ય મકાનની સાથેનું મકાન; સભા મુલતવી રાખી.”
સિહેજસાજ ઉપભાષા સ્ત્રી. (સં.) મુખ્ય ભાષાનો ગૌણ ભેદ; બોલી ઉપરઉપરથી ક્રિ.વિ. ઊંડાણમાં ઊતર્યા વિના (૨) ઉપભેદ પું. (સં.) ગૌણ ભેદ-પ્રકાર; પેટાપ્રકાર ઉપરઉપરનું વિ. ઉપરચોટિયું ઉપભોક્તા છું. (સં.) ઉપભોગ કરનાર (ર) માલિક (૩) ઉપર(ચોટિયું, છલુ-લું)) વિ. (ઉપર + ચોટવું વારસ
મિજા લેવી તે પરથી; ઉપર + છરવું. છરવું = છ બેસવો; કાપો ઉપભોગ પં. (સં.) ભોગવટો (૨) અનુભવ (૩) માણવું કરવો; ખોતરવું) છીછરું; ઉપલકિયું લિખ્યા વિના ઉપભોગી વિ. (સં.) ઉપભોગ કરનારું
ઉપરટપકે ક્રિ.વિ. ઉપર ઉપરથી (૨) ચોપડામાં રીતસર ઉપભોગ્ય વિ. (સં.) ઉપભોગ કરવા યોગ્ય
ઉપરણ ન. ઉપરનું આવરણ; બહારનો ઢોળ ઓઢણી ઉપમઠ ૫. (સં.) મુખ્ય મઠની શાખા
ઉપરણી સ્ત્રી, (સં. ઉત્પાવરણિકા) ઉપર ઓઢવાનું વ; ઉપમંત્રી મું. (સં. ઉપમંત્રિનું) સહાયક, નાયબ મંત્રી ઉપરણું ન. (-ણો) પં. (સં. ઉ–ાવરણક, પ્રા. ઉપમા સ્ત્રી. રવામાંથી બનાવેલી એક વાનગી
ઉપ્પાઅરણ) ખેસ; પિછોડી; અંગવસ્ત્ર ઉપમા સ્ત્રી. સરખામણી (ર) મળતાપણું (૩) એક અર્થા- ઉપરત વિ. (સં.) સંસારમાંથી જેનું ચિત્ત ઊઠી ગયેલું છે
લંકાર-જેમાં ઉપમેય તથા ઉપમાનભેદ કાયમ રાખીને એવું (૨) અટકી પડેલું; શાંત (૩) નિર્જનથી કંટાળેલું
તેમનો સમાન ધર્મ બતાવવામાં આવે છે. (કા.શા.) ઉપરતિ સ્ત્રી ઉપરમ પું. (સં.) વૈરાગ્ય (૨) વિરામ; ઉપમાન ન. (સં.) જેની સાથે રસખામણી કરાઈ હોય તે અટકવું તે
કે ૬