________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
हरीतक्यादिनिघंटे नीलीभी दोप्रकारकी है. मेउडीका पत्र कृमि, वात, कफ, इनका हरनेवाला तथा हलका है ॥ ११६ ॥
अथ कुटज(कुरैया)नामगुणाः. कुटजः कूटजः कोटी वत्सको गिरिमल्लिका। कालिगशकशाखी च मल्लिकापुष्प इत्यपि ॥ ११७॥ इन्द्रो यवफलः प्रोक्तो वृक्षकः पाण्डुरद्रुमः। कुटजः कटुको रूक्षो दीपनस्तुवरो हिमः ॥ ११८॥
अर्थोऽतिसारपित्तास्त्रकफतृष्णामकुष्ठनुत् । टीका-कुटज १, कूटज २, कोटी ३, वत्सक ४, गिरिमल्लिका ५, कालिंग ६, शक्रशाखी ७, मल्लिकापुष्प ८, ये कुरैयाके नाम हैं ॥ ११७॥ और इंद्रयव, फलवृक्षक, पांडुरद्रुम, येभी नाम हैं. ये कडवा, रूखा, दीपन, कसेला, और ठंडा है ॥ ११८ ॥ ववासीर, अतीसार, रक्तपित्त, तृषा, आम, इनका हरनेवाला है.
अथ करंजनामगुणाः. करंजो नक्तमालश्च तथासौ चिरबिल्वकः ॥ ११९॥ घृतपूर्णकरोऽन्यः प्रकीर्यः पूतिकोऽपि च । स चोक्तः पूतिकरजः सोमवल्कश्च स स्मृतः ॥ १२०॥ करञ्जः कटुकस्तीक्ष्णो वीर्योष्णो योनिदोषहृत् । कुष्ठोदावर्तगुल्मार्थीव्रणमिकफापहः ॥ १२१ ॥ तत्पत्रं कफवातार्शःकमिशोथहरं परम् । भेदनं कटुकं पाके वीर्योष्णं पित्तलं लघु ॥ १२२॥ तत्फलं कफवातघ्नं मेहार्श कमिकुष्ठजित्।।
घृतपूर्णकरोपि करञ्जसदृशो गुणैः ॥ १२३॥ टीका-करंज १, नक्तमाल २, चिरबिल्वक ३ ॥ ११९ ॥ घृतपूर्ण ४, और दुसरा करंज प्रकीर्य पूतिकभी कहते हैं. ये पूतिकरंज कहागया है. और उसीकों सोमवल्लभभी कहते हैं ॥ १२० ॥ ये कडवा, तीखा, गरम, वीर्यमेंगरम, योनिके
For Private and Personal Use Only