________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
६२३
मरुआ-मल स्तान । -द्वीप-पु० मरुभूमिमें स्थित हरित स्थान, मर्दी-स्त्री० मर्दानगी; पुंस्त्व । नखलिस्तान । -भूमि-स्त्री० रेगिस्तान, जलरहित मर्दुआ-पु० तुच्छ पुरुष; गैर मर्द पति (स्त्रि०)। रेतीला मैदान | -स्थल-पु० रेतीला मैदान, रेगिस्तान । मर्दुम-पु० [फा०] मनुष्य; जनसाधारण; आँखकी पुतली । मरुआ-पु० बबरी जैसा एक पौधा; वह लकड़ी जिससे -खोर-पु. नरभक्षी। -शिनास-वि० आदमीको हिंडोला लटकाया जाता है। बड़ेर ।
पहचाननेवाला। -शुमारी-स्त्री० देशमें रहनेवालोंकी मरुत्-पु० [सं०] प्राण; वायुः देवता; वायुका अधिष्ठाता गिनती कराना, मनुष्यगणना । देवता, सोना; मरुआ। -तनय-पु० हनूमान् ; भीम । | मर्दुमी-स्त्री० [फा०] मर्दानगी; पुंस्त्व । -पट-पु० बादबान । -पति-पु० इंद्र।
मर्म(न्)-पु० [सं०] शरीरका वह नाजुक भाग जहाँ चोट मरुत्वान (स्वत्)-पु० [सं०] इंद्र हनूमान् ।
लगनेसे अधिक पीड़ा हो या तुरत मृत्यु हो जाय, जीवनमरुद्वाह-पु० [सं०] धुआँ आग ।
स्थान; संधिस्थान; तात्पर्य; रहस्य, तत्त्व; गूढार्थ । मरुरना*-अ० क्रि० मरोड़ा जाना, बल खाना ।
-कील-पु० पति । -ग-वि० मर्मभेदी, तीन घातीमरुवक-पु० [सं०] मरुआ; व्याघ्र राहु ।
(तिन्)-वि० मर्मपर आघात करनेवाला । -नमरू*-वि० कठिन । -करि*-अ० कठिनाईसे । वि० अत्यंत कष्टदायी। -च्छिद-वि० दे० 'मर्ममरूरा-पु० मरोड़, ऐंठन ।
च्छेदी'। -च्छेदी(दिन)-वि० मर्मभेदी। -ज्ञ-वि० मरोड़-स्त्री० ऐंठन, बल; आँवके रोगभे आँतों में होनेवाली तत्त्व, गूढार्थको जाननेवाला, रहस्यश। -पीडा,ऐंठन, पेचिश; * क्षोभ घमंड। -फली-स्त्री० पेचिशमें व्यथा-स्त्री० हृदयमें होनेवाली तीव्र वेदना । -प्रहारलाभ करनेवाली एक फली।
पु० मर्मस्थानपर किया गया आघात ।-भेद-पु० रहस्यमरोड़ना-स० क्रि० ऐंठना, बल देना; उमेठना (कान); का उद्घाटन; हृदयका भेदन । -भेदन-पु० बाण ।
मसलना; पीड़ा देना; गरदन मरोड़कर मार डालना। -भेदी(दिन)-वि० मर्मस्थलको छेदनेवाला; अति मरोड़ा-पु० ऐंठन, मरोड़ा पेचिश ।
दुःखद; दिलको लगनेवाला । पु० बाण । -वचन-पु० मरोड़ी-स्त्री० मरोड़, ऐंठन गीले आटे आदिकी बत्ती जो दिलको लगनेवाली बात; गूढ़ बात । -वाक्य-पु० भेदहाथोंको मलनेसे बन जाती है।
की बात, गूढ बात । -विद-वि० मर्मश । -वेधीमरोर-स्त्री० ऐंठन, क्रोध बेचैनी, अफसोस-'यो मनमाँह (धिन्)-वि० मर्मभेदी ।-स्थल,-स्थान-पु० शरीर
मरोर करै जिमि चोर भरे घर पैठ न पायो'-सुधानिधि । की नाजुक जगह, जीवनस्थान । -स्पर्शी(शिन्),मर्कट-पु० [सं०] बंदर; मकड़ा।
स्पृक-वि० दिलको लगनेवाला, मर्मभेदी। मर्कटी-स्त्री० [सं०] बानरी मकड़ी, अजमोदा।
मर्मर-पु० [सं०] पत्तों या पेड़के हिलनेसे होनेवाली मर्ज-पु० [अ०] रोग, व्याध, बीमारी आदत, लत । आवाज, पत्तोंकी खड़खड़ाहट । -ध्वनि-स्त्री० खड़मर्जी-स्त्री० [अ०] दे० 'मरजी'।
खड़ाहट । मर्तबा-पु० [अ०] दरजा; पद: बार, दफा ।
मर्मरित-वि० [सं०] जिससे मर्मर ध्वनि हो रही हो। मर्तबान-पु० दे० 'मरतबान'।
मांतक-वि० [सं०] हृदयको छेदनेवाला। मवं-वि० [सं०] मरणशील, नश्वर । पु० मनुष्य ।-धर्मा- मर्माघात-पु० [सं०] मर्मस्थलपर आघात, हृदयपर गहरी (मन)-वि० मरणशील । -लोक-पु० मनुष्यलोक, चोट लगना। भूलोक।
मर्माहत-वि० [सं०] जिसके हृदयको कड़ी चोट पहुँची हो। मर्द, मई-पु० [सं०] मर्दन ।
मर्मी-वि० मर्मज्ञ, रहस्य जाननेवाला । मर्द-पु० [फा०] पुरुष, नरः मनुष्यः वीर पुरुषः पति। मर्मोद्धाटन-पु० [सं०] रहस्यका प्रकट होना। -आदमी-पु. भला आदमी; बहादुर, मरदाना । मर्याद*-स्त्री० दे० 'मर्यादा'। -बच्चा-पु० वीर, बहादुर ।
मर्यादा-स्त्री० [सं०] सीमा; नदी, समुद्रका किनारा मर्दक-पु० [सं०] मर्दन करनेवाला।
अवधि; सीमाका चिह्ना न्याय्य पथमें स्थिति, सदाचार; मर्दन-पु० [सं०] मलने, रौंदने या कुचलनेकी क्रिया आचारकी शास्त्र, परंपरा आदि द्वारा निर्धारित सीमा; करना; धोटना; नाश करना।
प्रतिष्ठा (हिं०)। मर्दना-स० कि० मर्दन करना, मालिश करना; रौंदना, । मर्षण-पु० [सं०] सहना, क्षमा करना।
कुचलना; Dधना, माँड़ना; चूर्ण करना नाश करना। मर्षणीय-वि० [सं०] क्षमा करने योग्य । मर्दल-पु० [सं०] मृदंगसे मिलता-जुलता एक प्राचीन | मर्षित-वि० [सं०] सहा हुआ, क्षमा किया हुआ। बाजा।
मलंग-पु० मुसलमान फकीरोंका एक भेद; सफेद रंगका मर्दानगी-स्त्री० [फा०] बहादुरी; पुरुषत्व, मर्दानापन ।। बड़ा बगला। मर्दाना-वि० [फा०] पुरुष-संबंधी, 'मौका; पुरुषोचित मल-पु० [सं०] मैल, गंदगी; शरीरसे निकलनेवाला मेलबहादुर जवाँमर्द । पु० मर्दाना बैठक । अ० मर्दोकी | मूत्र, पुरीष, कफ, पसीना, खूट आदि विष्ठा, गू; लौह तरह, पुरुषोचित प्रकारसे ।
आदिका कीट; पाप; बुराई; विकार; वात, पित्त, कफ। मर्दित-वि० [सं०] मर्दन किया हुआ, मला,रौंदा, कुचला वि० दुष्ट; गंदा; क्षुद्र । -द्वार-पु० गुदा । -धात्रीहुआ।
स्त्री० बच्चेका मल-मूत्रादि धोने, गंदे कपड़े आदि साफ
For Private and Personal Use Only