________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
310
अणुत्तर
-
anoun) (1) the best or unsurpassed ( in respect of quality ), AMg. अयं धम्मे अणुत्तरे Sūy. 1.2.2.24; से ... अणुत्तरे सब्वजगं सि बिज्जं Suy 16.5 (356); अणुत्तरं धम्ममिणं जिणाणं Sūy 1.6.7 (358); अणुत्तरे य ठाणे से कासवेण प्रवेदिते Sūy. 1. 15. 21 (627); ( Cu ठाणं आयतनं चरित्तठाणं ); केवलिस्स दस अणुत्तरा पण्णत्ता, तं जहा - अणुत्तरे णाणे ... अणुत्तरे लाघवे Thana. 10.138 (763); निग्गंथे पावयणे सच्चे अणुत्तरे viy. 9.33.43 (9.177) ; = 993.44 (9.178); Nya.1.1.112 मोसमरभोपविष्णुको मुहमत न पत्तो Nanil. 111; पुब्बि पिणं समणस्स भगवओ महावीरस्स माणुस्साओ गिहत्थधम्माओ अणुत्तरे अभोश्ए अप्पडिवाई णाण- दंसणे होत्था Kapp. (J.) 112; वेज्ज निज्जरापेही आरियं धम्मऽणुत्तरं Utt. 2. 37; शड्डी जुई जसो वण्णो आउं सुहमणुत्तरं । भुज्जो जत्थ मणुस्सेसु तत्थ से उववज्जई Utt. 7. 27; अणुत्तरे भुंजिय कामभोगे अणुत्तरे सो नरए पविट्टो Utt. 13. 35; अणुत्तरं संजमं पालइत्ता अणुत्तरं सिद्धिगरं गओ Utt. 13. 35; सुहावहं धम्मधुरं अणुत्तरं धारे निव्वाणगुणावहं महं Utt. 19.98; इणमेव निग्गंथं पावयणं सच्चं अणुत्तरं केवलियं पडिपुण्णं āv. 28; JM तरितु ते दुक्खभरं सुदुत्तरं खमण पावंति सुहं अणुत्तरं UvaSat. 73; Js. णिग्गंथं पावयणं इणमेव अणुत्तरं सुपरिसुद्धं Bhaāra. 43; धम्ममणुत्तरमिमं कम्ममलपडलपाडयं जिणक्खादं Mala 780 (9); Apa. क्रियउ अणुत्तरवयणविसेस BhaviKa. 137.1; तड गुणसंपर तुज्झ मदि तु अणुत्तरखंति Hem. ( Gr.) 4.372 [ ङसिङस्भ्यां तर तुज्झ तुभ ]; ( 2 ) ( of śrutajñāna), Jis. तस्सेव सुदणाणावरणीयस्स अण्णं परूवणं कस्सामो पावयणं अणुत्तरं पुव्वादिपुच्वं चेदि Satāg. 5.5.50-51; (3) (in respect of location; a kind of heavenly abode (deva-vimāna ) located at the extreme end ( towards the zenith) of the heaven (in north, south, east, west and the zenith) called Vijaya, Vejayanta, Jayanta, Aparajita, and Sarvārtha-Siddhi, AMg. गेविज्जविमाणावाससते वीतीवतित्ता तेण परं दूरं गता गौरया णिम्मला वितिमिरा विसुद्धा पंचदिसिं पंच अणुत्तरा महतिमहालया विमाणा पण्णत्ता, तं जहा- बिजए वेजयंते जयंते अपराजिते सब्बट्ठसिद्धे Pannav. 2.63(210) ; सव्वे विमाणपवरे अणुत्तरे भुंजिऊण से भोए Tittho. 91; पंचेवऽणुत्तराई अणुत्तरगईहिं जाई दिट्ठाई । जत्थ अणुत्तर देवा भोगसुहं अणुवमं पत्ता DevTha. 221; तओ गेविज्जऽणुत्तरादीसुं चिरमभिरमेऊण ... सिज्झेज्जा Maha Nis. 3. 30.8; JM. धन्नो सो उववन्नो अणुत्तरे सुरविमाणम्मि PuhCa. 205.2; Apa. णव गयणे वियाणु अणुत्तरा, तहो उवरि ठिय पंचोत्तराई (anuttara for anudisa) PaNaCa. (P.) 16. 5. 11; णव अणुदिरूपंचाणुत्तरिल तिहुयणि महल । तहो सोक्ख वि को वण्णेवि सक्कु वि असक्कु SudCa. (N.) 2.9.10; ( 4 ) ( of gods living in the Anuttara Vimānas), AMg. विजया वैजयंता य जयंता अपराजिया । सव्वत्थसिद्धगा चैव पंचहाणुत्तरा सुरा Utt. 36.214-215; JM कयसंजमाओऽणुत्तरसुरेस वसिऊण सुहजोगा । जायाओ जायाओ एवं भवियब्वयानिओगेण PuhCa. 221.14-15; JS. अणुदिसणुत्तरदेवा एया रयणी सरीराणि Mala 1070 (12) ; Apa. तिजगणाडि पेक्खति अणुत्तर MahaPu. (P.) 11.27.8; ( 5 ) ( kind of hell, located at the extreme end (towards nadir) in north, south, east, west and the nadir), AMg. अवेलोगे णं पंच अणुत्तरा महतिमहालया महानिरया पन्नत्ता, तं जहा - काले महाकाले, रोरुए, महारोरुए अप्पतिट्ठाणे Thaya. 5. 196 (451) ( comm. सर्वोत्कृष्टा - उत्कृष्टवेदनादित्वात्ततः परं नरकाभावाद्वा p. 341 ); पंचेव अणुत्तरा नरगा Samav - Pra. 149; अहे सत्तमाए पंच अणुत्तरा महतिमहालया महाणरगा पण्णत्ता Jivahbhi. 3. 12; तमतमाए पुढवीए ... पंचदिसिं पंच अणुत्तरा महइमहालया महाणिरया पण्णत्ता Pannav. 2. 27 (174); अणुत्तरे भुंजियकामभोगे अणुत्तरे सो नरए पविट्टो Utt. 13.84; अणुत्तरेसु नरएस वेयणाओ अणुत्तरा Maha- • Pace. 123; (6) (of the zenith and the nadir because the one
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अन्तरसि
has no downward and the other has no upward extension), JM दुपसाई दुरुत्तर एगपएसा अणुत्तरा चेव । चउरो चउरो य दिसा चउरा अणुत्तरा दुण्णि āyārNi. ( Sr. ) p. 14.3.gd. 44 (comm. 'अनुत्तरा वृद्धिरहिताः ऊर्ध्वाधोदिग्द्वयं त्वनुत्तरमेव ); ( 7 ) ( in respect of sequeवृद्धिरहिताः ऊर्ध्वादियं त्वनुत्तरमेव ); nse), the ultimate or the highest ( knowledge viz. kevalajītina), AMg. अपुब्वकरणं अणुपविट्ठस्स अणते अणुत्तरे जाव केबलवरणाणदंसणे समुप्पने Antag 57; तस्स भगवतो ... अनंते अणुत्तरे केवलवरगागदंसणे समुप्यजिरिति RayP. 814 समणे भगवं महावीरे पंचहरे होत्या, तं जहा • हत्थुत्तराहिं अगंते अणुत्तरे निव्वाघाए केवलवरणाणदंसणे समुप्पन्ने ĀyarDas. 8.1; समणे भगवं महावीरे ... हत्थुत्तराहिं अ अणुत्तरे निव्वाघाए निरावरणे कक्षिणे पडिपुण्णे केवलवरणाण- दंसणे समुप्पण्णे Kapp.(J.) 1; (8) the ultimate and the highest (form of existence (gati ) viz. siddhagati, moksa or nirvana ), AMg. मूलपढ़माणुओगे णं अरहंताणं भगवंताणं भवा अन्तरगती व... कहिया Nandi 111; इक्खागरायवसभी ...मोक्खं गओ अणुत्तरं Utt. 18.89; Js. सोहेतो य ससीलो णिव्वाणमणुत्तरं पत्तो STIPS 28; बोसट्टचत्तदेहा निव्वाणमणुत्तरं पत्ता DaniPa. 36; सत्तट्ठभवग्गहणे णिब्वाणमणुत्तरं लहदि Mala. 118 (3) ; ( 9 ) having no next in order, youngest of the uterines, JM जाओ अणुक्कमेण सुग्गीवो तस्सऽणुत्तरो भाया PaumCa.(V.) 9. 4.
(an-uttaram <an-uttaram) ade. 1 to highest degree, AMg अणुत्तरं तप्पति सूरिए वा Sūy. 1.6.6(357); JM. जया मुंडे भवित्ताणं पव्वइए अणगारिअं । तया संवरमुक्किट्ठे धम्मं फासे अणुत्तरं DasaveTi. ( H. ) p. 158bga. 10 (comm. स्पृशत्यनुत्तरं सम्यगासेवत इत्यर्थः ); 2 ultimately, JM ते उ उभयोवणीया सम्मदंसणमणुत्तरं होंति
SannTa 3. 51.
अणुत्तर गइ (an-uttara-gaian-uttara-gati) adj. having the highest existence, AMg एस करेमि पणामं तित्थयराणं अणुत्तर-गईणं MahaPaee. 1; पंचेवऽणुत्तराक्षं अणुत्तरगईहिं जाई दिट्ठाई तत्थ अणुत्तरदेवा भोगसुहं अणुवमं पत्ता Dev Tha. 991.
...
अणुत्तरगति (an-uttara-gati
anuttara-gati) f. the highest existence, AMg अणुत्तरगती य जत्तिया, जत्तिया सिद्धा .. एवमादी भावा पढमाणुओगे कहिया SamavPr. 128.
अणुत्तरगुण ( anuttara gunaanuttara guna) m. unsurpassed or excellent virtue, JM किन्नु विहारेणऽब्भुज्जएण विहराम - णुत्तरगुणेणं । आओ अब्भुज्जयसासणेण विहिणा अणुमरामि KappBha. 1282
अणुत्तरगुणधर (anuttara guna-dhara anuttara-gua na-dhara) adj. (0.7. for गुणुत्तरधर at Utt 12.1 ) possessing unsurpassed virtues, JM. गुणं अनुत्तरं धारयतीति अणुत्तरगुणधरो Utt.. Cup. 203.10 [ef. san. 357]
अणुत्तररंग ( anuttaragga anuttarāgrya ) adj. [ra ] the highest (existonec) on the top (of the world ), AMg. अणुतरगं परमं महेसी असेसकम्मं च विसोहरत्ता सिद्धिं गति साश्मणंतपत्ते नाणेण सीलेण य दंसणेण Say. 1.6.17 (368)
For Private and Personal Use Only
अणुत्तरणवास ( an uttaranavāsa < anuttaranavāsa ) m. residence (i.e. existence) from which no escape is possi-. ble, JII. संबंधणसंजोगो संसाराओ अणुत्तरणवासो । तं छितु विप्पमुक्का माइपश्सुयाइ य भवंति UttNI. 69 (Ś. न विद्यते उत्तरणं पारगमनं अस्मिन् सति इति अणुत्तरणवासः अवस्थानं p. 43.9 )
अणुत्तरणाणि ( anuttaranlini anuttara jñanin) adj. having the highest knowledge (Kevalnjñāna), AMg. एवं से उदाहु अणुत्तरणाणी अणुत्तरदंसी Suy. 1.2.3.29; = Utt. 6. 17.
अणुतरदंसि ( anuttara damsi < anuttara darśin ) adj.