Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઇતિહાસમાં અશોકનું સ્થાન
૧૨૫
ધર્મ-ચિંતન તથા ધર્મ-આચરણની ઉદાત્ત ભાવનાને પ્રજાજનેમાં પ્રસાર કરવા એ અનેકવિધ ઉપાય પ્રયોજે છે. શિલાલેખો તથા શિલાતંભો પણ ધર્મપ્રસારનાં સાધન તરીકે પ્રપોજે છે. રાજયના અધિકારીઓને પણ પિતાના વહીવટી કામ ઉપરાંત ધર્મપ્રસાર કરતા રહેવાનો આદેશ આપે છે. રાજ્યતંત્રમાં ધર્મ-મહામાત્રનો નવો પ્રબંધ કરે છે. ભેરીષ હવે ધર્મષ બની રહે છે. વિહારયાત્રાનું સ્થાન ધર્મયાત્રા લે છે. ધર્મનું આચરણ એ જ ઉત્તમ મંગલ ગણાય છે. ધર્મનું (ધર્મની ભાવનાનું) દાન એ જ ઉત્તમ દાન ગણાય છે. વિજયોમાં ધર્મવિજયને (અર્થાત્ ધર્મપ્રસાર રૂપે થતા વિજયન) મહિમા મનાય છે. ધર્મ એ સાંપ્રદાયિક બાહ્યોપચાર ન રહેતાં જીવનદૃષ્ટિ બની જાય છે ને સર્વથા નિર્દોષ, પવિત્ર અને કલ્યાણકારી જીવન જીવવું અને સર્વભૂતહિત ઇચ્છવું એ વિચાર, વાણી અને વર્તન દ્વારા જીવન-આચરણનો વિષય બની જાય છે. સર્વ સંપ્રદાયોના સારરૂપ આ આચરણ તથા ઉપદેશ માનવધર્મને સ્કુટ કરે છે; ને એ વ્યાપક માનવધર્મ માનવ-સંસ્કૃતિના ઉચ્ચ સ્વરૂપને વ્યકત કરે છે. અશોકના ચરિતની ખરી મહત્તા આવા વિશાળ તથા ઉદાત્ત ધર્મના આચરણ, ઉપદેશ તથા પ્રસારણમાં રહેલી છે.
જગતના ઇતિહાસની રૂપરેખા આલેખતાં એચ. જી. વેલ્સ જેવા ઇતિહાસકાર આથી નધેિ છે:
“હજારો સમ્રાટો, ચક્રવર્તીઓ, રાજરાજેશ્વરો, મહારાજાધિરાજો, સરદારો અને ઠાકોરો વગેરેનાં નામથી ઇતિહાસના પાનાં ખીચેખીય ભરેલાં છે પણ તે સૌમાં એક અશોકનું નામ તેજસ્વી તારાની પેઠે ઝળહળી રહ્યું છે.”
શતકો સુધી અશોક ભારતના ઇતિહાસમાં બૌદ્ધ ધર્મના પ્રભાવક તરીકે નામાંકિત રહેશે, પરંતુ જયારથી એના ધર્મલેખો વંચાયા ને પ્રકાશિત થયા ત્યારથી હવે એ જગતના ઇતિહાસમાં ધર્મ અર્થાત સંસ્કૃતિના પ્રભાવક તરીકે ખ્યાતિ ધરાવે છે.
ઉત્કટ ધર્મભાવના તથા એના સક્રિય પ્રસાર નિમિત્તે અશોકે ભારતના સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસમાં કેટલાંક આનુષંગિક પ્રદાન કરેલાં છે.
અગાઉના રાજાઓની જેમ એણે રસ્તાઓ, વૃક્ષો, કૂવાઓ ઇત્યાદિ પૂર્તિધર્મનાં કાર્ય કરાવ્યાં. પ્રજાનું કાર્ય કરવા સર્વ સમયે સર્વત્ર તત્પરતા દર્શાવી. સર્વ લોકહિતને જ પોતાનું ઉત્તમ કર્તવ્ય માન્યું ને એ પણ પ્રાણીઓના ઋણમાંથી મુકત થવાની ભાવનાથી. પોતે રાજ્યના દરેક મનુષ્યને માટે પોતાના સંતાન જેવું વાત્સલ્ય
૧. શૈલલેખ નં. ૬.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020057 |
| Book Title | Ashok Ane Ena Abhilekh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hariprasad Gangadhar Shastri |
| Publisher | Gujarat University |
| Publication Year | 1972 |
| Total Pages | 206 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |