Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 104

અશોક અને એના અભિલેખે.
બુદ્ધોષ વળી જરા જુદી વાત કરે છે. તે જણાવે છે કે ભગવાન બુદ્ધના પરિનિર્વાણ પછી વીસ વર્ષે મહાકાશ્યપની સલાહથી રાજા અજાતશત્રુએ એ સર્વ તૂપોને ખોલાવી તેમાંનાં અસ્થિ કાઢી લીધાં ને એ બરાબર જળવાઈ રહે એ હેતુથી તેને માટે ખાસ બંધાવેલા ભૂગર્ભ-ખંડમાં તેને પધરાવ્યાં. અશોકને પેલા સાત સ્તૂપોમાં અસ્થિ ન મળ્યાં ત્યારે તેણે તે આ સ્થળે શોધી કાઢયાં ને પોતાના ૮૪,૦OO. તૂપમાં પધરાવ્યાં.૧
આ સર્વ અનુકૃતિઓ અકાલીન તથા સાંપ્રદાયિક છે. એમાં કંઈ ઐતિહાસિક તથ્ય રહેલું હોય, તોપણ આંકડાની સ્પષ્ટ અતિશયોકિત છે. બૌદ્ધ ધર્મ તરફ પરમ અનુરાગ ધરાવતા અશોકે પોતાના રાજ્યમાં અનેક સ્થળોએ નવા સ્તૂપ બંધાવ્યા હશે, પરંતુ તેમાં પધરાવવા માટેનાં અસ્થિ મેળવવા એણે જૂના સૂપ ખેલાવી, ખાલીખમ કરી દીધા હશે એ શંકાસ્પદ છે.
અશોકે અનેકાનેક સ્તૂપ બંધાવેલા એ અનુકૃતિ સાતમી સદી સુધીય પ્રચલિત હતી. યુઆન શ્વાંગ અશોકે કાશ્મીરમાં ૫૦૦ વિહાર બંધાવેલા હોવાનું જણાવે છે ને બીજા કેટલાક પ્રદેશોમાં પણ તેવી મોઘમ સંખ્યા આપે છે. એના સમયમાં ભારતમાં ઠેકઠેકાણે અશોકે બંધાવેલા જૂના સ્તૂપ બતાવવામાં આવતા હતા. યુઅન વાગે પોતાના પ્રવાસગ્રંથમાં એંસીએક સ્તૂપેની બાબતમાં એ અશોકે બંધાવ્યા હેવાનું નોંધ્યું છે. એણે વળી પારવિપુત્રમાં અશોકે અશોકારામ કે કુમ્ભટારામ નામે વિહાર બંધાવ્યું હોવાનું પણ નોંધ્યું છે. તારાનાથના જણાવ્યા મુજબ અશોકે રાજગૃહ પાસેના નાલંદા વિહાર ધામમાં કેટલાય વિહાર બંધાવેલા. પરંતુ આ પૈકીના કોઈ સ્તુપના કે વિહારોના અવશેષ હાલ ભાગ્યે જ મોજૂદ રહેલા છે. માત્ર વૈશાલી પાસે એણે જોયેલા એક સ્તૂપને કેસરિયામાં મળેલા સ્તૂપ તરીકે ઓળખી શકાય છે.
અશોકના અભિલેખમાં એણે બંધાવેલા સ્તૂપ કે વિહારને ઉલ્લેખ મળ્યો નથી. એણે બોધિતીર્થ ઉપરાંત લુમ્બિની અને નિગ્લીવની યાત્રા કરી હતી, લુમ્બિનીના
4. Ibid., p. 81 n. ૨. Ibid, p. 82. ૩. Ibid, p. 82, p. 1. ૪. Ibid, p. 82, p. 2, 4. Smith, As'oka, pp. 109 f.