________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હનાનો સામાન્ય મર્થ હાથે લખેવ લખાણ એવો થાય. “સાયકલોપિડ્યિા અમેષ્ઠિના' ની વ્યાખ્યા મુજબ 'છાપખાનની છપાઈ થયા પહેલા હું બધું જ લખાણ ને હસ્તપ્રત. પરંતુ આ ચલમાં જોઇએ તો બધી જ લિખિત ચામીને હસાણત કહી શકાય પછી ભલે તે કાગળ પર લખાઈ હોય કે માટી, પથ્થર, ઘા, લાક, કપ, ચામડું, ભૂપત દેવકાની છાલ, પાયરસ, તાડપતા કે મને પરિપાટી ઉપર લખાયેલી હોય.
@િtળ અર્થમાં જોઈને તો હસ્તપ્રત એટલે હાથે લખાયેલો છે. પરંતુ જયાં ધી હસ્તપ્રતભંડાએ રધિ છે ત્યાં સુધી એમ કહી શકાય કે હસ્તપ્રત એટલે હાથે લખાયેલી એવી તમામ લિખિત સામગ્રી, ને ભૂપત, કપડું, તાડપત્ર કે કાગળ જેવી નરમ પરિપાટી ઉપર લખાયેલી હોય અને તે છૂટાં પાનાંનાં સ્વરૂપે કે બાઘેલા સ્વરૂપમાં હોય,
માનક વ હાથે લખાયેલ ગ્રથની નકલને હસ્પન કહેવામાં માને છે. આ હસ્તપ્રતોમાં ક્યાય પહેલાની તમામ લખાણોનો સમાવેશ કરી શકાય પરંતુ સામાન્યતઃ હસ્તપ્રતમાં મુખ્યત્વે નાના મોટા ગ્રથો, એ પછી ૮ કામો વગેરેને આવરી લેવામાં આવે છે. આ સિવાય બ હાથે લખેલું લખાણ દસ્તાવેજ ચાદિ નામે મોળખાય છે. ટૂંકમાં હસ્તપ્રત એટલે તાડપત્ર, કપડું, ભૂપત્ર કે કાગળ જેવા હલકા અને લીસા લિગ્રાસન ઉપર શાહીની મદદથી લખાયેલી ની પ્રત.
હસ્તપ્રતો અનેક વિષયો સાથે સંબંધ ધરાવે છે. ધણીવાર હસ્તપ્રતો સાથે બીજા વિષયો પE: એક યા બીજી રીતે સંબંધ ધરાવતા હોય છે.
૧. ડેવીડ મેમ.ૉબ, મેન્યુચ્છીપ્ટસ, ઍસાયકલોપિડિયા અમેરિકાના
સં. ૧૮, ૧૯૪૫, પૃ.૨૪ ૧.
For Private and Personal Use Only
