Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 819

વિપત્ત્ત ]
વિપત્ન વિ॰ [i.] વિપત્તિમાં સપડાયેલું; દુઃખી વિપરિણામ પું; ન॰ [i.] ફેરફાર; પલટા (૨) ખોટું કે ખરાબ અથવા ઊંધું કે અવળું પરિણામ. –મી વિ॰ વિપરિણામ આવે કે લાવે એવું; વિપરીત
|
|
વિપરીત વિ॰[સં.]ઊલટું; વિરોધી; અવળું. કરણ ન॰ ઊલટું કરવું તે. કાણુ પું॰ ‘રિફલેકસ ઍન્ગલ’(ગ.). તા સ્ત્રી. લક્ષણા સ્ત્રી॰ જડફ્લક્ષણાના એક પ્રકાર; આમાં વાચ્યાર્થને છેડી તેની સાથે સંબંધ રાખતા તેનાથી બિલકુલ વિપરીત અર્થ સમજવાના હોય છે (કા. શા.) વિપર્યય પું॰ [સં.] ઊલટપૂલટ થઈ જવું તે (૨) મિથ્યાજ્ઞાન; હોય તેનાથી ઊલટું જ સમજવું કે સમજાવું તે(3)ગરબડ; અન્યવસ્થા (૪)નાશ. ૦જ્ઞાન ન॰ જીએ વિપર્યંય (૨)અર્થ. –યી વિ વિપર્યંચવાળું; વિપરીત; ઊલટું વિપર્યાસ પું॰ [સં.] જુએ વિપય ત્રિપલ(ળ) સ્ક્રી॰ [i.] પળના ૬૦ મા ભાગ [ સ્ત્રી॰ વિપશ્ચિત વિ॰ (૨)પું [i.]વિદ્વાન; જાણકાર; બુદ્ધિમાન. તા વિપંચી, –ચિકા સ્ત્રી॰ [i.] એક તંતુવાદ્ય; વીણા વિપાક પું॰ [ä.] પરિપક્વતા (૨) પરિણામ; ફળ વિપાશા શ્રી॰ [i.](સં.) પંજાબની ખિયાસ નદીનું પ્રાચીન નામ વિપિન ન॰ [ä.] જંગલ. વિહારી વિ॰ જંગલમાં વિહરતું – વિહાર કરતું (૨)પું॰ (સં.) શ્રીકૃષ્ણ
(વ્યા.) (૨) વિભક્તતા; વિભક્ત હોવું કે થવું તે વિભવ પું॰ [i.] વૈભવ (૨) નિર્વાણ; વિનાશ. તૃષ્ણા સ્ત્રી ત્રણ તૃષ્ણાએમાંની એક; વિનાશની તૃષ્ણા (બૌદ્ધ) વિભળ વિ॰ [ત્રા. વિક્રમજી (સં. વિશ્ર્વ)]+વિહ્વળ; વ્યાકુળ વિભા સ્ત્રી॰ [સં.] પ્રકાશ(૨) શાભા(૩) કિરણ. કર પું॰ સૂર્ય વિભાગ પું॰ [i.] ભાગ (૨) હિસ્સા વિભાગણી સ્ત્રી॰ વિભાગ કરવા તે. –વું સક્રિ॰ ભાગવું; ભાગ કરવા. વિભાગાવું અક્રિ॰ (કર્મણિ), –વવું સક્રિ॰(પ્રેરક).] વિભાગી, ય વિ॰ [સં.] વિભાગનું, –ને લગતું [પાડવા તે વિભાજક વિ॰[ä.]જુદું પાડનાર. –ન ન॰ ભાગ પાડવા તે; હિસ્સા વિભાજિત વિ॰ [સં.] વિભાગાયેલું; વિભાગમાં વહેંચાયેલું વિભાજ્ય વિ॰ [i.] ભાગી શકાય કે ભાગવા જેવું. તા સ્ત્રી વિભાવ પું॰ [i.] સ્થાયી ભાવેને ઉત્પન્ન કરનાર કે ઉદ્દીપ્ત કરનાર વસ્તુ (કા. શા.) (૨) બાË ઉપાધિથી નીપજતા વિપરીત ભાવ (જૈન). ૦ન ન૦ અવધારણ (૨)ચિંતન (૩) કલ્પના, ના સ્ત્રી [H.] જુએ વિભાવન (૨) એક અર્થાલંકાર, જેમાં કારણ વિના કાર્યની ઉત્પત્ત વર્ણવવામાં આવી હોય છે (કા. શા.) વિભાવરી શ્રી॰ [i.] રાત્રિ
[(પ્રેરક) વિભાથું અક્રિ॰ [તું. વિ+ મા] પ્રકાશવું; શેલવું. -વવું સક્રિ ત્રિભાષા સ્ક્રી॰ [ä.] આ કે તે; વિકલ્પ
|
વિપુલ વિ॰[સં.]વિશાળ (ર) પુષ્કળ (૩) ગાઢ. છતા સ્રી॰ વિપુલનું અગ્નિ॰ [વિપુલ પરથી] વિપુલ થયું. [વિપુલાવવું (પ્રેરક), વિપુલાવું (ભાવે).]
વિભાસ પું॰ [i.] શેરભા; તેજ; પ્રકાશ (૨) ખિલાસ રાગ વિભિન્ન વિ॰ [i.] ભિન્ન; પૃથક; જુદું. જાતિવિ॰ જુદી જુદી જાતનું. તાસ્ત્રી
વિભીષિકા સ્ત્રી॰ [i.] ભય; ડર
વિપ્ર પું॰ [.] બ્રાહ્મણ. ૦કર્મ ન૦ બ્રાહ્મણનું નિત્યકર્મ. ૰ર્ય, શ્રેષ્ઠ પું॰ ઉત્તમ બ્રાહ્મણ [પ્રતિપત્તિ
|
વિપ્રતિપત્તિ શ્રી॰ [સં.] ઝઘડા; મતભેદ (૨) ઊંધી – વિપરીત વિપ્રયાગ પું॰ [i.] વિયેગ; વિપ્રલંભ
ત્રિભુ વિ॰ [સં.] સર્વવ્યાપી; નિત્ય; અચલ (૨) શક્તિમાન; સમર્થ (૩) મહાન; શ્રેષ્ઠ (૪) પું॰ પ્રભુ. તા સ્ત્રી, ૧ ન વિભૂતિ સ્ત્રી॰ [ä.] સંપત્તિ; ઐશ્વર્ય (૨) દિવ્ય કે અલૌકિક શક્તિ (૩) ભસ્મ (૪) મહત્તા (પ) સામર્થ્ય. ૦પૂર્જા સ્ત્રી વિભૂતિમાનની પૂજા. માન વિ॰ વિભૂતિવાળું વિભૂષણ ન॰ [ä.] આભૂષણ
નાચિકા
|
[[સં.] શણગારેલું વિભૂષા સ્પ્રી॰ [ä.] શણગારની સર્જાવટ; શે।ભા. ષિત વિ વિભેદ પું॰ [સં.] જુદું પાડવું તે (૨) ભેદ; ફરક (૩) શત્રુવટ
વિપ્રલબ્ધ વિ॰ [સં.] છેતરાયેલું (૨) નાસીપાસ થયેલું. -ધા સ્ત્રી॰ (૨) વિસ્રી॰ નાયકે સંકેત ન સાચવ્યાથી નાસીપાસ થયેલી [ર્ત; કપટી; ઠગારું વિપ્રલંભ પું॰ [i.] વિરહ; વિયેાગ (૨)છળ; ઠગાઈ. “ભી વિ॰ વિપ્ર- ૦ર્ય, ૦શ્રેષ્ઠ પું॰ [i.] જુએ ‘વિપ્ર’માં વિપ્રિય વિ॰ (૨) ન॰ [સં.] જુએ અપ્રિય વિપ્લવ પું॰ [i.] બળવા; અંધાધૂંધી (૨) વિપત્તિ (૩) વિનારા (૪) ડૂબી જઈ નાશ પામવું તે. કારી વિ॰ વિપ્લવ કરનારું, ૦વાદ પું૦ સમાજની ક્રાંતિ માટે વિપ્લવ જરૂરી માનતા વાદ. વાદી વિ॰(૨)પું૰ વિપ્લવવાદમાં માનનારું; ‘રેવાયુશનિસ્ટ’ વિષ્ણાવક વિ॰ [સં.] જુએ વિપ્લવકારી
વિરાટ પું॰ વીકરવું તે. -વવું સક્રિ॰ વીક્વું'નું પ્રેરક વિલ(−ળ) વિ॰ [i.] નિષ્ફળ. છતા સ્ત્રી॰ વિષ્ણુધ પું॰ [સં.] જ્ઞાની; પંડિત (૨) દેવ [આવેલું વિષ્ણુદ્ધ વિ॰ [ä.] જાગેલું; જગાડેલું (૨) પ્રવીણ; ચતુર(૩) ભાનમાં વિધ વિ॰ [i.] જાગવું તે (૨) ભાનમાં આવવું તે (૩) જ્ઞાન.
(૪) જુદા જુદા અનેક ભેદમાંના દરેક. ૦૬ વિ॰ વિભેદ કરનારું વિભ્રમ પું॰ [ä.] વિલાસયુક્ત હાવભાવ (૨) સંશય (૩) ભ્રાંતિ (૪) ભમવું – ઘૂમવું તે (૫) ગભરાટ (ઉતાવળને) વિશ્રાંત વિ॰ [i.] ભ્રમિત થયેલું (૨) ભમતું – ઘૂમતું (૩) ગલરાયેલું. ~તિ સ્ત્રી॰ ભ્રાંતિ, ગભરાટ; ગૂંચવણ વિમત્સર વિ॰ [i.] મત્સર – ઈર્ષા વગરનું; અદેખું નહિ એવું વિમનસ(ક) વિ॰ [સં.] ઉદાસ; ખિન્ન (૨) વ્યગ્ર; અસ્થિર વિમનાવું અગ્નિ, −વવું સક્રિ॰ ‘વિમાનવું’નું કર્મણિ ને પ્રેરક વિવું સક્રિ॰ [સં. વિ+મથ્]દખાવવું; પીલવું; દળવું (૨) મર્દન કરવું; ઘસવું (૩) નાશ કરવે (૪) મારી નાખવું. [વિમોંઘું (કર્મણ), —વવું (પ્રેરક).] ~ન ન૦ વિમઢવું તે વિમર્શ(−ર્ષ) [સં.] પું॰ વિચાર; આલેાચન; સમીક્ષા (૨) અસંતાય; અધીરતા (૩) સંશય (૪) અણધાર્યા ખનાવ કે આપત્તિથી નાટકના વસ્તુના ફલિત થતા જતા વિકાસમાં થતા ફેરફાર; નાટકના પાંચ સંધિઓમાંના એક. –ર્શન ન॰ [i.]જીએ વિમર્શ અર્થ ૧ થી ૩
७७४
૦૮ ન૦ જગાડવું તે (૨) જ્ઞાન આપવું તે [શ્રી જુદાપણું વિભક્ત વિ॰ [સં.] વિભાગ કરેલું (૨)જુદું પડેલું કે પાડેલું. તા વિભક્તિ સ્ત્રી॰ [i.] નામનેા ક્રિયા સાથે સંબંધ દેખાડનાર પ્રત્યય
[વિમર્શન