Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 745

રહનુમાઈ ]
રહનુમાઈ સ્ત્રી॰ [l.] માર્ગદર્શન; દોરવણી રહ રહ અ॰ (કા.) ડૂસકે ડૂસકે (રડવું) રહસ ન॰ [ä.] એકાંત; નિર્જનસ્થાન રહસ્ય ન॰ [સં.] છૂપો ભેદ; ગૂઢ વસ્તુ (૨) મર્મ; તત્ત્વ; ગૂઢાર્થ. ૦માર્ગ પું॰ રહસ્ય પામવાના માર્ગ; ચાવી; ઉપાય. ૦વાદ પું॰ જીએ ગૂઢવાદ. શબ્દ પું॰ ગુપ્ત સંકેત કે તેની સંજ્ઞાને શબ્દ રહાટવું સક્રિ॰ (સુ.) સુલેહ, સમાધાન કે પતાવટ કરવી. [રહાટી વાળવું = માંડવાળ કે સમાધાન કરવું.]~ણ ન॰ રહાટવું તે; પતાવટ; સમાધાન, —ણિયે પું॰ રહાટણ કરી આપનાર. વાળ સ્ત્રી॰ રહાટણ; માંડવાળ કે સમાધાન
રહાણ (ણ,) શ્રી॰ [સં. ર‹િ; પરથી ?](ચ.) સવારનેા હળવા તાપ રહાવટ શ્રી॰ [‘રહેવું' પરથી] પતિપત્નીએ ઘર માંડીને રહેવું તે રહિત વિ॰ [સં.] વગરનું
|
રહીમ વિ॰ [f.] કૃપાળુ (૨)પું॰ પરમેશ્વર રહીશ વિ॰ [‘રહેવું’ ઉપરથી] રહેવાસી રહેઠાણ (હે) ન॰ [રહેવું + સ્થાન]રહેવાનું સ્થાન; વાસ; મુકામ રહેણાક (હૅ) પું૦; સ્ત્રી; ન॰ [‘રહેવું’ઉપરથી] જુએ રહેઠાણ (૨) વિ૦ રહેવામાં વપરાતું – મુખ્ય ઘર. ઉદા॰ રહેણાક ઘર રહેણી (હે) શ્રી॰ [‘રહેવું’ ઉપરથી; સર૰ હિં. રાઁની] રહેવાની રીત. કરણી સ્ત્રી॰ [રહેણી + કરણી] વર્તન; રીતભાત રહેમ() [બ. રમ], ॰ત સ્ત્રી॰ [મ. રમત] દયા; કૃપા; મહેરખાની. દિલ વિ॰ કૃપાળુ. દિલી સ્ત્રી કૃપાળુતા. નજર સ્ત્રી કૃપાદૃષ્ટિ. –માન પું॰(સં.) પરમ કૃપાળુ પરમેશ્વર.–મિયત સ્ત્રી॰ રહેમનજર; કૃપા (૨) વિ॰ રહેમ-રૂપ; રહેમ મુજબનું; ‘કમ્પેશનેટ’ (પેન્શન, ગ્રેચ્યુઇટી)
७००
રહેવડાવવું (g) સક્રિ॰ ‘રહેવું’નું પ્રેરક રહેવર (હે) પું॰ [ા. રવર] બેમિયા; રાહબર રહેવાયું (હૅ) અળકે [‘રહેવું’નું કર્મણિ] જુએ ‘રહેવું’માં રહેવાશી(-સી)(હે) વિ॰ [રહેવું + વસવું; સર૦ મૈં. રવિાસી] રહીશ; રહેનારું, નિવાસી. “સ પું॰[સર॰ મહેિવાતા]રહેઠાણ (૨)રહેવું –વસવું તે
રહેવું (g)૰ક્રિ॰ [૩. રહૈં; સર૦ હિં. રના; મ. રાō] વસવું (ર)ટકવું; ઠરવું (૩) માયું; સમાવું(૪) અટકવું; ચૈાલવું (૫)ખાકી હાવું (૬) જીવવું; જીવતા રહેવું (૭)શાંત પડવું; સ્વસ્થ થવું(૮) નાકરીએ લાગવું(૯) ગર્ભ રહેવા (૧૦)હોવું (બીજા શબ્દો સાથે, ઉદા॰ ઢીલા રહેવું) (૧૧) બીજા ક્રિયાપદના ભ॰ કૃદંત સાથે ‘તે ક્રિયા પૂરી કરવી’ એ અર્થમાં, ઉદા॰ તે બોલી રહ્યો(૧૨)[હિં.] ભૂત કૃદંત સાથે ‘તે ક્રિયા ચાલુ હોવી’ એ અર્થમાં, ઉદ્યા॰હું વિચારી રહ્યો છું કે હવે મારે શું કરવું (૧૩) વર્તમાન કૃદંત સાથે તે ક્રિયા ચાલતી રહે છે' એ અર્થમાં. ઉદા॰ તે ઘેર કાગળ લખતા રહે છે. [રહી જવું =(અંગનું) જુદું પડી જવું; વાના રોગથી ઝલાઈ જવું (૨) મરી જવું(3)ચૂકી જવું; ખેંચી જવું (૪)અટકી પડવું (પ) મુકામ કરી પાડવેલ (૬) બાકી રહી જવું (૭) [ગ્રામ્ય] ગર્ભાધાન થઈ જવું. રહી રહીને = અટકતાં અટકતાં; સતત ચાલુ નહીં એમ. કાં રહે ? = કયાં જાય ? શી રીતે ખચે ?(ઉદા૦ ગાળ ભાંડીને કચાં રહે ?). રહેતે રહેતે = ધીમે ધીમે; ક્રમે ક્રમે, રહેવા દેવું = અટકાવવું; બંધ પાડવું (ર) તજવું; છેડવું (૩)
[ રંગરંગ
રહેવાની પરવાનગી આપવી.] –વાળું અક્રિ॰ રહી શકાયું (ર) ચેન પડવું. ઉદા॰ દુઃખે રહેવાતું નથી
રહેટ (š૦) પું॰ [સં. મરઘટ્ટ; પ્રા. મહટ્ટ, રહટ્ટ] જી રેંટ રહેંસવું (હૅ॰)સ૰ક્રિ॰ [જુ રેંસવું] ચીરી નાખવું; કતલ કરવું, રિહંસાવું (કર્મણ), –વવું (પ્રેરક).]
રહ્યું વિ॰ (૨) અ॰ (‘રહેવું’નું ભૂ॰ કૃ૦)નકારવાચક વાકય પછી, ‘તા ભલે એટલે થેાલતું’, ‘ભલે એટલે વાત અટકે’, ‘ભલે એમ ન કરે’એવા ભાવનેા ઉદ્ગાર. ઉદા॰ ના આવા તેા રહ્યું. ન આવે તે રહ્યો, “હી. સહ્યું વિ॰ બાકી બચેલું રળતર ન૦ [ળવું પરથી] રળવું કે રળેલું તે; કમાણી રળવું સક્રિ॰ કમાવું. રળી ખપીને ઊતરવું = મેળવીને ખાવું (૨) નફાનુકસાનમાં શિક્ત ખરચાઈ જવી; સંસારવહેવારમાં ધાવાઈ જવું (૩) નિવૃત્તિના વખત આવવે.] રળાઈ શ્રી જુએ રળતર
રળાઉ વિ॰ [‘રળવું’ ઉપરથી] રળતું; કમાતું (૨) નફે। થાય તેવું રળાવું અક્રિ॰,−વવું સક્રિ॰ ‘રળવું’, ‘રાળવું’નું કર્મણિ ને પ્રેરક રળિયાત વિ॰ [જીએ રળી] ખુશી; પ્રસન્ન રળિયામણું વિ॰ [‘રળી’ ઉપરથી] સુંદર રળી સ્ત્રી॰ [સર॰ હિં. રહી(સં. હિત); પ્રા. હમિ] ખુશી; હરખ (૨)હાંસ; કાડ. ૦રાશે અ॰ વગર તકરારે; સીધી રીતે; ખુશીથી રા પું॰ [‘રળવું’ ઉપરથી] રળતર; કમાણી ટૂંક વિ॰ [સં.] ગરીબ
રંગ પું॰ [સં.; l.] લાલ, પીળા વગેરે વર્ણ કે તેની ભૂકી કે પ્રવાહી (૨)[લા,] પટ; અસર (૩) આનંદ; મસ્તી; તાન (૪)કે*; નશા (૫) પ્રીતે; સ્નેહ (૬) આખરૂ; વટ (૭) રંગભૂમિ (૮) રણાંગણુ. [—આવવે = તાલ, આનંદ કે મા જન્તમવી; જામવું, –ઊઘડવા =બરાબર રંગ લાગેલા દેખાવા. –ઊડી જવા = રંગ જતા રહેવા; ઝાંખું પડી જવું. –ઊતરવા = રંગ ધોવાઈ જવા; રંગ ઝાંખા પડી જવા (૨) ધેાતાં રંગનીકળવાથી તેના સ્પર્શથી બીજા કપડાને રંગ ચાટવા. –કરવા = રંગ લગાવવા; રંગવું (ર) વિજયી થયું (૩) જરા કે ખ્યાતિ મેળવવાં. –ચડવા = રંગ બેસવા, રંગાવું(ર) રંગ (આનંદ, કેક્, ઇ૦)ની અસર થવી. –ચડાવા= રંગવું; રોગાન કરવા. જમાવવા –રંગ નમે એમ કરવું (ર) સફળ કરવું. -જામવેશ = મા આવવી; મા આવે એવી કક્ષાએ પહેાંચવું(૨) રંગનું એક જથામાં ચેટી જવું. દેવેશ = રંગ ચડાવવા (૨)શાબાશી આપવી. –નાંખવા = કાઈ ઉપર (જેમ કે, હોળીમાં) રંગ ફેંકવા (૨)કોઈ પદાર્થને રંગવા માટે તેને પટ દેવા, તેને રંગવા,–ની રાળ =અતિ આનંદ. –પૂરવા = ચિત્રમાં રંગ કરવા (૨)અતિશયોક્તિ કરવી (૩) આનંદ કે રસનેા ઉમેરા કરવા. -ફરવેા, બદલાવેા= મૂળ રંગ ન રહેવા (૨)(ભય કે સંકડામણને લઈને) ચહેરાના રંગ કીકા પડી જવા, –એસવેશ = રંગ લાગવા. –મચાવવા =આનંદ જમાવવેા – કરવા. –મારવા, લગાડ(-વ)વરંગવું. -માં આવવું = ઉત્કટ આનંદની સ્થિતિમાં આવવું; તાનમાં આવવું. –રાખવા = આબરૂ રાખવી; વટ સાચવવે.—લાગવા = રંગ અડી જવેા; રંગના ડાઘ પડવા કે પાસ બેસવેા (૨) –ની અસર થવી (૩) –ની લત લાગવી. રંગે રમવું = આનંદમાં રમવું; આનંદક્રીડા કરવી.] કામ ન॰ રંગ બનાવવાનું કે રંગવાનું કામ. ૦ચંગ પું૦