Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 698

મહેનતુ ]
“તુ વિ॰ ઉદ્યમી; ઉદ્યોગી
મહેફિલ (હૅ) સ્ત્રી॰ [. મૅટ્વિટ્ઝ] મિજલસ (૨) ઉર્જાણી મહેફ્જ(-ઝ) (હૅ) વિ॰ [મ. મહTM] સુરક્ષિત; સહીસલામત (૨) બચત; બચાવેલું
મહેબૂબ (મહૅ) વિ॰ જુએ મહબ
મહેમાન (હૅ) પું॰ [ા. નિમાન] પરાણા (૨)જમાઈ (સુ.). ગત(તિ), ૦ગીરી, દારી, –ની સ્ક્રી॰ પરાણાચાકરી. ઘર ન૦ મહેમાનાને કે પ્રવાસીને ઊતરવા માટેનું મકાન; ‘ગેસ્ટહાઉસ’ મહેર (મ્હ) સ્ત્રી॰ [ા. મિર્] કૃપા; યા. બાન વિ॰ કૃપાળુ; માયાળુ. બાની સ્ક્રી
મહેરમ (હે) વિ॰ બિ. મમ] વહાલું; મનથી માનેલું મહેરાણ (મહૅ) પું॰ જુએ મહેરામણ મહેરામ (હૅ) પું૦ [બ. મહત્ત્તવ] કમાનના આકારનું ચણતર. દાર,–બી(–વી) વે૦ મહેરાબવાળું મહેરામણ (g) પું॰ [સર॰ દિન મહરાળ (સં. મહાળવ)] સમુદ્ર મહેરી સ્રી [સર॰ હિં. મેહરી] સ્ત્રી; આરત
મહેરા (હું) પું॰ [સર॰ હિં. મĪ] પાલખી ઊંચકનાર; ભાઈ મહે(હા)લ (હે) પું॰ [ઞ. મહજી], -લાત સ્ત્રી॰ [બ.] રાજમહેલ (૨) તેના જેવું મેાટું આલેશાન મકાન મહે(–હા)લાદાર પું॰ મહેફ્લાવાળા; મહેફ્લાના ઇજારદાર મહે(હા)લે (હું) પું॰ [બ. મજ્જ] ફળિયું; શેરી મહેશ(-શ્વર) પું॰ [સં.] મહાદેવ
મહેશ્વાસ પું॰ [સં.] મોટા બાણાવળી – યુદ્ધો મહેસૂલ (મ્હ) સ્ક્રી॰ [બ. મસૂ′′]જમીન ઉપરના કર (૨) જકાત; દાણ (૩) રાજ્યની કુલ આવક. –લી વિ॰ મહેસૂલને લગતું મહેંદ્ર પું॰ [i.] (સં.) ઇંદ્ર
મહાકા ન॰ [સર૦ હિં. મહોલ, મહોલા (સં. મધુ)] એક પક્ષી મહાચ્છવ, મહેત્સવ [સં.] પું॰ મેટા ઉત્સવ મહાદધિ પું॰ [સં.] મહાસાગર
મહાદય વિ॰ (૨) પું॰ [સં.] મહાનુભાવ; મહાશય મહાપાધ્યાય પું [É.] મહા – મોટા ઉપાધ્યાય, શિક્ષક કે ગુરુ મહેાબત (હૉ) સ્ત્રી૦ [બ. મળ્વત] પિછાન; દોસ્તી (૨) પ્રેમ; પ્યાર. –તી વિ॰ મહોબતવાળું
મહાર (હા) શ્રી॰ [I. મુદ્દ] ગીની (૨) છાપ; સિક્કો (૩) ચલણી સિક્કો (ઉદા॰રૂપામહોર). [–મારવી,લગાવવી=છાપ મારવી(૨) ખાસ કદર કરવી કે વિશિષ્ટતા આપવી.] દ્વાર સ્ત્રી બેગમ; સ્ત્રી મહારવું (હા) સક્રિ॰ (ખળામાં ઊપણતાં દાણા જોડે ઢંણસાં પડે તેને) વાળીને દૂર કરવું. [મહારાવું અક્રિ॰ (કર્મણિ), –વવું સક્રિ॰ (પ્રેરક).]
|
મહેરું (હા)ન॰ [ા. મુહૂ; સર૦ મ. મોહરા]શેતરંજનું સેગટું મહારા પું॰ [જુએ મહારું] સાપના તાળવામાં થતા મનાતા ગોળ ચપટા પદાર્થ (૨)ઘસીને ચળકાટ આપવા તે (૩) જેથી ચળકાટ અપાય તે (૪) અસ્તાઈની કડી (પ) નગારું વગાડવાની એક રીત (૬).[સર॰ હિં. મુદ્દા (બા. મુTM, સં. મુઃ ઉપરથી)] કુસ્તીની શરૂઆતમાં આમ તેમ ફરવું તે (૭) તરવારના ઘા મહેાલ, –લાત (હા) નુ ‘મહેલ’માં મહેલ્લા, –લાદાર (હા) જીએ ‘મહેલ્લા’, ‘–હ્લાદાર’
૬૫૩
[ મંગલ(−ળ)
મળ પું॰ [સં. મ] મેલ; કચરો, વિદ્યા. [-કરવા = મલે ત્સર્ગ કરવા.]. જળ ન૦ મળ – મેલવાળું કે મેલું પાણી. ત્યાગ પું શાચ જવું કે ઝાડે ફરવું તે. દ્વાર ન॰ ગુદા મળકું વિ॰ [‘મેળું’ ઉપરથી] જરા મેળું [ગંદું; મેલું મળગૂગળું વિજીએ મળમું] જરા મેળું (૨) [સં. મ∞ઉપરથી] મળણ ન॰ [‘મળવું' ઉપરથી] મળવું તે; મેળાપ; સ્નેહ મળત, ૦૨ ન૦ [મળવું પરથી] નકે; કમાણી. -તાવડું વિ મિલનસાર. –તાવશેક પું॰ ગ્રહ મળતા આવવા તે; મળતી પાંતી; મેળ (પતિપત્ની માટે). -તિય, –તી સ્ત્રી મળતિયા સ્ત્રી. તિયું વિ॰ સાથે મળી કામ કરનાર; સાથી (૨) અમુક પક્ષમાં મળી ગયેલું; પક્ષકાર. —તું વિ॰[‘મળવું'નું કૃ॰]ખરેખર; સરખું; સમાન. (–આવવું)
મળત્યાગ, મળદ્વાર જુએ ‘મળ’માં મળમાસ પું॰ જુએ મલમાસ મળમૂત્ર ન॰ (બ૦૧૦) જીએ મલમૂત્ર મળવિકાર પું૰ અંધકાશથી થયેલા રેગ
મળવું અક્રેિ॰ [સં. મિ જોડાવું; ભેગું થયું; ભળવું (૨) એકરૂપ બનવું; સંપ કરવેા (૩) મુલાકાત થવી; એકઠા થયું (૪) સમાન કે સરખું હોવું (૫) મેળ હોવા (૬) પ્રાપ્ત થવું (૭) જડવું; હાથ લાગયું. [મળતી પાંતી = બનતી રાશ; મેળ. મળતું આવવું = સરખું હોવું (૨) બંધબેસતું આવવું. મળતું કરવું = સમાધાન કરવું (૨) બંધ બેસાડવું. મળી જવું=એક થઈ જવું; ભળી જવું. મળ્યા ભાઈની પ્રીત=નામની પ્રીત; માત્ર ભેગા થવાય ત્યારે બતાવાતી પ્રીત.] [મળાનું અક્રિ॰ (ભાવે). –વવું (પ્રેરક).] મળશુદ્ધિ સ્ત્રી॰ જુએ મલશુદ્ધિ મળસકું ન॰ પરાઢિયું
મળાવડા પું॰ મલાવવું તે; મલાવડો મળાવરાધ પું॰ જુઓ મલાવરોધ મળાશય ન॰ જુએ મલાશય મળિયાગર(−૨) પું॰ જુએ મલયાગરુ મળેાત્સર્ગ પું॰ જુએ મલે ત્સર્ગ
મળી સ્ત્રી॰ [1. મૅજિક(સં.મૃદ્રિત =પિલાયેલું)] પૈડામાં ઊંજેલા દિવેલ તથા ચીંથરાના થતા મેલ(૨)હનુમાનની મૂર્તિ ઉપરના તેલ અને સિંદૂરના મેલ
મંકોડા પું૦૦૧૦ [સં. મળિ, મળિ] કેડના અંકાડા – મણકા મંકોડી સ્રી॰ [જીએ મંકાડો] નાના મંકોડા (૨) પું॰ એક અટક (નાગરામાં) [અંકાડા મંકોડા પું॰ [કે, મોટ્ટ] એક જંતુ (૨) [જીએ મંકાડા] કેડના મંગ(૦૨) પું॰ [સર૦ સં. મT=વહાણના વાસ્તંભ; નુ મગરી] ડુંગરા; ટેકરા
મંગણ(-ન) પું॰ [ત્રા. માળ (સં. માૉળ); સર૦ Ēિ. મંગન] જીએ માગણ. -ણી સ્ત્રી॰ [સર॰ હિં. માની] માગણી (૨) સગાઈનું માગું
મંગરા પું॰ [જીએ મંગ] ડુંગરા; ટેકરા
મંગલ(−ળ) વિ॰ [સં.] શુભ; કલ્યાણકારક (૨) પું૦ એ નામના એક ગ્રહ (૩)મંગળવાર(૪) ન૦ કલ્યાણ; સુખ (૫) ખુશાલીનેા અવસર (૬) આશીર્વાદ કે ખુશાલીનું ગીત (૭) ગ્રંથને આરંભે