Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 554

પડઘુંપાથર્યું ]
રહેનાર
[કરીને રહેલું
પઢËપાથર્યું વિ॰ [પડયું + પાથર્યું ] ધામા નાખીને પડેલું; નિરાંત ૫૮ પું॰ વડા; ભેરુ; આગેવાન (રમતમાં)
પઢતપતિ પું૦ નામને પંડિત; ભણેલા પણ ગણેલા નહિ એવા
[ શૂન્ય
પંડિત. “તાઈ સ્રી॰ પઢતપંડિતપણું
પઢતમૂર્ખ વિ॰ [F.; પઢત (પઢવું)] ભળેલું પણ મૂર્ખ –
પઢવું સક્રિ॰ [નં. પ, પ્રા. વઢ] ભણવું
પઢાઈ સ્ક્રી૰ પઢવું તે; ભણતર
– વ્યવહાર
પઢાવવું સક્રિ॰, પઢાવું અક્રિ॰ ‘પઢવું’નું પ્રેરક ને કમાણ પઢિયાર પું॰ [સં. પ્રતિહાર; પ્રા. વšિદ્દાર] પ્રતિહાર (૨) એક અટક પણ ન॰ [સં.] પ્રતિજ્ઞા; ટેક; વચન; તેમ (૨) શરત; હાડ (૩)પું એક પ્રાચીન સિક્કો. [—લેવું, મૂકવું = પ્રતિજ્ઞા કરવી.] પણ અ॰ [સં. પુનર્; પ્રા. ઘુળ; સર૰હિં. વન] પરંતુ (વિરાધવાચક ઉભયાન્વયી) (૨) વળી; ઉપરાંત; સુધ્ધાં -પણ(—ણું) ન॰ [તું. વૈં; અવ. વા,મુ. હું. વન, મ.વળ,-ળા] સા॰ કૃ॰ કે નામ યા વિ॰ પરથી ભાવવાચક ન॰ અનાવતા પ્રત્યય. ઉદા॰ ગાંડપણ, બાળપણ; કરવાપણું પણગા પું॰ છાંટા; કરું [જળારાય પણ(–ન)ઘટ પું॰ [સર॰ હિઁ. વનટ; પાણી + ઘાટ] પાણીના ઘાટ; પણુછ સ્ત્રી॰ [સં. પ્રËવા; પ્રા. પરંવા; હૈ. પરંતુબા] ધનુષની દેરી પણછું ન॰ જુવાર, બાજરી કે શેરડીનું પાંદડું પણજો પું॰ [સર॰ મ. વાના] પ્રપિતામહ, પડદાદા પણતર ન૦ (સુ.) જુએ પરણેતર
પણ્વ પું॰ [સં.] એક ાતનું વાજિંત્ર; નાનું નગારું પણી સ્ત્રી॰ ભાજીની ઝૂડી
-પણું ન ન॰ જુએ ‘-પણ’. ઉદા૦ માણસપણું; સારાપણું; કહેવાપણું પણે (૫') અ॰ પેલે ઠેકાણે
પણા પું॰ [વે. વળથ = કાઢવ] રેતી અને ધૂળવાળા દડ
પણ +, “ણ્ય [સં.] ન॰ વેચવાની ચીજ; વેપારી માલ –વસ્તુ પત પું॰ [સર॰ fö.] (૫.) પતિ
૫૦૯
|
|
પત (,) શ્રી॰; ન॰ [‘રક્તપિત્ત’ પરથી ટૂંકું ?] ગળતા કોઢ પત (ત,) સ્ત્રી॰ [ä. ત્રણ્ય, પ્રા. પત્તિ; સર૦ હિઁ., મેં.] આબરૂ -ટેક(૨)વિશ્વાસ. [ કરવી =વિશ્વાસ કરવા. –ખાવી,જવી = સાખઆબરૂ જવી. –રાખવી =ટેક આબરૂ જાળવવાં.] પત કરવું [સર૦ ૬. વતરŌ]ગણવું; માન રાખવું(૨)ગાંઠયું; માનવું પતકાળું ન॰ કાળું [પતાવ] પાનખર ઋતુ પતજઢ,−ડી સ્ત્રી॰ [પત (પત્ર) + જડી (ઝાડવું ઉપરથી). સર॰ હિં. પતન ન॰ [É.] પડવું તે (ર) પડતી; નાશ (૩) હાર; પરાજય (૪) ભ્રષ્ટતા; અધઃપાત. કાણુ પું॰ વસ્તુ ઉપર કિરણ પડતાં તેની સપાટી સાથે કિરણ જે ણેા કરે છે તે; ‘ઍન્ગલ ક્ [અળવીનું પાન (૨) તેનું ભજિયું પત(~ત્ત)રવેલિયું ન૦ [પત્ર + વેલિયું ( ફે. વેઇવિંગ = ખરડેલું)] પતરાજ(–૭) સ્ક્રી॰ [સર૦ મ. વત્રાન,—૧] બડાઈ. [−કરવી.] ૦ખાર વિ૦ બડાઈ ખાર
ઇન્સિડન્સ'
[હાર (૨) પતરાળું
પતરાવળ(–ની) સ્ક્રી॰ [તં. પત્ર + માવજી] પત્રાવળ; પતરાળાંની પતરાળી સ્ત્રી॰ પત્રાળી; પતરાવળ (૩) ભાણું; પિરસણ. [—ભંગાવવી =મંદિરમાં ધરાવેલા પ્રસાદમાંથી વેચાતું ભાણું મંગાવવું.
|
|
|
[પતિયાર
–માંડવી = ભાણું મૂકવું – પીરસવું (ર) પીરસવા માટે પતરાળું મૂકવું (૩) જમવા પંગત બેસાડવી.] ~ળું ન॰ પત્રાળું; પાંદડાના કરેલા થાળી જેવા આકાર
પતરી શ્રી॰ [જી પતરું] ધાતુના નાના પાતળા કકડા પતરું ન॰ [સં. પ] ધાતુના પાતળા મોટા સપાટ ઘાટ (ર) મેટી
કથરેટ
પત(—તા)વવું સક્રિ॰ [ટે.વજ્ઞાળ; ‘પતવું’નું પ્રેરક] પતે એમ કરવું. [પતવાનું અ૰ક્રિ॰ (કર્મણિ), -વવું સક્રિ॰ (પ્રેરક).] પતવાળ(−ળી) સ્ત્રી॰ જુએ પતરાવળ પતલું અક્રિ॰ [જી પતવવું] અંત આવવેા; ખતમ–પૂરું થયું (૨) નિકાલ થવા; તેાડ આવવા (૩) સર૦ સં. પ્રાસ, પ્રા. વૃત્ત ઉપરથી ] ચૂકતે થયું. [પતી જવું=મરી જવું (૨) બરાબર ઊકલી જવું કે ચૂકતે થઈ જવું.]
પતળવું અક્રિ॰ [વે. પત્તરુ = પાતળું.(૨) તીક્ષ્ણ, તેજ ઉપરથી ] પીગળવું (૨) ગુસ્સે થયું (૩)[] ફરી જવું; નામુકર જયું. [પતળાવવું સક્રિ॰ (પ્રેરક)]
પતંગ પું॰ [i.] પતંગિયું (૨) કનકવા [આ અર્થમાં સ્ત્રી૰ પણ છે] (૩)એક જાતનું લાકડું જેમાંથી ગુલાલ બને છે(૪) પક્ષી.[—ઉઢા૪(૧)વા, ચગાવવા, ચઢાવવા = કનકવાને દોર મૂકીને ઊંચે જવા દેવા. –ઉતારવા = ચડેલા પતંગને દાર ખેંચીને નીચે પાછે લાવી દેવા. ઊતરી જવા = પતંગ હવામાં અધ્ધર ન રહેતાં નીચે આવી જવા. -કપાવા = ઊડેલા પતંગોની ઢારીએ વચ્ચે પેચ થતાં એકની દોરી કપાઈ જવી. “ ંસકી જવા = પતંગની કમાન છટકી જવી. –પર(પતંગ)નાંખવા – પેચ લડાવવા. –લેાટવા = ચડાવેલા પતંગ સ્થિર ન રહેતાં ચક્કર ચક્કર ફરવા લાગવા.] ૦ખા
ન॰ એક પક્ષી. ગિયું ન॰ કૂદું પતંગિયું થઈ પડવું, પતંગિયાની માફક કૂદી પડવું = આંધળું બની પેાતાને જ નુકસાન થાય તેમ ઝંપલાવવું, આંધળિયાં કરવાં.] [પ્રવર્તક ઋષિ પતંજલિ પું॰ [i.] (સં.) મહાભાષ્યના લેખક કે યોગદર્શનના પતાકડું ન॰ [સું. પત્ર + હું] કાગળના નાના ટુકડા
પતાકા સ્ત્રી॰ [ä.] નાની ધજા (૨) નાટકમાં આવતી આડકથા પતાવટ શ્રી૦ [‘પતાવવું' ઉપરથી] પતાવવું તે; તેડ પતાવવું સક્રિ॰ જુઓ પતવવું, [પતાવડાવવું સક્રિ॰ (પ્રેરક)] પતાસું ન॰ [સર૦ હિં. નતાસા; મ. વત્તાસĪ] ખાંડની પૈતા જેવી એક બનાવટ. [−પાડવું =પતાસું બનાવવું.] પતિ પું॰ [i.] સ્ત્રીના ધણી; કંથ·(૨) (પ્રાયઃ સમાસમાં) સ્વામી; માલિક. જેમ કે, પૃથ્વીપતિ (૩) ઉપરી; અધ્યક્ષ; આગેવાન. જેમ કે, સેનાપતિ; ગૃહપતિ, રાષ્ટ્રપતિ. ૦પરાયણા વિ॰ સ્ત્રી॰ પતિને પરાયણ એવી. ૦વ્રત ન॰ પતિભક્તિ; શિયળ. ન્ત્રતા વિ॰ સ્ત્રી॰ (૨) સ્ત્રી॰ સતી; પતિવ્રત પાળનાર સ્ત્રી
પતિજાવવું સ૰ક્રિ॰ ‘પતીજવું'નું પ્રેરક [નાર. ૦પાવનત્વ ન૦ પતિત વિ॰[i.]પડેલું (૨) પાપી.॰પાવન વિપાપીને પાવન કરપતિપરાયણા વિ॰ સ્ત્રી॰ જી ‘પત’માં પતિયલ,પતિયું વિ॰ [‘પત’ ઉપરથી] પતના રોગવાળું પતિયા પું, ॰વું અક્રિ॰ જુએ અનુક્રમે પતીજ; પતીજવું પતિયાર પું॰ [ત્રા. પત્તિમાત્ર, વૈ (સં. પ્રતિ + અાથમ્) સર૦ હિં. પતિભાર] વિશ્વાસ (ર) આબરૂ [પ્રયોગા ‘પતીજ'ના જેવા]