Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 485

દાથરો]
|
દાથરા પું॰[સર૦ મ. ટૂથર] રસેાઈમાં વરાળથી બાફવા વાસણમાં વસ્તુને અધ્ધર રાખવા કરાતું ઘાસ વગેરેનું પડ (૨) તેખરે; દાથરી (૨)[લા,] ચડેલું માં; દાથરી. [-ચઢવા, ચઢાવવા] દાદ શ્રી॰ [ા.] ફરિયાદ; અરજ (૨) ઇન્સાફ. [~આપવી, —દેવી = સાંભળવું; ન્યાય આપવેા (ર) [લા.] ગાંઠવું; માનવું. –માગવી, સાંભળવી, –મળવી, –મેળવવી.] ૦ખાહ પું॰ દાદ માગનારા, ૦ગર પું૦ દાદ સાંભળનારા; ન્યાયાધીશ. ફરિયાદ
સ્ત્રી કોઈ પણ જાતની ફરિયાદ. –દી વિન્દાદ માગનાર; ફરિયાદી દાદકાગ પું॰ એક પક્ષી
દાદાગીરી સ્રી॰ [‘દાદા’ ઉપરથી] જબરદસ્તી; બળજોરી; ગુંડાગીરી દાદી સ્રી મા કે બાપની મા; વિડયાઈ (૨) વિ॰ નુ ‘દાદ’માં. ૦મા સ્રી॰ દાદી (માનાર્થક)
દાદુપંથી વિ॰ દાદુ નામના સંતના પંથનું (અનુયાયી) કે તેને લગતું દાદુર પું॰ [É.] દેડકા [જબરદસ્તી કરવાની ટેવવાળા દાદા પું॰ [સર૰ મ.] બાપના કે માને બાપ; વડવે (૨) ગુંડે; દાધવું અક્રિ॰ [સં. ટ્ð=દાઝેલું] દાઝવું; બળવું દાધાબળ્યું વિ॰ [નં. ~ + બળ્યું] અદેખું (૨) રડતી સૂરતવાળું દાધારશું વિ॰ [સં. ચાંચવ] અદેખું (૨) ગાંડિયું
“દાન [7.]પ્રત્યય. નામને લાગતાં ‘તે રાખનાર, ધારણ કરનાર’ કે ‘તે જાણનાર', એવા અર્થનું વિ॰ બનાવે. ઉદા॰‘ગુલાબદાન’; ‘કદરદાન’ દાન પુંઅ૦૧૦ દરશના ઘડિયા; ૧×૧૦=૧૦
દાન ન॰ [É.] આપવું તે (૨) ધર્મબુદ્ધિથી, પુણ્યાર્થે આપવું તે (૩) રમતને। આપવાનેા દાવ; વારા (૪) હાથીના લમણામાંથી ઝરતે મદ.[—આપવું=દાન તરીકે આપવું(૨)રમતના દાવ આપવા, લેવાં=સ્ત્રી પુરુષે ગુરુ સમક્ષ ભેટ મુકી ગુરુમંત્ર લેવા. લેવું =દાન તરીકે આપેલું સ્વીકારવું.] દક્ષિણા સ્ત્રી॰ દાન અને દક્ષિણા, ધર્મ પું॰ દાન કરવાના ધર્મ. ૦પત્ર ન૦ બક્ષિસપત્ર; દાનનું લખાણ. વીર પું॰ દાન કરવામાં શૂરા માસ; દાનેરારી. શાલી(-ળી), શીલ વિ॰ દાન કરવાની ટેવવાળે; સખી દાનત શ્રી॰[મ. વિયાનત] મનનું વલણ; મનેાભાવ; વૃત્તિ.[~ખગઢવી =ન્યાય કે નીતિની ભાવના ન રહેવી; પ્રામાણિકતા ટળવી.-રાખવી =મને વૃત્તિ રાખવી.]
દાન- દક્ષિણા, ૦ધર્મ, ૦પત્ર જુએ ‘દાન [સં.]'માં દાનવ પું॰ [ä.] રાક્ષસ. -વી સ્ત્રી॰ દાનવ સ્ત્રી; રાક્ષસી (૨) વે૦ દાનવને લગતું; રાક્ષસી
દાનવીર, દાનશાલી(−ળી), દાનશીલ જુએ ‘દાન [i.]’માં દાનસ્તુવિ॰ [hī.āાનિસ્ત] સારી દાનતવાળું (૨) પ્રામાણિક (૩)
(૨) ઉદાર
દાનિયત સ્ત્રી॰ [hī. 7777 ઉપરથી] દાનાપણું; ડહાપણ; અક્કલમંદી દાનિશ સ્ત્રી॰ [il.] ડહાપણ; વિવેક. મંદ વિ॰ ડાહ્યું; સમજી; વિવેકી. ૰મંદી સ્ત્રી॰ દાતાઈ
દાની સ્ત્રી॰ [ī. વાન] પાત્ર; આલય; –ને રાખવાનું ઠામ, એ અર્થમાં નામને અંતે. જેમ કે ચા-દાની, પીકદાની ઇ દાનીવિ॰[i.]દાન આપનારું; સખી; ઉદાર (૨) પું॰ દાતા. –નેશ(–સ)રી પું॰[નં. ટ્ાન + ફૅશ્વર ! ] દાનવીર; મેટા જ્ઞાની માણસ દાના વિ॰ પું॰ [hī. વ્ાના] ડાહ્યો; સમન્તુ; વિવેકી દાન્ત વિ॰ [Ē.] વશ કરેલું; કાબૂમાં આણેલું (૨) સંયમી દાપું ન॰ [તું. વાવન] હકનું માગણું; લાગે. [—ચૂકવવું =લાગે આપવે.]
|
દાદર પું॰ [ત્રા. ર]દાદરા; નિસરણી (૨) સ્ત્રી॰ [નં. વૈંકુ] દરાજ, ખારી સ્રી દાદરનું નાનું બારણું (૨) જતા. રાતાલ પું॰ સંગીતને! દાદરા તાલ; ક્રીડાતાલ. – પું॰ નિસરણી (૨) નિસરણી ઉપરનું બારણું (૩) તાળાની અંદરની કળ (૪) એક જાતના તાલ (સંગીત) (૫) એક વનસ્પતિ - ઔષધિ દાદલું વિ॰ (૫.) ઉદ્ઘાર; દેલું
દાદા, ૦જી હું અવ૦ દાઢા (માનાર્થે બ૦૧૦)
દાખ પું॰ [દાબવું' પરથી] દાબવું તે; દબાણ (૨) આગ્રહ (3) અંકુશ; ધાક. [-દેવા, મૂકવા=અંકુશ મૂકવા; ધાકમાં રાખવું (ર) દબાણમાં રાખવું, –એસાઢવા, રાખવા = ધાક બેસાડવા; અંકુશ રાખવે. દાબમાં રાખવું =ઃખાણ તળે યા અંકુશ કે થાકમાં રાખવું.]. ૭માપક ન૦ જુએ દબાણમાપક દાખદીબડ અ૦ [‘દાબડ’ (‘દાખવું’ ઉપરથી)ને દ્વિર્ભાવ] છૂપુંછૂછ્યું. [–ચલાવવું, –રાખવું] દાડિયું વિ॰ દાખડા જેવું બંધેયાર
દાબડી સ્ત્રી [મ. ટુમ્બર્ ઉપરથી] નાના દાબડો; ડબી. –ડો પું ઢાંકણવાળું એક જાતનું ધાતુનું પાત્ર; ડબા (૨) જીએ દાખલે દાખણુ ન૦ માણ; ભાર (૨) દમન; સખતી (૩) અંકુશ. -ણિયું ન૦ કાંઈ દાખવા માટેનું વજન (૨) કાઠી પરનું માટીનું ઢાંકણું દાળમાપક ન॰ જુએ ‘દાબ’માં [બ૦ ૧૦માં) દાબલે પું॰ આખી કેરીનું સંભાર ભરી કરાતું એક અથાણું (પ્રાયઃ દાબવું સ૦ ક્રિ॰ [સર૦ મ. વાવળ; હિં. વાન] દબાવવું; ચગવું; ચાંપવું (૨) [લા.] સખતી કરવી; અંકુશમાં રાખવું (૩) દાબીને ખાવું.[દાબીને કહેવું =આગ્રહ કરવા; શરમમાં કે શેહમાં નાખીને કહેવું. દાબીને ખાવું = અકરાંતિયાપણે ખાવું. દાબી રાખવું= ભાર તળે મુકી રાખવું; દબાવવું (૨) ગુપ્ત રાખવું; બહાર ન પડવા દેવું. દાખી દેવું = કચરી નાખવું; અટકાવી દેવું.] દામે પું॰ [‘દાખવું’ ઉપરથી] ધુળનેા ઢગલા. [−કરવેશ = અનાજને ધૂળ કે રાખમાં દાબીને રાખવું.]
દામેટા પું॰ એક જાતની ખાંડ (૨) એક જાતનું કાપડ દાભ પું॰ [નં. ટ્ર્મ; પ્રૉ. મ] એક વનસ્પતિ - દર્ભ દાભેાળિયું ન॰ જુઓ ડાભેાડિયું
|
દામ પું॰ [સં. ટ્રમ્સ; પ્રા. રૂ] પૈસે; ધન(૨) ન૦ કિંમત; મૂલ્ય દામ ન॰ [સં.] જુએ દામણ ૧ (૨) સ્ત્રી૦ માળા દામણ ન॰ [કે. વામળ] ઘેાડાં-ગધેડાંના પગ આંધવાનું દેરડું(ર) સ્ત્રી॰ [] (વહાણની) ડાબી બાજુ
ડાહ્યું; સમજી. “સ્તાઈ સ્રી॰ દાનસ્તાપણું
દાનાઈ શ્રી॰ [7.] દાનાપણું; ડાલાપણું; વિવેક (૨) ભલમનસાઈ (૩) પ્રામાણિકતા; ઈમાનદારી. -~ વિ॰ ડાહ્યું; વિવેકી; સમ
૪૪૦
[દામન
દામણી સ્ત્રી॰ [નં. વૈમન્ ] સ્ત્રીઓના કપાળનું એક ઘરેણું; બંધી દામણું વિ॰ [કે. વાવળ] એશિયાળું; પરવશ (૨) દયામણું; ગરીબ દામણું ન૦ [જીએ દામણ; સં. વામન્ ] નૈતરું; જાડી દેરી દામતાઈ શ્રી• [‘દામ’ ઉપરથી] + ધનવાનપણું [ લેવું તે દાદૂપઢ ન॰ [દામ + ૢપટ; સર૦ મ. વામરુવટી] ધીરેલાથી બમણું દામન ન॰ [[.] છેડા; પાલવ (૨) અંગરખા વગેરેની ચાળ