Page Text
________________
આ લખતાં યાદ આવે છે કે, તેઓશ્રી આજે આ બાબતમાં કાવ્યના લેખક-પ્રકાશક કાંઈક આ તેમની આજ્ઞારૂપ ફૂલીફાલી આવૃત્તિ જેવાને સદેહે ઘેરણ ઉત્પન્ન કરે, તેવી વિનંતી છે. આપણી સાથે નથી; તેથી મર્મમાં આઘાત પહોંચે છે. આ કેશ એમનાં ચરણોમાં અર્પણ થયેલો છે,
આગળનું કામ તે આજે માનસ વિધિથી જ કરવાનું રહે છે. હવે પછી કોશ અંગે આગળ શું કરાશે, એ વિષે
સામાન્ય રીતે દરેક આવૃત્તિમાં કાંઈક ચર્ચા થતી કાવ્યની જોડણું
આવી છે. તેમાંની કેટલીક બાબતો હજી ઊભી જ છે. કાવ્યની જોડણી માટે એક સાદા નિયમ નં. ૩૨ જેમ કે, પારસી ગુજરાતીના શબદ, તળપદી બોલીઉપરાંત વિચાર નથી થઈ શક્યો. એમાં આગળ વધી એમાં ઠેર ઠેર પડેલા પ્રાંતીય શબ્દ, વિજ્ઞાનની શકાય ? એ બાબતમાં એક મેટ નિયમ તે નક્કી પરિભાષા- આ બધું કામ ઊભું જ છે. પારસી છે, અને એ માનીને ચાલવું જોઈએ કે, શબ્દોની ગુજરાતીને તો શાસ્ત્રીય ઢબે સ્વતંત્ર કોશ કરવામાં જોડણી નક્કી કર્યા પ્રમાણે કાવ્યમાં પણ સાચવવી આવે તોય ભાષાની સારી સેવા થાય. વિજ્ઞાનની જોઈએ. પણ પદ્યની વિશેષ જરૂરિયાતોને લઈને કોક પરિભાષા તરફ હવે શિક્ષકોનું અને યુનિવર્સિટીઓનું સ્થાનેએ માત્રા વધારવી ઘટાડવી પડે છે; અને ધ્યાન છેવટે જવા લાગ્યું છે, એટલે તેમાં પ્રગતિ થશે. કવિઓ એવી છૂટ લે છે જ. તેવાં સ્થાને શું કરવું એ કામો શબ્દભંડળને અંગે થયાં. આ કોશની એ પ્રશ્ન રહે છે. ત્યાં પણ નક્કી જોડણી કાયમ રાખી, દૃષ્ટિએ જોઈએ તો, અર્થોનાં ઉદાહરણ ટાંકવાં, એ એક હસ્વ દીર્યનાં ચિહ્ન મૂકીને લીધેલી છૂટ બતાવવી, એમ ઉમેરી શકાય એવી બાબત કહેવાય. આ આવૃત્તિમાં નં. ૩૨માં બતાવ્યું છે. આ રીતમાં કશી મુશ્કેલી કઈક સ્થાને અર્થે સ્પષ્ટ કરવા ઉદાહરણ ટોકથા નથી. તેને બહુધા અનુસરવામાં આવે એટલે બસ. છે, પરંતુ અવતરણ આપવામાં નથી આવ્યાં. પરંતુ
આવી જ રીતે ત્રીજું એક ચિહ્ન પણ સ્વીકારવા તે અનિવાર્ય ન ગણાય. બૃહકેશમાં તે જરૂરી ખરું. જેવું છે, તે અકારના લોપને માટે ખેડાનું ચિહ્ન. પરંતુ કાલકમે ઉદાહરણ જોઈને અર્થવિકાસ ચકાસવામાં જેમ કે, “કહેવું’ શબ્દ લઈ એ. છંદની જરૂર પ્રમાણે આવે તો તેની ખરી કિંમત અને સાચા અર્થ. તેને “કહેવું' પણ વાંચવામાં આવે છે અને કહેવું ઉદાહરણો સંઘરવા પૂરતું જ જોઈ એ તે, એ બાબતમાં પણ. આ બીજી જગાએ “કહેવું” આમ લખવાથી સામગ્રી આજે ખૂટે એમ નથી. જૂના કેશમાં તે કામ સરી શકે. એમ જે માત્રાપ દેખાડવા માટે ખૂબ પડેલી છે. ઉપરાંત હજારો ઉદાહરણો કેશ-કાયોખેડાનું ચિહ્ન વપરાય, તો કાવ્યમાં પણ તે પૂરતી લય પાસે કાપલીઓમાં અને નોંધ રૂપે પડેલાં છે. તે જોડણી સાચવવામાં સરળતા થાય. જેમ કે, “જગત” બધાં ઉપરથી શબ્દો અને અર્થો તે નોંધાયા છે. ને “જગ્ન' કરવું હોય તો “જગત” લખી શકાય તેમનાં ઉદાહરણ ટાંકવાં હોય તો ટાંકી શકાય. * બહેનની ને બહેન-ની” કે “બેન-ની’ ન કરતાં પરંતુ ચાલુ કેશમાં તે ન આપીએ તેય ચાલી શકે. “બહેન-ની” કરી શકાય.
કરવા જેવું કામ, અર્થવિકાસની દષ્ટિએ ઉદાહરણ કોઈ સ્થાનોએ આથી ઊલટી જરૂર લાગતાં કોલકમે એકઠાં કરીને, અંગ્રેજી “ ઍકસફર્ડ મહાકેશની કવિઓ એવી છટ લે છે કે, જોડાક્ષરને છ પાની પદ્ધતિએ શબ્દા પર કંડિકાઓ રચવાનું છે. અત્યારે માત્રાવૃદ્ધિ સાધે છે. જેમ કે, “પ્રકાશનું પરકાશ. તે આ દૂરને આદર્શ જ લાગે છે. આપણી ભાષામાં
એટલું સંશોધનકામ તથા વિદ્વત્તા પણ અત્યાર સુધીમાં આમ જોડાક્ષરને છ પાડી માત્રાવૃદ્ધિ મેળવી છે
એવાં રેડાયાં નથી, કે જેથી આવું કામ હાથ ધરી લેવા ઉપરાંત, જ્યાં જોડાક્ષર ન હોય ત્યાં, છંદને લઈને શકાય. એક જ દાખલો આપું: આપણા જૂના જરૂર લાગે તો, બહુધા અનુસ્વાર ઉમેરી લઈને,
કવિઓના ગ્રંથોની પ્રમાણભૂત વાચનાઓ જ હજી માત્રા વધારવામાં આવે છે. જેમ કે, સ્વામિન
સિદ્ધ થઈ બહાર નથી પડી. આ સામગ્રી હોય તો સ્વામિન; જોબન – જોબન વગેરે.
તાત્કાલિક એવું કામ ઉપાડી શકાય કે, દરેક મુખ્ય આમ માત્રામાં કરી લેવાત વધારે કોઈ સંકેત દ્વારા મુખ્ય સાહિત્યયુગેના પ્રધાન ગ્રંથો લઈને તેમને સચવી જે મળ જોડણી સાચવી શકાય તો સારું. એક્સફર્ડ પદ્ધતિ”એ જે કઢાય. પણ આ કરવાને પણ એ યોજવો અરે લાગે છે. એટલે કે, જે આવી માટે પહેલી તે ગ્રંથની આધારભૂત વાચનાઓનું છટ કવિને લેવી જ પડે તે લેશે એમ થયું.
શાસ્ત્રીય સંપાદન થવું જોઈએ. તે પછી તે વાંચીને
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016105 |
| Book Title | Sarth Gujarati Jodni Kosh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Gujarat Vidyapith Ahmedabad |
| Publisher | Gujarat Vidyapith Ahmedabad |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 950 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |