Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 395

HD ]
સાહેબ અ॰ એક માનવાચક ઉદ્ગાર; જી જીજી સ્ત્રી॰ [જુએ છ] ખા (૨) મેટી મા; દાદી. ૦બહેન, બા સ્ત્રી॰ મેાટી નણંદ. ૦મા સ્ત્રી॰ ઘરડી મા; દાદી. “તે પું॰ દાદા (૨) [સર॰ હિં. નીના] (સુ.) બનેવી
જીણુ સ્ત્રી॰;ન॰સર૦ ફે. શીળ=અંગ] કેરીમાં ગેાટલી પરનું રુવાંટીવાળું સખત પડે. [—બાઝવું = કેરીના મરવાનું જણનું પડ કઠણ થવું] જીત સ્ત્રી [‘જીતવું' ઉપરથી] કુંતેહ; વિજય (૨) પું॰ સંગીતને એક અલંકાર
જીતલ ખાટા પું॰ [જીતવું + લખાટા ? ] એક બાલરમત જીતવા પું॰ (કા.) જીવ (૨) માણસ
જીતવું સક્રિ॰[તં. નિ; સર૦ પ્રા. fનત્ત=જિતાયેલું] ફતેહ મેળવવી જીતેલું ન॰ [જુ ધીતેલું] એક ફળ અને તેમાંનું બીજ જીદ સ્ત્રી નુ જિદ્
જીન પું॰ [મ. નિમ્ન] એક જાતનું ભૂત (૨) ન॰ [ા. નીન; પ્રા. નૌળ] ઘેાડાનું પલાણ, ગર પું॰ જૈન બનાવનાર, પાશ ન૦ જીન ઉપર નાખવાનું કપડું
જીન ન॰ [સર॰ મેં.] એક જાતનું જાડું મિલનું કપડું જીન- ગર, પેશ જુએ ‘જીન’ પુંમાં
જીના પું॰ [7.] દાદરબારી; અલગ કાઢેલી સીડી જીપ સ્ત્રી॰ [š.] એક જાતની (મજબૂત) મેટરગાડી જીભ શ્રી॰ [સં.નિહવા; પ્રા. નિમ્મ] બેલવાની કર્મેન્દ્રિય (૨)વાચા; વાણી (૩) સ્વાદની ઇન્દ્રિય (જેમ કે, જીભ ઠેકાણે રાખા) (૪) જોડા પહેરવા માટે એડી આગળવપરાતી પઢીનું સાધન (પ) ટાંક; અણિયું(૬) પાવા ઇના મેઢાના ભાગ જેવાગે છે તે.[-અટકવી = ખેાલતાં તેાતડાવું. –આડી વાળવી = વાંકું ખેલવું (૨) ખેલતા અટકવું. “આવવી = ખેલતાં આવડવું; જીભ છૂટવી (૨) ભ ઉપર ગરમી ફૂટી નીકળવી.ઊપડવી-છૂટથી ખેલાવું, બેલવાની હિંમત ચાલવી. “આવારવી = કુરબાન થવું. “કરવી= બહુ ખેલવું; સામું ખેલવું. –કઢાવવી = બહુ હેરાન કરવું(૨) અચો ઉપજાવવા. –કરડીને મરવું, મરી જવું=(પ્રાયઃ શરમના માર્યા) આપધાત કરવા. “કસેાજી કરવી = ગંદા - અપરાબ્ત ખાલવા. -કાઢવી = ચાળા પાડવા(૨)અચંબા પામવું, –કાપવાના સમા ચાર = ઘણા માઠા સમાચાર. –કાપવી = જીભે કાપ પડવા (ર) ખેલતું બંધ થવું (૩) એાલતું બંધ કરવું. ~ઘસાઈ જવી =કહી કહીને થાકી જવું. “ચલાવવી = બહુ બોલવું; ફાવે તેમ ખેલવું. -ચાટવી = ખેાલતાં તેાતડાવું, –છૂટવી = ખેલતાં ફાવવું કે આવડવું. છૂટી હાવી = ગમે તેમ – બહુ ખેલવું. –ઝલાઈ જવી = ખેલી ન શકાવું. “ઝાલવી = ખેાલતું રાકવું કે રેકાવું. “ટૂંકી કરવી = ગમ ખાઈ જવી; ન ખેાલવું. −ટૂંકી થઈ જવી =(મરતા પહેલાં) વાચા જતી રહેવી; ન બે લાવું. –દાઢવી = ગમે તેમ અંકુશ વગર ખાલવું. –ન હેવી = મંગું હોવું; બેાલી ન શકાવું (૨) ખેલતાં ન આવડવું. —ના કકઢા કરવા = સ્પષ્ટ ઉચ્ચારણનેા પ્રયત્ન કરવા. —તા કકડે કકડા થઈ જવા=કહી – કહી, સમજાવીને થાકવું.--ની છૂટ = વાચાળતા. નું કહું=આકરું બેાલનાર. -નું જો હું = જો હું ખેલનાર. –નું સાચું=સાચું બેાલનાર. –ને ટેરવે = મેઢે; પાડે; યાદ. –ના કૂચા કરવા, વળવા= કહી કહીને થાકી જવું. —બંધ કરવી = બાલતું બંધ કરવું – થવું; નિરુત્તર થવું – કરવું.~~માં
[ જીવ
હાડકું ન હોવું = જીભ વાપરવામાં–ખેલવામાં કાઈ કાબૂ ન હોવા; ખેલવામાં વિવેકની જરૂર હોવી. “માંમાં ઘાલવી, વાળવી = ખેલતા અટકવું. લાંબી હોવી = બેોલકણું હેવું (૨) નકામું કડવું ખેાલવું. —વધવી = બહુ તે નિરર્થક કે સમજ્યા વિના ખેલબાલ કરવું.–વળવી = શુદ્ધ ઉચ્ચાર થવા. –વાઢવા જેવી હેાવી =ગમે તેવું બં હું ખેલનાર હેાવું. -વાળવા=શુદ્ધ ઉચ્ચારના મહાવરો પાડવા, હલાવવી =બેોલવું (૨) ભલામણ કરવી (3) માત્ર મેએ હુકમ કર્યાં કરવા. –હાવી≠ખેલતાં આવડવું. જીભે કાંટા ઊગે, પડે=(આમ ખરાબ ખેલનારને શાપ – ગાળ દેવાય છે). જીભે કાંટા પડવા = તરસથી જીભ લૂખી પડી જવી. જીભે ડામ દે=જીએ જીભે કાંટા ઊગે, જીભે ચડવું = મેઢે ચઢી જવું; કંઠસ્થ કે યાદ થવું (૨) ગવાવું; વગેાવાવું. જીભે લેાચા વળવા =સ્પષ્ટ કે જલદી ન ખેલી શકાવું; જવાબ આપતાં ગલ્લાંતલ્લાં કરવાં. જીભે સરસ્વતી હાવી = ભારે વિદ્વાન હાવું.] ૦ડી સ્ત્રી, ૦ પું॰ જીભ (તુચ્છકાર) [જીભડી કરવી =બહુ ખેલ ખેલ કરવું; કંકાસ કરવા.] લડી સ્ત્રી॰ (કોમળ લલિતભાવ) જીભ. -ભાજેડી(–રી,−ળી) સ્ત્રી॰ ખેાલાબેાલી; તકરાર. –ભિયા રસ પું॰ બેલાબાલી કરવાની હાંશ. —ભી સ્રી॰ જીભના આકારને વહાણને આગળનેા ભાગ (ર) દેશી વહાણેામાંના ત્રણમાંÀા વચલા સઢ (૩) ઊલ ઉતારવાની ચીપ કે પડી; ઊલિયું જીમી સ્ત્રી॰ (કા.) કાડી સ્ત્રીએ ધાધરાને બદલે કથ્થાઈ રંગનું જે કપડું પહેરે છે તે
૩૫૦
જીમત પું॰;ન॰ [સં.] મેઘ; વાદળ. ૦વાહન પું॰ (સં.) ઇંદ્ર જીરક,—ણુ ન૦ [i.] જીરું જીરણ વિ॰ (૨) ન૦ જુએ કર્ણ
[કરવું (ર) સાંખવું; વેડવું
જીરવવું સક્રિઞા. નીરવ; સં. ન, બા. નીરનું પ્રેરક]પચવવું;હજમ જીરવાયું અક્રે ‘જીરવવું’નું કર્મણિ જીરાકેરી, જીરાસાળ, જીરિયા કેરી નુએ જી’માં
જીરું ન॰ [તું. નૌર(–હ); ત્રા. નીરય; જા. નીરહ] એક મસાલેા. –રાકેરી સ્રી॰ જીરા સાથે આથેલી કેરી. –રાસાળ સ્ત્રી॰ એક જાતની ડાંગ. રિયા કેરી સ્રી॰ જીરા જેવી વાસવાળી કેરી જીર્ણ વિ॰ [É.] છેક જૂનું; ધસાઈ કે ખવાઈ ગયેલું (૨) જરેલું; પચેલું (૩) ન૦ જીરું, જ્વર પું॰ માલૂમ ન પડે એવા શરીરમાં રહેતેા ઝીણેા ધીમેા તાવ. શીણું વિ॰ સાવ ટચુંટયું. —Àહૃદય પું [+ઉદય] જીર્ણ કે જૂની વસ્તુને ફરી ઉડ્ડય થવો તે; ‘રિવાઇવલિઝમ’. Íદ્ધાર પું॰ [ + ૩૪ાર] જીર્ણ થયેલાને સમરાવવું તે. —ÀÍદ્ધારવું સ૦ક્રિ॰ જીર્ણોદ્ધાર કરવા જીલખે અ॰ [જી +, નૈવ=હાજર છું ઉપરથી ! ] અતિશય તાબેદારી સૂચવતા ઉદ્ગાર. [−કરવું = જી, છ કહીને પડતા ખેલ ઉપાડી લેવે; ખુશામત કરવી.]
જીવ પું॰ [સં.] શરીરનું ચેતન તત્ત્વ; પ્રાણ (૨) કોઈ પણ પ્રાણી (૩) મન; દિલ (૪) [લા.] પંજી; દેાલત (પ) દમ; સાર; કાંઈ રામ હાવા તે (૬) કાળજી; લક્ષ. ઉદા૦ ‘ધંધામાં જીવ રાખવા’; ‘જીવ રાખીને કામ કરવું’ (૭) હિંમત. ઉદા૦ મારા જીવ ચાલતા નથી. [—અકાર કરવા = મરવા સુધીની તત્પરતા દાખવવી. –અઢધા કરવા = અધમૂ – કાયર કરવું (ર) પેાતાની બધી શક્તિ ખરચવી. “અડધા થઈ જવા = ગાભરું કે બાવરું થઈ જવું (૨) પ્રિય