Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 158

ઉપયોગ]
૧૧૩
[ઉપરીપણું
વધારેમાં વધારે ભલું કરવું, એ મત; “યુટિલિટેરિયેનિઝમ' | થવું (૩) રૂપ ગુણ ઇ૦માં મળતું આવવું. ઉદા. “એ એના બાપ ઉપગ કું. [i] કામ; વાપર; વપરાશ (૨) ખપ; જરૂરિયાત. ઉપર પડયો છે.' –રહીને =જાત-દેખરેખ તળે; જાણુંબજીને. (૩) (જૈન) ધ્યાન; સાવચેતી. [–લે = ઉપયોગ કરે; વાપરવું; (–ઊભું રહીને પણ કહેવાય છે)] ઉપરથી અ૦ ઊંડાણમાં ખપ કરો.] વાદ, –ગિતાવાદ ૫૦ જુઓ ઉપયુક્તતાવાદ. ઊતર્યા વિના (૨) માત્ર સપાટી ઉપરથી (૩) સહેજ સાજ. ૦ઉપ-ગિતા સ્ત્રી ઉપયોગીપણું. -ગી વિ. ઉપયોગમાં આવે તેવું; રનું વિ૦ ઉપરાટિયું. ચેટિયું, –થવું–લું) વિ. છીછરું; ખપનું; કામનું સાર્થક
ઉપલકિયું. ટપકે અ૦ઉપર ઉપરથી (૨)ચેપડામાં રીતસર લખ્યા ઉપર ન૦ + ઉપરાણું; વહાર
વિના. ૦થી ૮૦ ઉપલે સ્થાનેથી કે સપાટી પરથી (૨) બહારથી; ઉપર અ. [સં. ૩૫રિ] પર; ઊંચે. ઉદા. ‘ઉપર આકાશ ને નીચે | બાતઃ (‘અંદરથી'થી ઊલટું). ૦૬ળ ન૦ જમીનળ પર કરેલું
ધરતી'; (ક્રિટ વિ૦ તરીકે) (૨) સ્થાન કે ક્રમથી જોતાં નીચે કે બાંધકામ. નું વિ૦ ઉપર આવેલું કે કહેલું. ૦માં વે ઉપરવટ પાછળ નહિ પણ એથી ઊલટું (નામયોગી અ૦ તરીકે). ઉદા કરતા મતવાળું. છેવટે સ્ત્રી અનધિકાર ઉપરીપણું દાખવવું તે ઘર ઉપર” (૩) –ના કરતાં વધારે; ઉપરાંત. ઉદા - “સે ઉપર (૨) ઉલંઘન; અવગણના (૩) વિ૦ વિરુદ્ધ; અવગણતું (૪) ટપ ખર્ચ થશે.” (૪) (-ના કરતાં) ચડિયાતું કે આગળ આવે એમ. એવું સરસાઈ કરતું.(જવું,થવું = અવગણીને ચાલવું). વટ, ઉદા. “વર્ગમાં તે ઉપર રહે છે.” “ઘરમાં એને હાથ ઉપર છે.” વટો ૬૦ ખલને બો; વાટવાને પથર. વાસ(–) ૫૦ ‘તેનું સ્થાન ઉપર છે'. (૫) અગાઉ પૂર્વે. ઉદા “વદે હજારે મડાનો વાસ. વાસિયે ૫૦ ભંગી. હાથ ૫૦ હાથ ઉપર વર્ષ ઉપર લખાયા'. ‘ઉપર લખ્યા પ્રમાણે.” (૬) (કઈ ભાવની હોવો તે; ચડિયાતાપણું સાથે શબ૦માં) –ની પ્રત. ઉદ૦ ‘પશુ ઉપર દયા, ક્રોધ, ક્રુરતા' ઉપરણુ ન૦ ઉપરનું આવરણ; બહારનો ઢેળ (૫. વિ.) ઈ.“મારી ઉપર રેફ ન માર, ક્રોધ ન કર'. (૭) –ના આધારે, –ને ઉપરણી સ્ત્રી [સં. રાવળ, , પાડરળ] ઓઢણી; ઉપર ઓઢલઈને, –ને કારણે. ઉદા. “શા ઉપર આ કુદાકુદ છે?’. ‘બાપના | વાનું વસ્ત્ર
[વસ્ત્ર પૈસા ઉપર તાગડધેન્ના ના કરો. એના કહ્યા ઉપર આટલું] ઉપરણું ન૦, – પં. [જુઓ ‘ઉપરણી'] બેસ; પિછોડી; અંગબધું લાગી જાય ?' (૮) –ની આડથી; –ને આધારે. ઉદા| ઉપરત વિ. [i] વૈરાગી; સંસારમાંથી જેનું ચિત્ત ઊડી ગયેલું ઘર કે માલ ઉપર પૈસા ધીરે છે.” (૯) કૃ૦ સાથે આવતાં, તે છે એવું (૨) અટકી પડેલું; શાંત (૩) દિયુક્ત; કંટાળેલું. –તિ ક્રિયા થયે કે થાય ત્યારે કે ત્યાર પછી કે થાય એટલે. ઉદા સ્ત્રી, –મ પં. ઉપરત થવું તે; ઉપરામ
ખબર આવ્યા ઉપર હું જઈ આવીશ.” “નેતાઓ છૂટયા ઉપર | ઉપરવટ, ઉપરવટશે, ઉપરવટો જુઓ “ઉપર”માં કાંઈ થાય.” “તેને આવવા ઉપર સભા મુલતવી રાખી.” (૧૦)] ઉપરવાડ સ્ત્રી. [સં. ૩પરિવા ] ઘર, ફળિયું કે ગામની નજીક વિષે; બાબતમાં. ઉઢા ૦ “ગાય ઉપર નિબંધ લખે.” “એના વ્યા- 1 ભાગ; પરવાડ (૨) ઘરની વાડ -સીમાંત દીવાલની બે બાજુને
ખ્યાન ઉપર મારે કાંઈ કહેવાનું નથી.' (૧૧) –ના કિનારા ઉપર, ભાગ. -ક્રિયે ! ઉપરવાડે રહેનાર; આશ્રિત માણસ (૨) –ને કિનારે. ઉદા ૦ “કાશી ગંગા ઉપર છે.” “તે નદી ઉપર ફરવા | પાસેના ગામની ખેતી કરનાર ખેડૂત ગયે.” “તે તળાવ ઉપર બેઠે છે.” (૧૨) ---ની લ લગ. ઉદા ૦ ઉપરવાસ અ. પવન કે પાણીના વહનની વિરુદ્ધ દિશાએ; ઉપલે તેઓ મારામારી ઉપર પહોંચ્યા.” “હવે તે પૂરું થવા ઉપર છે.” (૧૩) [ ભાગે (૨) j૦ જુઓ ‘ઉપર'માં -સપાટી ઉપર (પ્રાયઃ પ્રવાહી સાથે). ઉદા ૦ “મલાઈ ઉપર આવી.” | ઉપરવાસ(–),-સ, ઉપહાથ જુઓ “ઉપર” માં પડયો તે તો ઉપર આબે, પછી ડુબી ગયે.” “છેવટે તે વાત ઉપરંગ ગમ્મત ઉપર આવી’. (૧૪) (સાતમી વિભક્તિને ભાવ બતાવે છે.) તે | ઉપરાઉપર, ઉપરાઉ(–છા)પરી અ૦ એક પછી એક; લાગજગાએ, સ્થાને. ઉદા. “દુકાન ઉપર કણ બેસે છે?” “ઘર ઉપર લાગટ (૨) એક ઉપર બીજું આવે એમ; “ઓવરલેપિંગ’ આવજો”. “મન ઉપર અસર થઈ.” “કામ ઉપર હોઉં ત્યારો.” | ઉપરાજવું સક્રે. [સં. ૩પાન્ઉપાર્જન કરવું; કમાવું [– કરવું = આગળ પડતું – પહેલું કરવું; જાહેરાતમાં આણવું, જશ | ઉપરાજ્ય ન૦ [i] મુખ્ય નહિ એવું રાજ્ય “ડુમિનિયન’ ગાવો (૨)ઉપરાણું લેવું.-જવું = જાત-સ્વભાવકે ખાનદાનનું તિ | ઉપરાણું(–ળું) ન૦ [હિં. ૩વરા, મ. ઉપરાઢા] પક્ષ લે તે; પ્રકાશવું. નીચે પ્રમાણે શ૦,૦માં આવે છેઃ “આબરૂ ઉપર ગયો'; | તરફદારી. [–લેવું = પક્ષમાં જવું; તરફદારી કરવી] “માબહેન ઉપર ના જા', ‘જાત ઉપર ગયા વગર રહે થઈને = ] ઉપરામ પંસં.] ઉપરમ; નિવૃત્તિ (૨) વિરામ; અટકવું તે (૩) ઉપરવટ જઈને ના કહ્યા છતાં; અવગણીને. –નીચે કરવું =તળે | સંન્યાસ (૪) મૃત્યુ
[ઉપરનું જે હોય તે ઉપર કરવું સેળભેળ કરવું ઉપરનું નીચે ને નીચેનું ઉપર કરવું–નીચે ઉપરામણ ન૦, સ્ત્રી ઉપર’ પરથી] તફાવત; ઠરાવેલી કિંમતથી થવું = આતુરતા કે અધીરાઈથી કે ઉત્કટતાથી વર્તવું; (કાંઈ | ઉપરાળું ના જુએ ઉપરાણું [(૩) ઊભું (૪) અવળું; ઊંધું કાંઈ કરવા) અધીરું થવું; ઊંચુંનીચું થવું. -બેસવું, –ને ઉપર | ઉપ(–ફોરટું (૦) વિ૦ પાસાભેર એવું (૨) બાજુ ઉપરનું; સામેનું બેસવું = દેખરેખ રાખવાનું કામ લેવું કેઈમાણસ કે કામની); | ઉપરાંત અ [હિં, મ. વધારે; વિશેષમાં (૨) સિવાય; વળી બીજું તેનું ધ્યાન રાખી સંભાળવું, –ને ઉપર રાખવું = ઉપર કરવું; (૩) પછી; ઉપરથી. ૦માં અ૦ ઉપરાંત નીચું ન પડવા દેવું (૨) લાડ લડાવવાં; ખૂબ સંભાળવું. -પગ | ઉપરિતન વિ. [સં.] ઉપરનું; ઊંચેનું મક =ના માનવું; અવગણવું (૨) કચડવું. –પડવું = હરીફા- | ઉપરી છું. [“ઉપર” પરથી] ઉપર અધિકારી (૨) વિ૦ ઉપરનું. ઈમાં ઊતરવું; વચ્ચે આવવું (૨) –ને આશરે જવું, બેજારૂપ | અધિકારી, અમલદાર પું૦ જુઓ ઉપરી. ૦૫ણું ન૦ જે.૨૮