Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 156

ઉપકારણ]
૧૧૧
ઉપકારણ ન॰ [સં.] ગૌણ – ઓછા મહત્ત્વનું કારણ ઉપકારી,—રિણી,—ર્યું [i.] જુએ ‘ઉપકાર’માં ઉપકાં પું॰ ઉપકંઠ; કાંઠા; કિનારો
ઉપકીચક પું॰ [i.] (સં.)કીચકના ભાઈ અથવા અનુયાયી (૨) કીચકના હાથ નીચેનું લશ્કર
ઉપકૃત વિ॰ [સં.] આભારી. ~તિ સ્ત્રી॰ આભાર; પાડ ઉપકાણુ પું॰ [સં.] આસનણ; ‘ઍડ્વેસન્ટ ઍન્ગલ' ઉપદેશ(−ષ) પું॰ [સં.] કળીનું બહારનું ઢાંકણ ઉપક્રમ હું॰ [તું.]આરંભ; શરૂઆત (૨) પાસે – આગળ આવવું તે(૩) યોજના (૪) ખંત; ઉદ્યોગ. ૰ણિકા સ્ત્રી॰ પ્રસ્તાવના (૨) અનુક્રમણિકા, ૦ણીય વિ॰ ઉપક્રમ કરવા જેવું ઉપક્રોશ પું [સં.] નિંદા (૨) ઠપકા
[આરંભ
ઉપક્ષય પું॰ [i.] ક્ષીણ થવું તે; ઘટાડો ઉપક્ષેપ પું॰ [i.] રજૂઆત; ઉલ્લેખ; સૂચન (૨) ધમકી (૩) ઉપખંડ પું॰ [તું.] મેાટા ખંડનો નાનો કે પેટા ખંડ – પ્રદેશ ઉપગતિ સ્ત્રી॰, “મન ન॰ [સં.] પાસે જવું – મળવું તે (ર) જ્ઞાન (૩) અંગીકાર; સ્વીકાર
ઉપગા સ્ત્રી॰ [સં.] આપેલા વાંકની પાસે ને પાસે જતી હોવા છતાં, અમુક નિયત કરેલા અંતર સુધીમાં વાંકને પહોંચે નહિ એવી લીટી; ‘ઍસિમ્ટાટ’ [ગ.]
ઉપગામ ન૦ નાનું ગામ, ગામડું
ઉપચય પું॰ [i.] સંચય; વધારા; ઉમેરા (૨) જથા; ઢગલા (૩) આબાદી; ઉન્નતિ (૪) લગ્નકુંડળીમાંના ૩, ૬, ૧૦, ને ૧૧મા સ્થાનામાંનું કોઈ પણ એક. શક્તિ સ્ત્રી૰ ઉપચયની શક્તિ ઉપચરણ ન॰ [i.] નજીક આવવું તે (૨) ગૌણ પદ (૩) સેવા ઉપચાયક વિ॰ [સં.] ઉપચય કરનારું ઉપચાર પું॰ [ä.] સારું કરવા જે ઉપાય – સારવાર, એસડવેસડ ઇત્યાદિ કરવાં તે (૨) શરીરે ચંદન ઇત્યાદિ ચાપડવું તે(૩) પૂજાવિધિ; ક્રિયાકર્મ; સંસ્કાર (૪) સાધન; સામગ્રી (૫) માનપાન; સેવાચાકરી (૬) બીજાને ખુરા કરવા કરેલું મિથ્યા કથન (૭) લક્ષણા દ્વારા અર્થભેોધ થવા તે (કા. શા). ૦૬ વિ॰ ઉપચાર કરનારું; ચિકિત્સક (૨) પું॰ સેવક; દાસ. –રિકા સ્ક્રી॰ ઉપચારક સ્ત્રી; સેવિકા; દાસી (૨) ખરદાસી સ્ત્રી; ‘નર્સ’. –રી વિ॰ ઉપચારક ઉપચિત વિ॰ [સં.] એક ઢું કરેલું; સંચિત (૨) વધેલું; મોટું થયેલું
|
(૩) મજબૂત થયેલું; શક્તિમાં વધેલું ઉપચિત્ર પું૦ [i.] એક છંદ
ઉપગામી વિ॰ [i.] ઉપગમન કરનારું ઉપગીતિ સ્ત્રી॰ [સં.] એક છંદ
ઉપજીવક વિ॰ [સં.] કોઈની ઉપર જેની આજીવિકા ચાલતી હોય એવું (૨) પું॰ આશ્રિત માણસ; દાસ ઉપવન ન, ઉપવિકા સ્ત્રી॰ [ä.] આજીવિકા; ગુજરાન ઉપજીવી વિ॰ (૨) પું॰ [i.] જુએ ઉપજીવક ઉપજન્ય વિ॰ [સં.] નિર્વાહ કે જીવનના આધાર આપતું; આધારભૂત (૨) ન॰ ઉપજીવિકા કે તેના આધાર ઉપજ્ઞા સ્ત્રી॰ [i.] સ્વયં પ્રેરણાથી થતું જ્ઞાન ઉપજ્ઞાન ન॰ [સં.] ગૌણ જ્ઞાન; સંસારજ્ઞાન ઉપઝૂલણા પું॰ એક છંદ [ સુગંધી દ્રવ્ય; પીઠી; ઉવટણ ઉપટણ(—ણું)ન॰[જુએ ઉટવણું] નહાતાં પહેલાં શરીરે ચાપડવાનું ઉપટામણી સ્ત્રી૰ વેવાઈની આગળ વાંચવામાં આવતી કન્યાનાં સગાઓની યાદી (ર) લગ્નના દસ્તાવેજ; લગ્નખત [ કરવું ઉપટાવવું સક્રિ‘ઊપટવું’નું પ્રેરક; ઝાંખું કરવું (૨) દિલગીર ઉપઢાઈ શ્રી॰, –મણુ ન॰, –મણી સ્ત્રી॰ ઉપાડવાનું મહેનતાણું ઉપઢાવવું સક્રિ॰ ‘ઉપાડવું’, ‘ઊપડવું’નું પ્રેરક; ઊપડે – ઉપાડે એમ કરવું; ઉચકાવવું (ર) ઉપાડવામાં મદદ કરવી ઉપણાવવું સ૦ ક્રિ॰ ‘ઊપણવું'નું પ્રેરક; ઊપણે એમ કરવું (૨) ઊપણવામાં મદદ કરવી
ઉપગુણ પું॰ [સં.] મુખ્ય નહિ એવા ગુણ (૨) [ગ.] ‘કાઇફિશન્ટ’ ઉપગુરુ પું॰ [સં.] મદદનીશ ગુરુ – શિક્ષક ઉપગ્હન ન॰ [સં.] આલિંગન
ઉપગ્રહ પું॰ [i.] મુખ્ય ગ્રહની આસપાસ ફરનારો ચંદ્ર જેવા નાના ગ્રહ (૨)આકાશમાં આવેલા નાના ગ્રહોમાંને દરેક(ધૂમ કેતુ, રાહુ, કેતુ ઇત્યાદિ ઉપગ્રહો કહેવાય છે.)
|
ઉપઘાત પું॰ [i.] ઈજા; હાનિ (૨) મારી નાખવું તે (૩) નાશ ઉપચક્ર ન॰ [ä.] મુખ્ય ચક્રને આધારે ફરતું – નાનું ચક્ર (૨) એક પક્ષી
[ ઉપદ્રવ
ઉપચીયમાન વિ॰[×.]એકઠું થતું; ભેગું થતું; વધતું [ (પ.વિ.) ઉપચ્છાયા સ્ત્રી[i.] આળાના આળા; ઝાંખા એળે; ‘પેનંમ્રા’ ઉપટ(–ત) સ્ત્રી૦ સાધનાની છત – પુષ્કળતા
/
|
ઉપછાયા સ્રી॰ જુએ ઉપચ્છાયા
ઉપજણ ન॰ ઊપજવું કે બનવું તે (ર) ચલણ; વજ્રન; લાગવગ ઉપજત વિ॰ ઊપજતું; પેદા થતું (૨) સહજ; સ્વયંભ ઉપજન પું॰[i.] પરિવાર (૨)[વ્યા.]ઉમેરા [ળદ્રુપ; રસાળ ઉપજાઉ વિ॰ [જીએ ઊપજવું] ઊપજ કરનારું; ઉત્પાદક (૨) ઉપજાતિ પું; સ્રી॰ [i.] એક છંદ
ઉપજાવવું સક્રિ॰ ‘ઊપજવું’નું પ્રેરક; પેદા કરવું; જન્મ આપવા (૨) બનાવવું; ઊભું કરવું; કલ્પવું. ા(—રા)વવું સક્રિ॰(પ્રેરક) ઉપજિહ્વા સ્ત્રી॰ [i.] જીભના મૂળ પાસેની નાની જીભ ઉપજીવ પું॰ [સં.] નાનું જીવડું
ઉપણિયું ન॰ ઊપણવાનું સાધન – ટોપલા, સૂપડું જે હોય તે ઉપતત પું॰ [સં.] ભાઠું; ઓછા વપરાશવાળે કિનારો ઉપતંત્રી પું॰ [i.] મદદનીશ તંત્રી
ઉપતાપ પું॰ [i.] ઉતાપા; દુઃખ; પીડા ઉપત્યકા શ્રી॰ [સં.] તળેટીની – નીચાણની જમીન ઉપદંશ પું॰ [i.] કરડવું તે; ડંખ (ર) એક રોગ; ચાંદી ઉપદિષ્ટ વિ॰ [સં.] ઉપદેશેલું (૨) જેને ઉપદેશ થયેલા હોય તેવું ઉપદેવ પું, તા પું; સ્રી॰ [i.] ગૌણ – નાના દેવ (ચક્ષ, ગંધા, અપ્સરા જેવા)
ઉપદેશ પું॰ [É.] શિક્ષણ (૨) બોધ; શિખામણ; સલાહ (૩) પાસેના દેશ. ૦ક વિ૦ (૨) પું॰ ઉપદેશ આપનાર. ૦કવિતા સ્ત્રી૰ એધપ્રધાન કવિતા
ઉપદેશવું સ॰ ક્રિ॰ [ä. ઉપવિરા] ઉપદેશ આપવા – કરવા ઉપદેશામૃત ન॰ [સં.] અમૃત જેવા ઉત્તમ ઉપદેશ ઉપદેશ પું॰ [i.] ઉપદેશક; ગુરુ; આચાર્ય
ઉપદ્રવ પું॰ [i.] પજવણી (૨) ઈજા; પીડા (૩) ત્રાસ; ઉપાધિ