________________
મરુત
૫૫
કેટ
મરુત સમવંશી નહુષકુત્પન્ન તુર્વસુકુળમાંના તેઓ બેહોશ બની ગયા હતા ! એના પુત્રનું નામ કરંધમ રાજાને પુત્ર. એ સંતતિરહિત હતા તેથી દમ હતું. એણે પુરુકુલત્પન્ન રેલ્પપુત્ર દુષ્યત રાજાને પોતાને મરવતી પ્રચેતસ દક્ષની કન્યા અને બગડાની પુત્ર ગણ પિતાનું રાજ્ય આપ્યું હતું. સંજ્ઞાવાળા ધર્મ ઋષિની સ્ત્રી. મરુત (૨) સૂર્યવંશી દિકુલોત્પન્ન અવક્ષિત રાજાને મરુત્વાન્ મરુત્વતીના બે પુત્રોમાને મોટે. પુત્ર. આ મહા પરાક્રમી, શર અને યજ્ઞક્ત થઈ મરુદેવ સૂર્યવંશી ઈક્ષવાકુકુલેત્પન્ન કુશાવ્યસંભૂત ગયો. આને અવક્ષિત પણ કહે છે. આણે યજ્ઞને ધ્રુવસંધિ વંશના સુપ્રતીક અથવા સુપ્રતીપ રાજાને અથે બૃહસ્પતિને બોલાવ્યા હતા, પણ તેમણે ના પુત્ર. આને પુત્ર સુનક્ષત્ર રાજા. કહેવાથી, નારદની સૂચના ઉપરથી સંવર્ત ઋષિને મરદુગણ દિતીને પુત્ર હિરણ્યકશિપુ મરણ પામવાથી આણ્યા (આ સંવર્ત તે બૃહસ્પતિના ભાઈ) અને તેને સંતાપ થયો અને પોતાના પતિ કશ્યપને યજ્ઞને આરંભ કર્યો. આ યમુના નદીના તીર તેણે પ્રાર્થના કરી કે ઇંદ્રને મારે એવો પુત્ર મારે પર આવેલા પ્લક્ષણાવતરણ તીર્થ માં થયો | ભાર૦ થાય. આ સાંભળી કશ્યપને ખરાબ લાગ્યું, તેપણું વન અ૦૧૨૮. આના યજ્ઞમાં વિશ્વદેવે સભાસદ તેમણે દિતીને એક કઠણ વ્રત કરવાનું કહી સૂચના અને મરુદ્ગણ પરિવેષક (અન્ન પીરસનાર) હતા. કરી કે એ વ્રતમાં યત્કિંચિત પણ ભૂલ થાય નહિ.
રાંત અન્ય દેવોની પણ મદદ હતી ! ભાર જે ભૂલ થશે તો તેનાં પરિણામ કાંઈ ઓર જ શાંતિ અ૦ ૨૯.૦ આણે બ્રાહ્મણને એટલી દક્ષિણે આવશે. દિતીએ તથાસ્તુ કહી, ઉક્ત નિયમ પ્રમાણે આપી કે તે તેમનાથી ઊંચકી લઈ જઈ શકાય વ્રતને આરંભ કર્યો. આથી ઈદ્ર ભયભીત થઈ, નહિ | ભાર દ્રોણ અ૦ ૫૫. આને યા નિર્વિધ્ર બટુરૂપ ધરી તેની સેવા કરતો, વ્રતમાં ખલનની પરિપૂર્ણ ન થવા દેવા માટે છે કે જેલા ઉપાયો વાટ જોતા હતા. તેવામાં એકદા સંધ્યા સમયે વ્યર્થ જવાથી ઈને ગર્વ ઊતર્યો હતો. તે ભાર૦ દિતી નિકિત થઈ. આ નિયમભંગ જોઈ, ઈંદ્ર તેના અશ્વમેવ અ૦ ૫-૬, પછી આના યજ્ઞમાં વિઘ ઉદરમાં પ્રવેશ કરી ગર્ભના સાત કકડા કર્યા. આથી કરવાના હેતુથી રાવણ આવ્યા હતા, પરંતુ આણે તે રડવા લાગ્યાથી ઈંદ્ર તેમને “મા રુદ– મા રુદ યાદીક્ષા લીધેલી હોવાથી એ ઊઠીને આવ્યા નહિ. એટલે રડશો નહિ. રડશે નહિ એમ કહ્યું. અને તે તેપણ રાવણ પિતાની ખુશીથી જ પાછો જતો જીવે છે એમ સમજી પુનઃ તેમના સાત સાત ટુકડી રહ્યો | વા૦ રા૦ ઉ૦ સ. ૧૮. મરુત રાજાને દમ કર્યા તે પણ તે મૂઆ નહિ; આ ઉપરથી આ દેવ નામને એક જ પુત્ર હતો અને આની પછી તે હોઈ અમર છે (અમર એટલે દેવ) એમ જાણી જ રાજ્યને અધિકારી થયો.
એમની સાથે સખ્ય કર્યું. | ભાગ ૬ ૪૦ મરુત (૩) આ વીક્ષિતનું નામાતર (એ શબ્દ જુઓ). અ૦ ૧૩. આ વ્રતની પૂવે આની ઉત્પત્તિ સાર આ અવીક્ષિતને પુત્ર હતું. એ ચક્રવતી રાજા કશ્યપે આપસ્તંબ ઋષિ પાસે પુત્રકામેષ્ટિ કરાવી ઈન્દ્રના જે પરાક્રમી, ધાર્મિક અને જિતેન્દ્રિય હતો. હતી. (આપસ્તંબ શબ્દ જુઓ) એણે સે અશ્વમેધ કર્યા હતા. એના જેવો યા મરદ વૃદ્ધા ભારતવર્ષીય એક નદી. કેઈએ કર્યો નથી. આ યજ્ઞમાં અંગિરસનો પુત્ર મર્ધન્ય સારસ્વત અને બહુધાન્યક દેશની વચ્ચે પુરોહિત હતા, યજ્ઞસામગ્રીની સઘળી વસ્તુઓ સેનાની હતી. મરુદ્ગણ પીરસનાર અને વિશ્વદેવ મરુભૂમિ મરુધન્વ દેશ તે જ સભાસદ હતા. યજ્ઞમાં સેમપાન કરવાથી ઈન્દ્રને કેફ મર્કટપ એક બ્રહ્મર્ષિ (૩. અંગિરા શબ્દ જુઓ.) ચઢયે હતે. બ્રાહ્મણને ખૂબ દક્ષિણ મળવાથી મર્કેટ ભારતવર્ષીય એક ક્ષેત્ર.